Bilgi

(Yunanca *Επιστημη*, Episteme) Celsus Kütüphanesi Efes, Türkiye

Bilgi, genellikle geçerliliği veya doğruluğu varsayılacak şekilde mümkün olan en yüksek kesinlik derecesi ile karakterize edilen, kişiler veya gruplar için mevcut olan bir dizi gerçek.^[1] Bilginin tanımı kullanıldığı alana ve bakış açılarına göre değişiklik göstermektedir. Epistemolojide subje ile obje arasındaki ilişkiden doğan her türlü ürüne denir.^[1]^[2] Bilginin doğası, kökenleri ve boyutları ile ilgilenen dala epistemoloji adı verilir.

Bilgi elde etmenin birçok yolu vardır: algılama, akıl yürütme, hatırlama, alıştırma ve eğitim bunlardan bazılarıdır.

Bilgi çeşitleri

Varlık; çok boyutlu, çok yönlüdür. Bilgi de varlığa ilişkindir. Bu nedenle bilgi, ait olduğu alan, elde edilişi, özne nesne ilişkisi ve bilgi aktı açısından çeşitli türlere ayrılır.

Gündelik bilgi

Sadece duyu organları aracılığıyla dünyanın açıklanma biçimidir. Bu bilginin oluşumunda denemelerin, tecrübelerin ve gözlemlerin etkisi büyüktür. Belirli bir yönteme dayanılarak kazanılmış bir bilgi değildir, genel geçerliliği de yoktur. Örnek: birkaç yeşil elmanın ekşi olduğunu görünce; "elmalar ekşidir" genellemesine ulaşılabilir.

Subjektiftir.
Sonuçları kesin değildir.
Nedensellik ilkesine dayanmaz.

Teknik bilgi

İnsanın temel ihtiyaçlarını karşılamak ve günlük yaşamını kolaylaştırmak amacıyla araç gereç yapımı ile ilgili bilgidir. Teknik bilginin bilgi aktı yarardır. Teknik bilginin iki türü vardır:

Gündelik bilgiye dayalı teknik bilgi: İnsanın gündelik yaşantısındaki tecrübelere dayanarak araç gereç yapmasıdır.
Bilimsel bilgiye dayalı teknik bilgi: Bilimsel verilerden yararlanarak araç gereç yapılması ve insan hayatının kolaylaştırılması ile ilgili bilgidir. Mühendislik ve tıp bu alana girerler.

Sanat Bilgisi

Bu kavrama gücü, bilimden ve felsefeden farklıdır, akla dayanmaz.^{[kaynak belirtilmeli]} Duyguya, coşkuya ve sezgiye dayanır. Sanat bilgisi; sanatçı ile onun yöneldiği nesne arasındaki ilgiden doğan bir bilgidir. Sanatı diğer bilgi türlerinden ayıran en önemli özelliği sanatçının kullandığı ifade aracının farklı olmasıdır. Diğer bilgi türleri, ifade için kelime ve terimler kullanır. Buna karşı sanatçı; sesi, rengi ve maddenin çeşitli şekillerini de kullanır. Yöneldiği nesneyi özne olarak ifade eder.^{[kaynak belirtilmeli]}

Örnek: Mozart'ın 40. senfonisi ve Avignonlu Kızlar tablosu gibi sanat eserleri.

Dini bilgi

Bir dine inananların koşulsuz kabul ettiği bilgidir. Kaynağı doğa üstü bir güç (tanrılar) ya da geçmişte yaşamış bir fikir önderi (Buda, Konfüçyüs) olabilir. Kutsal olanla bunun karşısındaki insanın konumunu ifade eder. Dinsel bilgiye kesin iman ile inanılır, eleştirisi yapılamaz. Bu tür bilgiyi inanç olarak değerlendirmek doğru olur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Dogmatiktir.
Evrensel gerçek, genellikle doğaüstü bir güç ya da güçlerin varlığı ile açıklanır.

Örnek: Cennet, cehennem, melek, şeytan, yaşam ağacı ve nirvana gibi kavramlar.

Bilimsel bilgi

Bilimsel yöntem ve akıl yürütme yoluyla varlıklar hakkında elde edilen bilgidir. Bilimsel bilgi nedensellik ilkesini kullanarak olgular üzerinde hipotezler üretir ve bunları deney ile sınar. Deneysel testleri geçen hipotezler bilimsel bilgi dağarcığına katılır.

Bilimler üç gruba ayrılır:

Formal bilimler: mantık, matematik,bilişim, geometri.
Doğa bilimleri: fizik, kimya, biyoloji, coğrafya, jeoloji, astronomi,materyal bilimi, yer bilimleri...
İnsan bilimleri: psikoloji, sosyoloji, antropoloji, iktisat...

Bilimsel bilgi özellikleri:

Nesneldir. Bireyden bireye değişmeyip herkes için aynıdır.
Evrenseldir. Bilim herhangi bir milletin, ırkın malı değil bütün bir insanlığın malıdır.
Akla ve mantığa dayalıdır. Bilimsel olan, akılsaldır.
Birikimli olarak ilerler.
Sistemli ve düzenlidir.
Eleştiriye açıktır. Aksine kanıt gösterildiği zaman bilimsel bilgi geçerliliğini yitirebilir.

Felsefî bilgi

Şüphe edilerek başlayan düşünme yolculuğundaki şüphe edilemeyen en son düşüncedir.

Felsefi anlamda bilgi, Platon'un Theatetus diyalogundan beri gerekçelendirilmiş doğru inanç olarak tanımlanır. Bilgi, doğru ya da yanlış olma olasılığı olan sanıdan farklıdır. Bilgi, doğruluğu yönünde yeterli gerekçelere sahip olunan inanç veya iddiadır.

Felsefî bilgi özellikleri:

Subjektiftir.
Eleştiricidir.
Akla dayalıdır.
Her sorunu aklın süzgecinden geçirir.
Açıklamalarında bitmişlik ya da kesinlik yoktur.
Sistemli, düzenli ve birleştirilmiş bir bilgidir

Kaynakça

^ ^a ^b Uçak, Nazan Özenç (2010). "Bilgi: Çok yüzlü bir kavram". Türk Kütüphaneciliği. 24 (4). ss. 705-722.
^ MEB. "Bilgi Felsefesi" (PDF). 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.

Vikisöz'de Bilgi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

[uçak-1] Uçak, Nazan Özenç (2010). "Bilgi: Çok yüzlü bir kavram". Türk Kütüphaneciliği. 24 (4). ss. 705-722.

[2] MEB. "Bilgi Felsefesi" (PDF). 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Aralık 2013.

[1]

[2]