Balya
| Balya | |
|---|---|
 | |
 | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Balıkesir |
| Coğrafi bölge | Marmara Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Oğuzhan Altunay |
| • Belediye başkanı | Orhan Gaga (CHP)[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 701 km² |
| Rakım | 225 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 13.141 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 12.878 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 10700 |
| İl alan kodu | 0266 |
| İl plaka kodu | 10 |
Balya, Balıkesir ilinin bir ilçesidir.
Tereyağı ile ünlüdür. Son yıllardaki nüfusu azalmıştır. Eskiden nüfusu 36.000 iken sanayi azalmasına uğramıştır. Maden başta olmak üzere seramik fabrikaları gibi sanayiler kapanmıştır. Bunun sebebi sonucunda da birçok Balyalı ilçeyi terk etmiştir. Fakat ilerleyen yıllarda maden ve fabrika kurma planları sürmektedir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Balya'nın tarihi; Balya merkezi ve çevresindeki madenlerin tarihi olmuştur. Tarihin ilk dönemlerinden bu yana, çinko ve kurşun başta olmak üzere manganez ve linyit madenlerinin işletildiği, bu nedenle Balya'nın sürekli bir yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Romalılar döneminde de kurşun madenlerinin işletildiği ve adının Ergastêrion (maden işliği) olduğu bilinen Balya, 1317 yılından önce Kocagümüş Köyü adıyla anılmakta ve Balıkesir (Karesi) Sancağına bağlı Alidemirci Bucağı'nın bir köyü idi. 1310 yılında Kocagümüş köyü çevresindeki kurşun madenlerinin imtiyazı alınmıştır. Madenlerin işletilmesi için yurdun çeşitli yerlerinden gelen işçilerin nüfus yoğunluğunu ve hane sayısını arttırması üzerine, Alidemirci köyünde bulunan bucak teşkilatının nakli gerçekleştirilmiştir.
Balya madenlerinin işletilmesi Osmanlı İmparatorluğu zamanında da sürdürülmüş ve Osmanlılar döneminde Kadılık olan Balya'nın adının, 1650 yıllarında burada Kadılık yaptığı rivayet edilen “Bali Bey”den geldiği de ileri sürülmekte ise de bu görüşün tarihi bir temeli yoktur. Balya sözcüğü muhtemelen Yunanca Palaia ("eski") tabirinden Türkçeye uyarlanmıştır.
1901'de Fransızlar Mancılık'ta kurdukları ilk termik santralde[3] çıkardığı kömürü yakarak elektrik üretip maden makineleri çalıştırdı. Fazlasını da belediyeye satarak, Balya'nın aydınlanmasını sağladı. Osmanlı imparatorluk sarayından sonra ilk elektrik kullanan ilçe Balya olmuştur.
Balya 1910 yılında ilçe kuruluşuna sahip olmuştur. İlçe; 1920 yılında Yunan işgaline uğramıştır. Balya halkı, Yunan işgalinden kurtulmak için Yunan askerleri ile savaşırken aynı zamanda, kuzeyde Anzavur Ahmet, batıda Gavur İmamla savaşmak zorunda kalmıştır. İlçe, 6 Eylül 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtarılmıştır. Bu bakımdan 6 Eylül Kurtuluş Günü olarak her yıl kutlanmaktadır.
Balya maden ve fabrikaların kapatılmadığı zamanlarda çok gelişmiş bir ilçeydi. Hatta o zamanlar Küçük İstanbul lakabını bile edinmişti.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe, Balıkesir'in kuzey batısında yer alır. Balıkesir-Çanakkale yolu ilçenin ulaşımını sağlar. İlçe toprakları Kocavaşar Çayı ve kollarının açtığı vadiler ile bunların iki yanında yükselen dik yamaçlardan oluşur.
Balıkesir il merkezine 52 km mesafede olan ilçenin doğusunda Balıkesir, batısında Çanakkale ilinin Yenice ilçesi, kuzeyinde Manyas ve Gönen ilçeleri, güneyinde de İvrindi ve Havran ilçeleri yer almaktadır.
Dağlık bir alanda kurulan Balya'nın deniz seviyesinden yaklaşık yüksekliği 150 metredir. 23 km ilerisindeki şifalı suları büyük ilgi görmektedir. Fransızların eseri olan 100 yıllık maden ve yakınındaki hastane gibi o döneme ait mimari eserlere sahiptir. Çanakkale'ye 170 km, Balıkesir Merkez'e 52 km, İstanbul'a 224 km'dir.
İlçe Marmara Bölgesinin güneyinde Balıkesir iline bağlı olup, yüzölçümü 952 km2'dir.
Arazi dik yamaçlı derin vadilerle ayrılmıştır. Dik yamaçlı derin vadilerle kasabanın 20 km kuzey batısındaki Konak, batıdaki Ekizce, doğudaki Akçal Dağları Balya'nın en önemli engebelerini teşkil eder. En yüksek tepesi doğudaki Akçal Dağları üzerinde bulunan Akçal Dedesi Tepesi'dir. Balya'yı Kocaçay boydan boya kat ederek Manyas Gölü'ne dökülür.
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçenin yazları kurak ve sıcak, kışları sert ve yağışlı geçer, yağışlar kış aylarında kar ve yağmur şeklindedir. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 230 metredir. Ancak gerek rakım ve gerekse konum itibarıyla yazlar Akdeniz iklimindeki kadar sıcak olmayıp kısmen serindir. Yılın en sıcak ayları Temmuz ve Ağustos, en soğuk ayları ise Ocak ve Şubat ayları olarak belirlenmiştir.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe ekonomisi tarıma dayanmakla birlikte toprakları verimsiz olduğundan sınırlı üretim yapılır. Başlıca tarım ürünleri, buğday, arpa, mısır ve nohuttur. Meyvecilik, bağcılık, hayvancılık ve ormancılık da ekonomisinde önemli yer tutar.
Balıkesir-Bandırma karayolunun 13. km'sinden Şamlı'ya ayrılan yola 22 km uzaklıkta olan kaplıcanın Romatizma, siyatik, kireçlenme ve bazı cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinmekte ve yerli turist çekmektedir.
19. yüzyılda Fransızlar tarafından işletilen Balya kurşun madenleri kapitülasyonların kaldırılmasıyla 1930 yılında üretimini durdurmuştur. Aradan geçen uzun yıllardan sonra Eczacıbaşı topluluğu kuruluşlarından Esan Madencilik Şirketi uzun süren arama faaliyetleri sonucunda yer altı maden işletmeciliği yaparak kurşun ve çinko madeni üretimine başlamıştır. Türkiye'nin en büyük metalik maden işletmelerinden olan bu tesis Balya'nın ekonomik gelişmesine katkı sağlamıştır.
Son yıllarda şaraplık üzüm üretiminde gelişme kaydedilmektedir. Çukurcak Mahallesinde tesis edilen bağlarda üretilen üzümler ile Ilıca beldesinde şarap üretimi yapılmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe topraklarında bulunan simli kurşun madeni 1940 tarihine kadar ilçenin temel ekonomik kaynağı olmuştur. Osmanlı Devleti zamanında ilk grev bu madende yapılmıştır. 1940 yılında rezervlerinin azalması sebebiyle üretim durdurulmuştur. İlçede 19 okul, 1866 öğrenci ve 150 öğretmen bulunmaktadır. İlçe merkezinde 1 sağlık merkezi, 1 sağlık ocağı, Ilıca, Danişment ve Çamavşar'da da birer sağlık ocağı bulunmaktadır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[4] | 31.508 | 5.424 | 26.084 |
| 1935[5] | 31.632 | 2.731 | 28.901 |
| 1940[6] | 26.594 | 1.765 | 24.829 |
| 1945[7] | 28.283 | 1.702 | 26.581 |
| 1950[8] | 26.304 | 1.383 | 24.921 |
| 1955[9] | 26.989 | 1.562 | 25.427 |
| 1960[10] | 27.197 | 1.713 | 25.484 |
| 1965[11] | 26.333 | 1.434 | 24.899 |
| 1970[12] | 26.355 | 1.686 | 24.669 |
| 1975[13] | 25.577 | 2.362 | 23.215 |
| 1980[14] | 24.814 | 2.014 | 22.800 |
| 1985[15] | 23.815 | 2.211 | 21.604 |
| 1990[16] | 21.781 | 2.248 | 19.533 |
| 2000[17] | 18.869 | 1.916 | 16.953 |
| 2007[18] | 16.712 | 2.084 | 14.628 |
| 2008[19] | 15.961 | 2.038 | 13.923 |
| 2009[20] | 15.465 | 1.901 | 13.564 |
| 2010[21] | 15.085 | 1.902 | 13.183 |
| 2011[22] | 14.716 | 1.828 | 12.888 |
| 2012[23] | 14.273 | 1.700 | 12.573 |
| 2013[24] | 14.153 | 14.153 | veri yok |
| 2014[25] | 13.912 | 13.912 | veri yok |
| 2015[26] | 13.648 | 13.648 | veri yok |
| 2015[27] | 13.648 | 13.648 | veri yok |
| 2016[27] | 13.384 | 13.384 | veri yok |
| 2017[27] | 12.997 | 12.997 | veri yok |
| 2018[27] | 13.141 | 13.141 | veri yok |
| 2019[27] | 12.932 | 12.932 | veri yok |
| 2020[27] | 12.878 | 12.878 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]- Balya...Balıkesir...50 km
- Balya...Susurluk....90 km
- Balya...Bandırma....90 km
- Balya...Erdek....105 km
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce) Balya-Karaaydın Madenleri Osmanlı Anonim Şirketi8 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2012.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- ^ . "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ . "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "2015 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2016.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Balya Nüfusu - Balıkesir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Balıkesir Balya Nüfusu". nufusune.com.