Bulanık mantık

Bulanık mantık, bulanık eseme ya da puslu mantık, 1965 yılında Lütfü Aliasker Zade'nin yayınladığı bir makalenin sonucu oluşmuş bir mantık yapısıdır.^[1]

Bulanık mantığın temeli bulanık küme ve alt kümelere dayanır. Klasik yaklaşımda bir nesne ya kümenin elemanıdır ya da değildir. Matematiksel olarak ifade edildiğinde nesne küme ile olan üyelik ilişkisi bakımından kümenin elemanı ise "1", kümenin elemanı değilse "0" değerini alır. Bulanık mantık klasik küme teorisinin genişletilmesidir. Bulanık kümede her bir nesnenin bir üyelik derecesi vardır. Nesnenin üyelik derecesi, (0, 1) aralığında herhangi bir değer olabilir ve üyelik fonksiyonu M(x) ile gösterilir.

Örneğin; normal oda sıcaklığını 23 derece olarak kabul edersek klasik küme kuramına göre 23 derecenin üzerindeki sıcaklık derecelerini sıcak olarak kabul ederiz ve bu derecelerin sıcak kümesindeki üyelik dereceleri "1" olur. 23 altındaki sıcaklık dereceleri ise soğuktur ve sıcak kümesindeki üyelik dereceleri "0" olur. Soğuk kümesini temel aldığımızda bu değerler tersine döner. Bulanık küme yaklaşımında üyelik değerleri [0,1] aralığında değerler almaktadır. Örneğin 14 derecelik sıcaklık için üyelik derecesi "0", 23 sıcaklık derecesi için üyelik değeri "0,25" olabilir.

Klasik kümelerin aksine bulanık kümelerde elemanların (nesnelerin) üyelik dereceleri [0, 1] aralığında sonsuz sayıda değişebilir. Bunlar üyelik derecelerinin devamlı ve aralıksız bütünüyle bir kümedir. Kesin kümelerdeki soğuk-sıcak, hızlı-yavaş, aydınlık-karanlık gibi ikili değişkenler, bulanık kümelerde biraz soğuk, biraz sıcak, biraz karanlık gibi esnek niteleyicilerle genişletilerek gerçek dünya problemlerine benzetilir. Kesin kümelerden farkı ise böyle bir çatıda bilginin kaynağındaki küme üyeliğinin, kesin tanımlanmış ön koşullarının olmayışı ve değişkenlerin belli bir aralıkta bulunmasıdır.

Bir şeyin varlığı kendisine ait bir isimle doğar. Evrendekilerin tamamı hem (ya) tek (1) hem de (ya da) sonsuz eksi tektir (sonsuz - 1).

Klasik mantık ile bulanık mantık arasındaki temel farklılıklar:

Klasik Mantık	Bulanık Mantık
A veya A Değil	A ve A Değil
Kesin	Kısmi
Hepsi veya Hiçbiri	Belirli Derecelerde
0 veya 1	0 ve 1 Arasında Süreklilik
İkili Birimler	Bulanık Birimler

Yapay zekâ uygulaması olarak bulanık mantık

Bulanık mantık bir yapay zekâ uygulaması oluşturma prensibidir. Bulanık mantıkta temel olan bir sonuca varmaktır. Normal bir programın yapısı:

Temel girdiler → Program → Sabit bir sonuç şeklindedir. Oysaki bir bulanık mantık uygulaması:
Sayısı belli olmayan veri yığını → Program → Girdilere ve varsayıma göre değişken bir veya birden fazla sonuç şeklindedir. Bir bulanık mantık uygulamasındaki sonuç, aynı girdiler olsa bile değişik bir sonuç döndürebilir ve bir öbek halinde veriyi alabilir. Bulanık mantıktaki özellik bunun haricinde verilen verilerin örnekleme mantığı ile alınması ve tümü simgelediği varsayımı yapılması ve buna göre bir olasılık değerinin elde edilmesidir.

Yapay zekâda bulanık mantık uygulamaları

Bulanık mantık, kesin çıktıyı elde etmek için girdi olasılıklarının seviyeleri üzerinde çalışır. Küçük mikro denetleyicilerden büyük, ağa bağlı, iş istasyonu tabanlı denetim sistemlerine kadar çeşitli boyut ve yeteneklere sahip sistemlerde uygulanabilir. Bulanık mantık, donanım, yazılım veya her ikisinin bir kombinasyonunda uygulanabilir. Bulanık mantık ticari ve pratik amaçlar için kullanışlıdır; makineleri ve tüketici ürünlerini kontrol edebilir, doğru akıl yürütmeyebilir, ancak kabul edilebilir mantık yürütebilir. Bulanık mantık, ayrıca mühendislikteki belirsizlikle başa çıkmaya yardımcı olur.

Bulanık mantığın kullanıldığı alanlar

Bulanık mantık için temel uygulama alanları aşağıdaki gibidir:

Otomotiv sistemleri

Otomatik şanzımanlar
Dört tekerli taşıtlar
Araç ortam kontrolü

Tüketici elektroniği ürünleri

Hi-Fi sistemleri
Fotokopi makineleri
Fotoğraf makineleri ve video kameralar
Televizyonlar

Beyaz eşyalar ve ev aletleri

İklimlendirme ürünleri

Klimalar / Kurutucular / Isıtıcılar
Hava nemlendiriciler

Bulanık mantık sistemlerinin avantajları

Bulanık akıl yürütme içindeki matematiksel kavramlar çok basittir.
Bulanık mantığın esnekliğinden dolayı, sadece kurallar ekleyerek veya silerek bir FLS'yi (bulanık mantık sistemi) değiştirebilirsiniz.
Bulanık Mantık Sistemleri kesin olmayan, bozuk, gürültülü giriş bilgileri alabilir.
FLS'lerin oluşturulması ve anlaşılması kolaydır.

Bulanık mantık sistemlerinin dezavantajları

Bulanık sistem tasarımına sistematik bir yaklaşım yoktur.
Sadece basit olduklarında anlaşılabilirler.
Yüksek doğruluk gerektirmeyen problemler için uygundurlar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Aydın, Şamil Emre (2017). Yapay Zekâ Teknolojisi (Yapay Zekâların Dünü Bugünü Yarını). s. 14-15. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.

İBRAHİM, Ahmad M. (2006), Gömülü Sistemlerde Bulanık Mantık, Bileşim Yayınları, 198 s.
ÖZLEM, Doğan (2000), Mantık Klasik/Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 398 s.
ŞEN, Zekai (2003), Modern Mantık, Bilge Kültür Sanat, 168 s.
ŞEN, Zekai (2004), Mühendislikte Bulanık Mantık ile Modelleme Prensipleri, Su Vakfı, 190 s.

Dış bağlantılar

Bulanık Mantık ve Bulanık Kontrol11 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce
BUMAT (Bulanık Mantık ve Teknolojisi Kulübü)
Burhan Türkşen'le Bulanık Mantık Üzerine Söyleşi
İnternet Ortamında Mantık Araştırmaları Kaynakları15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vural, Mehmet (2002) “Düşünce Tarihinde Mantık: Aristoteles Mantığından Bulanık Mantığa”, Kutadgubilig, İstanbul, sayı 2
Puslu Mantık ve Teknoloji6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bulanık Mantık (Fuzzy Logic) nedir, nasıl çalışır, tarihi 24 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Wikimedia Commons'ta Fuzzy logic ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] Aydın, Şamil Emre (2017). Yapay Zekâ Teknolojisi (Yapay Zekâların Dünü Bugünü Yarını). s. 14-15. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021.

[1]