Abhaz neopaganizmi

Abhaz neopaganizmi ya da diğer adıyla Abhaz yerli dini, Abhazların eski dinleri olan Paganizmi yeniden benimsemesine denir. Abhaz neopaganizmi, ilk 1980 yıllarında benimsenmeye başlandı. Dinin en önemli kutsal mekanı, Neopaganizm ritüelleri ve duaları yapılan ve 1990 yıllarında restore edilen Abhazların Yedi Türbesi'dir.

2003 nüfus sayımına göre Abhazya nüfusunun %8'i Abhaz neopaganizmine mensuptur. Abhazya Neopaganist Rahipler Konseyi resmî olarak 3 Ağustos 2012'de Sohum'da kuruldu. Abhaz neopaganizmini Abhazya'nın resmî dini yapmak 2012 ve 2020 yıllarında tartışıldı.

Tarih

Abhaz neopaganizmi aslında hiçbir zaman yok olmadı. Faaliyetleri gizli tutulan neopaganist rahipler bölgede Hristiyanlık ve İslamın yaygın olduğu dönemlerde ve SSCB'nin din karşıtlığı politikasını uyguladığı yıllarda neopaganist gelenekleri ve törenleri aktarmıştır. Bu tür rahipler, yağmur tanrısı Afı ve ve yüce tanrı Antsua gibi tanrılara tapmaya devam ettiler.

Abhaz panteonu

Tanrının/kültün ismi	Görevi	Açıklama	Kaynak
Ançöa (Анҵәа)	Yaratıcı baş tanrı	İsim, "ан (an)" - anne ve "цәа (çöa)" - birçok, yani "birçok anne" (máteri) kelimelerinden türetilmiştir. Yüce tanrının ilk başta dişil karakterde olduğu düşünülüyor. Sonradan “birçok ana-tanrı”dan tek bir erkek tanrı ortaya çıktı. Gramatik olarak, fark sadece strestir ("а́нцәа" anneler, "анцәа́" tanrı). Tanrıların cinsiyetini değiştirmek genellikle ilkel dinlerde görülür, Ançöa bu konuda bir istisna değildir. Abhazlar, Tanrı'nın bir olduğuna, ancak hisselerinde sonsuz sayıda olduğuna inanıyorlar. Bütün tanrılar, üstün bir varlık olarak ona itaat eder. Her doğal fenomen, her klan, aile veya birey, tıpkı her Hristiyan'ın kendi koruyucu meleği olduğu gibi, Tanrı'dan kendi payına sahiptir. Böyle bir "pay" tanrı kavramı bir kez daha "Ançöa" kelimesinin çoğulunu vurgular. Tanrı Ançöa'nın, şeytan ailesinin soyundan gelen bir kız kardeşi vardır. Bu nedenle, Ançöa'nın şeytanları, yani kan akrabalarını, yok etme hakkı yoktur.
Atalar kültü	Ahiret yaşamının animistik temsilleri	Abhaz otokton dininin bir özelliği, ruhun gücü ve yaşamı hakkında istikrarlı bir fikirdir. İnançlarına göre tüm canlılar doğaüstü bir maneviyatın taşıyıcısıdır. Ne bu dünyada ne de ahirette “ruh” bedenden ayrı kalmamalıdır. Ölüm, ruh bedenden ayrıldıktan sonra gerçekleşir. Ve eğer bir kişi evinden uzakta ölürse ve ata mezarlığına gömülürse, ruhu bedenle yeniden birleştirmek zorunludur. Bunun için Abhazlar, bir kişinin öldüğü yerde bir tulum içinde "ruhu toplamak" gibi eşsiz bir arkaik ayini gerçekleştirir ve onu, taşıyanın küllerinin yattığı mezara naklederler. Böylece ruh bedenle birleşir ve ahirete göç eder. Bu tür fikirlerin varlığı, başka bir dünyada yaşamın devam etmesi, ölüler ve yaşayan torunları arasında ayrılmaz bir manevi bağlantı hakkında inançlarla desteklenen, oldukça gelişmiş ve hayatta kalan bir ata kültü ile ilişkilidir. Abhazya topraklarında önemli sayıda megalitik dini yapı mevcuttur: dolmenler, taş çemberler ve menhirler, taş kutular-lahitler, mağaralar, kemik mezarları, vb. Neolitik çağdan beri ölü ataların ruhları kültünün varlığını doğrulamaktadır. Ataların ruhlarının meskeni olarak çeşitli mezar yöntemlerinin bu yerleri, mezar yerine ve buna karşılık gelen mezar yapısına bir kült karakteri veren kutsal bir anlam kazandı.
Ekonomik faaliyetlerle ilgili inanç ve gelenekler
Tarım
Anapa-Naga (Анаҧа-Нага)	Hasat tanrısı. Tanrı Aytar'ın altıncı payı	Anapa-Naga ("darı getiren anne") erkek bir tanrıdır (başlangıçta, görünüşe göre, dişil bir görünümü vardı). Tarım koruyucusu tanrıça Caca'dan daha az popülerdir, şimdilerde ise tamamen unutulmuştur. İyi bir hasat vermesi için ekim sırasında kendisine dua edilir: "Bize öyle bir mısır ver ki, topladığımızda onu kancalarla büküp nacak ile keselim."
Caca (Џаџа)	Tarla işleme, bahçecilik ve bereket tanrıçası	Caca, tarım ekonomisinin inanç ve uygulamaları kompleksinde önemli bir rol oynar. Abhazların zihninde mısır tarlalarında volta atan, kısa boylu, sağlam yapılı bir kadın olarak tasvir edilir. Dua hasattan sonra, sonbaharda ve Perhiz'in ortasında yapılırdı. Bunun için çiftlikte yetiştirilen tahıl ve meyvelerden yemekler yapılırdı ve mutlaka balkabağı olması gerekirdi. Kurban kesimi ev dışında, tarlada gerçekleştirilir. İyi bir hasat için ona teşekkür eder; eğer hasat kötüyse, rüzgar ve doludan zarar görmesin diye gelecek yıl için iyi bir hasat dilerler. G. F. Çursin'in verdiği bilgiye göre Caca kültü artık neredeyse unutuldu.
Hayvancılık
Aytar (Аиҭар, Антар, Анатори)	Doğanın yenilenmesi, üremesi ve hayvancılığın koruyucusu tanrısı; yedi tanrının birleşimi	Aytar sığır yetiştiriciliğinde en önemli tanrıdır. Paylarını oluşturan yedi "ilahi kuvvete" tabidir. Bu nedenle Aytar'a yedi mum konur. Bazı evcil hayvanların artık tamamen unutulmuş kendi özel patronları vardır: Cabran (Џьабран), küçükbaş hayvanların tanrısı. Cebran'a Mart ayının ilk Perşembe günü dua edilirdi. Aytar'a adanan bahar dini ayinleri döngüsü, onun onuruna edilen bir dua ile başlardı; Joabran (Жәабран), sığırların hamisi. Büyük Perhiz'den önceki son cumartesi günü ona dua ederlerdi; Alişkintır (Алышькьынтыр), köpeklerin koruyucu tanrısı. Bu tanrıya, görevini güzel bir şekilde yerine getiren köpekler vermesi için dua edilirdi; Açışeşena (Аҽышьашьана), bineklerin koruyucu azizi; Aytar'ın yedinci hissesi. Hiyerarşiye göre, ikinci sırada dua eder ve diğer birçok tanrı gibi, bir atı tasvir eden kekler kurban ederlerdi. Aytar'ın duası, kurbanlarla yılda bir kez yapılırdı. Sürüler mera için dağlara gönderildiğinde, çoban en iyi koçu seçer, keser ve Aytar'a sürülerle sağ salim çıkması için dua ederdi. Yemek sırasında yere otururlar; yemek masaya veya yere konmamalı, ağaçların dallarına asılmalıdır. Sürüler eve döndükten sonra tanrıya bir şükran duası yapılırdı. Bu dua ile birlikte, tüm çobanlar Cumartesi günü Büyük Perhiz'den önce Joabran için bir dua töreni düzenlerlerdi. Perhiz'in sonunda yenmek üzere peynirsiz büyük dörtgen çörek pişirilirdi. Çörek hamuru iki üç günde hazırlanır, ocakta dörtgen dilimler halinde kesilirdi. Ocağın yanında büyük bir peynir tekeri bulunmalıdır. Bu peynir de bir dua eşliğinde dörtgen parçalar halinde kesilir. Ertesi gün komşulara bir parça çörek ve peynir gönderirler, komşular da karşılık verirdi.
Ayerg (Аиергь)	Sığır yetiştiriciliği ve çobanların koruyucusu, avcılık, doğa, genel olarak insanlar; savaş ve akın tanrısı	Ayerg'in mekanı dağ kayalıkları, dağlardaki pitoresk yerler, nehir ve deniz kıyılarıdır. Doğal afetler sırasında çağrılır; onuruna övgü ilahileri söylenir. Dağlarda dua ederken Ayerg'in adı geçmez. Çobanlar, dağların koruyucu azizi olan Afeşxanxu'ya (фашьханху,) refah gönderme hakkında dyalvarıyorlar Efsanelerde Ayerg, yalnızca bir koruyucu olarak değil, aynı zamanda davranışlarıyla dağlardaki temiz yerleri kirleten doğa düşmanlarının cezalandırıcısı olarak da sunulur. Örneğin eskiden dağ nehirlerinde açık havada çıplak yüzmek yasaktı. İşlevleri açısından Afeşxanxu, tanrı Ayerg ile aynıdır. Görünüşe göre "Ayerg" adı altında, Abhazların Hristiyan dininde daha eski pagan tanrısı Afeşxanxu'nun yerini Aziz Yorgi alıyor. Bu durumda, Hristiyan azizinin ve geleneksel panteon tanrısının popüler bilincinde dini ayinlerin ve özdeşleşmenin senkretik bir karışımı vardır. Böylece Ayerg'in imajı yeni bir boyut kazanır: uzun zaman önce eski avcılık işlevlerinin neredeyse yerini alan askeri bir görünüm. Abhaz askerleri seferden döndükten sonra şükran duası ederek bu iki ismi yan yana söylediler: “Ah, Yergi, ah Yorgi, erkekliğin ve cesaretin hamisi!”. Aatsı köyünde, çok uzun zaman önce hırsızlar ve soyguncular tarafından saygı duyulan Ayerg-atsnıx kutsal alanı bulunur.
Akamgariya (Скамгария, Мкамгария, Окынгерия)	Genel olarak çiftlik hayvanlarının, özel olarak mandaların hamisi	Abhazlar, eğer Akamgariya bir insanı himaye ederse, kurdun hayvanlarına dokunmayacağına inanırlardı. Akamgariya'nın duası, koyunların kırkılması sırasında, evin ve hane halkının esenliği istendiğinde ve ayrıca sürünün bir kısmı ormanda kaybolduğunda düzenlenir. Çoban, kaybolanları bulması için Akamgariya'ya dua eder ve aynı zamanda bir koyun kurban eder. Ayrıca çobanlar her üç yılda bir tanrıçaya bir dua düzenlerler. Çoban önceden koyunun kulağını keserek işaretler ve üç yıl sonra adak koyunu kurban eder.
Avcılık
Ajueipşaa (Ажәеиҧшьаа)	Vahşi hayvanların ve avcılığın tanrısı	Ajueipşaa; geyik derisi giymiş, sağır, sakallı yaşlı bir adam olarak temsil edilir. Birçok inançta Ajueipşaa, yalnızca hayvanların ve avcılığın koruyucusu olarak değil, aynı zamanda ormanın efendisi olarak da görünür. Abhazlar arasında avcılık kutsal bir zanaat olarak kabul edilir. Avlanmaya giden bir avcıdan, ekstrem durumlar haricinde bahsetmek adetten değildir. Avcılar arasındaki ganimet eşit olarak bölünür, sadece canavarın başı onu öldürene giderdi. Beyaz hayvanları veya diğer olağandışı renkleri öldürmezlerdi. Bu tür hayvanların tanrılarla özel bir ilişkisi olduğuna inanılırdı. Bunlar Ajueipşaa'nın çobanlarıdır; başka hayvanları güderler. Böyle bir hayvanı öldürürseniz, Ajueipşaa asla daha fazla şans vermeyecektir. Çerkes paganizmindeki Mezıtha'nın karşılığıdır. "Ajueipşaa" kelimesi çoğuldur ("aa" sonu çoğulluğun bir göstergesidir) ve bu nedenle bu isim tek bir tanrı değil, "yoğun ormanlarda yaşayan ve sıradan bir aile hayatı süren hayvan ve avcılık tanrıları" anlamına gelir. Ajueipşaa'nın, bekar avcılarla aşk ilişkisine giren sonsuza kadar genç ve güzel kalan kızları vardır.
Arıcılık
Anana-Gunda (Анана-Гунда, Джара-Гуна, Джгере-Гуна)	Yabani ve ehli arıların, kadınların ve doğurganlığın hamisi	İsim muhtemelen Abhazca "an (anne)" ve Gürcüce "gundi (sürü)" kelimelerinden türetilmiştir. Efsaneye göre tanrıça kraliçe arı şeklinde ortaya çıkar. Dualar ilkbaharda, arıların kaynaşmasının başlangıcında ve yaz aylarında, bal toplamadan önce düzenlenir. İlkbaharda ballı yulaf lapası pişirilir, daha sonra mal sahibi arı kovanlarına yulaf lapasının bir kısmını serper ve gerisini kendisi yer. Bu yulaf lapası başkalarına verilmemelidir. Yaz dualarında, kovanlardan birine bal alırlar, balkabağı pişirirler, kendileri yerler ve sadece ziyarete gelen adaşları tedavi ederler. Sezonun bitiminden ve arı kovanı sıraya koyduktan sonra “şxanıuh (шханыҳә)” tatili yapılır (“aşxa” arı, “nıhoa” dua). Börek hazırlarlar, dua ederler ve arıcılık işinin başarısını ve iyiliğini isterler. Kültün merkezi, Gumsta Nehri'nin vadisinde, Anantoara kayalığında, yarıklarında birçok yabani arının bulunduğu yerde bulunur. Kutsal kayaya tırmanmak yasaktı.
Домашний быт
Ajehara (Ажьаҳара)	Akrabalık ilişkileri tanrısı	İsmi "aji (ажьы)", et ve "ahara (аҳара)", üreme kelimelerinden oluşur. Ajehara'nın koltuğu, birçok aile ritüel eylemi için doğrudan ve vazgeçilmez bir yer olarak hizmet eden ocak olarak kabul edilir. Ocakta bazı büyüsel eylemler yapılır, özellikle kadın ve çocuklar hastalandığında, kendilerinden şüpheyi gidermek isteyenler lanetlenir ve masumiyete yemin ederlerdi.
Ерыш-q'an (Ерыш-ҟан)	Terzilik tanrısı	Dokumaya başladıklarında bir dua hizmeti yapar ve Yerış'ye kurban sunarlar. Ve şimdi dokumacının farklı zamanlarda çeşitli işleri var. Örneğin bir dokumacı çözgüleri gererken yakalanırsa “sonuna kadar getir gerisini bırak” derler; eğer - dokuma veya kumaş sürecinin arkasında, o zaman "çabuk bitirin" derler.
Lımilax (Лымилах, Нымирах, Шимирах)	Evlilik ilişkileri tanrısı	Lımilax iyi bir tanrıdır, herhangi bir özel dua veya fedakarlık gerektirmez. Aytar'a adanmış bahar dini ayinlerinin döngüsünün son akşamı, genç erkek ve kızlar birinin evinde toplanır eğlence düzenlerler. Bir sürü akuakuar (ballı kek) hazırlanır, normal büyüklükte ve küçük olanlar kuvvetlice tuzlanır, herkese üçer tane sunulur. Küçük, ağır tuzlu bir tanesine “mutluluk piyonu” adı verilen bir fındık cipsi koyarlar. Her katılımcıya normal çerezlere ek olarak üç küçük çerez daha verilir. Herkes avluya çıkar, sessizce keklerini yer, mutlu bir aile hayatıyla onurlandırmak için dua ederler.
Sawuna (Сауна, Саунау, Сыусана)	Un değirmeni tanrısı	Kızlar el değirmenini çevirirken Sawuna için bir şarkı söylerler: "Sawuna, Sawuna! Sabun tozuna dönüşür, sana bir kase veririm, bir fıçıda senden alırım!"
Kutsal ateş kültü	Kutsal ateş ile arınma	Ateşe ve ocağa saygı, Abhazlar arasında pek korunamamıştır. Abhazlar evcil hayvanlar arasında bir salgın çıktığında, kurtarıcı gücüne inanarak tüm yangınları söndürür ve kutsal bir ateş yakarlar. Ardından büyük ateşler yakılır ve tüm hayvanlar ve insanlar aralarına yönlendirilir. Ateş ve keder şarkısı söylenirken kuru fındık çubuklarının ovulmasıyla kutsal ateş elde edilir. Ondan sonra herkes ateşten bir alev alır ve evde yine kutsaldan ateş yakarlar. Bu ritüel sadece Abhazya'nın bazı bölgelerinde korunmuştur. "Bütün evin sönsün" anlamına gelen "ocağındaki ateş sönsün" deyimi güçlü bir lanet olarak kabul edilir. Ateşin arındırıcı gücüne olan inanç, 14 Ağustos akşamı, Meryem'in Göğe Kabulü bayramının arifesinde, kendini kötü ruhlardan koruduğu iddiasıyla ateşin üzerinden atlama ritüeli ile korunmuştur. Yedi yolun çatalında yanan bir ateşin özel bir etkisi olduğu varsayılır. Bu ayinde, bir Hristiyan bayramına denk gelecek şekilde zamanlanmış pagan geleneğinin senkretik bir karışımı görülebilir.
Demir kültü ve Ajirnıhoa (Ажьырныҳәа)	Demir ve demircilik tanrısı	Ajirnıhoa kelime anlamı demirciye duadır. Demir işlemenin gelişimi sırasında Abhazlar arasında istikrarlı bir demir ve demircilik kültü ortaya çıktı. Kafkasya halklarının hiçbiri demirciye, demirciliğe Abhazlar kadar büyük bir saygı göstermiyor. Bir demircinin başarılı çalışması için dini bir ayin yerine getirilmesi gerekli bir koşuldu. Abhaz tanrılarının geleneksel panteonunun oluşumuyla birlikte demir ve demircilik tanrısı Şeşü ortaya çıktı.
Şeşü (Шьашәы)	Demir ve demircilik tanrısı	Abhaz pagan panteonunda tanrı Şeşü, yüce tanrı Ançöa'dan sonra ikinci önemdedir. Kurban, Eski Yeni Yıl arifesinde yapılır. Bir keçi kesilir ve her aile üyesi için bir horoz kesilir, peynirli büyük bir çörek pişirilir ve gece yarısı aile demircisinin yanında mum ışığında bir dua yapılır. Bu etkinlik için özel bir şarap sürahisi bulundurulur. Bugünlerde bu ayinler, Şeşu kültünden çok gelecek yıl aile için refah istemekle ilişkili.
Doğa
Adgil-dedopal (Адгьыл-дедоҧал)	Yeryüzünün tanrıçası	Abhazlar, her yerin, her toprak parçasının kendi ilahi gücünün olduğuna inanırlardı. Adgil-dedopal Abhazlar, doğum sırasında, bazı hastalıklarda, yeni bir yere yerleşirken, şifalı otlar toplarken, çoban kamplarını değiştirirken dua eder kurban keser; bir av alanından diğerine hareket eden avcılar, gittikleri yerin gücüne dua ederlerdi.
Aga-yinçöaxu (Ага-инцәахәы)	Denizlerin tanrısı	Deniz kıyısında uzun süre durmak gerektiğinde bu tanrıya kurbanlar sunulurdu. Denize tükürmek ve taş atmak yasaktır. Aksi takdirde tanrı öfkelenir ve saygısızları cezalandırabilir.
Afı Афы	Gök gürültüsü, şimşek ve diğer atmosferik olayların tanrısı	Abhazların gözünde yıldırımın çarptığı her şey tanrının malı olur. Yıldırımla yanan bir ev söndürülmez, böyle bir evde yaşanmaz, yıldırım düşen bir ağaç kullanılmaz. Yıldırım çarpması sonucu ölen hayvanlar kesilmez, gözülmez ve ahşap bir platform üzerine yatırılarak kuşlara yem edilir. Bu ayin bugün bile bazı bölgelerde yapılırken, bazı yerlerde yıldırımla öldürülen sığırlar basitçe olduğu yerde bırakılır. Eski geleneklere göre, yıldırım tarafından öldürülen bir kişi, önce dualar ve şarkılarla bir platforma yerleştirilir ondan sonra gömülür. Afı'ya yaz başında sürülerin dağa gönderildiği ve sonbaharda geri döndükleri zaman ve kuraklık sırasında dua edilir.
Adzıdzlan (Аӡыӡлан)	Su tanrıçası	Nehirlerde, göllerde, pınarlarda yaşar, siyah köpekten ve kurttan korkar, domuzdan iğrenir. Uzun altın saçlı, güzel, çıplak bir kadın olarak tasavvur edilir. Ayakları, topukları öne bakacak şekilde, ters olduğu için sırt üstü yatamaz. Vücudu bir balığınki gibi soğuktur. Eve su getirmek bir kadının işidir, bu nedenle su tanrısı onun suretinde temsil edilir ve sadece kadınlar “suyun anasına” dua eder. Evlendikten sonra genç bir kadın Adzıdzlan ile iyi ilişkiler kurmalıdır, bunun için bir ayin yapması gerekir. Ancak ondan sonra, gelinin su getirmesine ve su kullanımı ile ilgili çeşitli işleri (yemek pişirmek, bulaşık yıkamak, çamaşır yıkamak vb.) yapmasına izin verilir. Adzıdzlan, efsaneye göre, bazen delilik hastalığının nedenidir. Hastayı iyileştirmek üzere kötü ruhları kovması için bir mollaya gönderirler. Popüler inanışlara göre Adzıdzlan, yalnız erkek gezginlere yapışan ve onlarla teke tek dövüşe giren güzel bir su kızıdır. Zafer durumunda yolcu bir süre onun sevgilisi olur ve ondan ayrılamaz.
Su kültü	Yaşam kaynağı olarak suyun kutsallaştırılması	Yerleşim yeri seçimi su kütlelerine göre belirlenirdi. Abhazların zihninde ölülerin ruhlarına saygı ve ölümden sonraki yaşamla ilgili inançların nehirlere duyulan saygı ile şüphesiz bir bağlantısı vardır. Su, bu ve diğer dünyalar arasındaki sınırdır. Eski Abhaz inanışlarına göre ölülerin ruhları, öbür dünyaya giderken, altında su bulunan bir köprüden öbür dünyaya geçmek zorundadır. Bu nedenle, tahta köprüler gibi dini yapılar inşa etme geleneği vardır. Ölen kişiyi yıkandıktan sonra, cenazeden sonra nehir geçitlerine geçişi kolaylaştıran geniş tahtalar serilir. Bu yaya köprülerinden geçen yaşayanların, ölenler için son "geçişi" kolaylaştırdığına inanılıyor. Kaynaklardan ve pınarlardan sadece içilmesine izin verilir. Daha önce su toplanarak bir çeşme yapılmalıdır. Bir pınara tükürmek, onu tıkamak kabul edilemez.
Dziwow (Ӡиуоу)	Yağmur tanrıçası	Kelime, "su alma yeteneğine sahip olan" olarak yorumlanır. Kuraklık sırasında nehirde bir ayin düzenlenir. Bu gelenek hala devam etmektedir. Büyük bir oyuncak bebek bir ata ya da eşeğe ya da sadece bir direğe konur ve uygun şarkı söylenerek nehre taşınır. Daha sonra suya batırılır ve ıslatılır. Aynı zamanda birbirlerini suya iterler ve tam elbise içinde ıslanırlar. Ek olarak, üzerinde bir ateşin yakıldığı ve sürüklendiği bir sal inşa edilir. Bu muhtemelen suyun bile yandığını belirtmekle şiddetli bir kuraklığı simgelemekte.
Atsuwnıhoa (Ацуныхәа)	Kuraklık duası	Abhazlara göre, kuraklık, Ançöa'nın kullarını kendisine karşı işledikleri suçlardan dolayı cezalandırmasıdır. Dziwow duasından sonra yağmur yağmazsa, köylüler Afı'ya bir boğa kurban ederek toplu bir dua için toplanırlar. Yağmurun yağması için yapılan duadan sonra, istisnai durumlarda gerçekleştirilen “Ayrıg-aşöa” adlı keder şarkısının söylenmesiyle kurban yerinde halka açık bir yemek gerçekleşir.
Ay (амза) ve güneş (амра) kültü	Ay ve güneşin kişileştirilmesi. Tanrı Aytar'ın dördüncü ve beşinci kişilikleri	Abhazlar arasında güneş kültü, ay kültünden daha eskidir, ancak ritüellerde aya daha fazla önem verilirdi. Ay, sığır yetiştiriciliği için özellikle önemlidir, geceleri sürüleri korumada insana yardımcı olur. Ay, sığır yetiştiriciliği tanrısı Aitar'ın bir payı olarak kabul edilir. Pazartesi, ayın günüdür ve ona, Perhiz'in ilk Pazartesi dua edilir. Bunu yapmak için, gomi kekleri hilal şeklinde pişirilir. Etrafı sadece erkeklerle çevrili olan tapan bir pasta alır ve şöyle der: “Sen, Amza, büyük tanrı Aitar'ın büyük bir kısmı, adamlarımızın hamisi ol! Onlara parlaklığını ve gücünü ver!” Güneş tarım için daha önemlidir. Ve ilkel tarım genellikle bir kadın mesleği olduğu için, bir kadın varlığı biçiminde sunulur ve kadınları himaye eder. Güneşe dua, Ay'a yapılan duanın ardından Perhiz'in ilk Pazartesi günü yapılırdı. Ayini gerçekleştiren kişi, ailenin bütün kadınlarını yanına toplar, güneş şeklinde yuvarlak bir pasta alır ve şöyle der: "Sen. Büyük Aytar'ın büyük bir payı olan Amra, ailemizin kadınlarını ısıt ve cezbet, sürülerimizi çoğalt!"
Aşxa-yinçöaxu (Ашьха-инцәахәы)	Dağ tanrısı	Bütün dağlardan ve üzerlerinde yaşayan hayvanlardan sorumludur. İlkbaharda otlaklar için dağlara giden çobanlar ve sonbaharda döndüklerinde dağların tanrısına bir keçi veya kuzu kurban ederler. Ayrıca, güvenli bir dönüşten sonra dağların tanrısı onuruna bir dua düzenler.
Mabedler kültü	Doğal nesnelerin kutsallaştırılması, özel ilahi güçlerin yaşam alanları (anıxa)	Abhazya'nın bazı bölgeleri, özellikle ayin, dua, kurban için halk tarafından saygı duyulmakta ve tercih edilmektedir. Bu kutsal yerlerin her biri tanrıların meskeni olarak kabul edilir. Abhazların ulusal zihniyetine göre, Abhazya toprakları Ançöa'nın büyük kısmı olarak kabul edilir ve onlara ebedi kullanım için devredilir. İnsanlar buranın kimin toprağı olduğunu unutmasınlar diye, Ançöa'nın elçisi апааимбар (apaayimbar "peygamber"), Tanrı'ya ibadet etmek için yedi kutsal alan (aбжьныха) kurdu: Dıdripş-nıxa (Дыдрыҧшь), Gudauta'da, Lıhnı köyünün 16 km kuzeydoğusunda bir dağın tepesinde yer almaktadır. Burada devletin en üst düzey liderlerinin katılımıyla ülke çapında dualar yapılır. Buraya yetkisiz ziyaretler konusunda katı bir yasak var. Şimdilerde asıl kurban ve dua dağın eteğinde yapılıyor. Tepedeki eski kilisenin temeli korunmuştur. Dıdripş'in kutsal gücü Anıpsnıx olarak adlandırılır. Kelime anlamı olarak Meryem'i karşılığı olabilecek bir kelilemedir. Sonuç olarak, mevcut kilise En Kutsal Meryem'in Göğe Kabulü adına inşa edilmiştir; Lıx-nıxa (Лых-ныха), Lıhnı köyünün merkezinde, Kutsal Bakire Meryem'in Lıhnı Ortodoks Kilisesi topraklarında Lıhnaşta kayranının üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda geleneksel bir Abhaz tapınağı ve bir Hristiyan tapınağı rolünü oynar; Lıdzaa-nıxa (Лдзаа-ныха), 19. yüzyılın ikinci yarısında, çok eski zamanlardan beri bir kutsallık ve erişilmezlik havası ile çevrili devasa yayılan meşelerin büyüdüğü Ldzaa köyü yakınlarında bulunur. Bu tanrı, belirli bir biçimi olmayan, "bulut gibi" bir şey olarak tasvir edilir. Hristiyan din adamları burada Tanrı'nın Annesi adına ahşap bir şapel inşa ettiler; İnal-q'uba-nıxa (Инал-ҟуба), İnal-q'uba Dağı aynı adı taşıyan vadide, Pshu köyünden 5 km uzakta bulunur. Abhazya'nın en eski tapınağı olarak kabul edilir. İnal-q'uba Dağı, koni şeklindeki bir kaya olan Pshu-nıxa ile ilişkilidir. Burada avlanmak ve gürültü yapmak yasaktır, kurbanlar kesilir, dualar yapılır, arındırıcı yeminler edilir. Abhazların çok büyük saygı gösterdiği Çerkesya kralı Kör İnal ile ilişkilidir. İnal'ın mezarının burada olduğu düşnülür; Adagoa-nıxa (Ада́гәа-ныха), Adagoa Dağı, Tsabal köyü yakınlarında, kuzeyden bir surla korunan, taş sunakları olan eski bir kutsal alandır. Abhazların yaygın inanışına göre Adagoa; hayvanların sağır, kör tanrısıdır; Laşk'endar-nıxa (Лашкендар-ныха), Tkuarçal şehri yakınlarındaki Laşk'endar Dağı'nda, saygı duyulan geleneksel Laşk'endar tapınağını ve 4-6. yüzyıllara ait bir Hristiyan bazilikasını içeren, kabartma köpek resimleriyle süslenmiş bir kült kompleksidir. Kutsal alan, köpeklerin ve ev halkının koruyucusu olan tanrı Alişkintır'ın geleneksel Abhaz kültü ile ilişkilidir. Hristiyanlığın gelişiyle birlikte burada bir tapınak inşa edildi. Aynı zamanda, yerel sakinlerin kafasında, karışık ritüellerde de ifade edilen her iki kutsal yerin neredeyse eksiksiz bir kimliği vardı; Elır-nıxa (Елыр-ныха), Oçamçira'nın Elır köyünde yer almaktadır. Burada iki türbe bulunur: geleneksel Abhaz kutsal korusu ve Hristiyan Aziz Yorgi kilisesi. Meşe korusu, eski zamanlarda kurbanlarla şeref duaları yapılan tanrının ikamet yeri olarak kabul edildi. Aziz Yorgi'nin onuruna Elır tapınağı 11. yüzyılda inşa edilmiştir. Adı, Abhazca adalet anlamına gelen "аилыргара (aylırgara)" kelimesinden geliyor.
Ats'lanıhoara (Аҵланыхәара)	Ağaçlarla ilgili, doğa kültünün bileşenlerinden biri	Onurlu ağaçların ve koruların kalıntıları Abhazlar tarafından bugüne kadar korunmuştur. Hemen hemen her kırsal toplulukta kutsal korular veya tek tek kutsal ağaçlar bulunur. Gürgen kutsal bir ağaç olarak kabul edilir. Efsaneye göre yıldırım asla gürgenlere çarpmaz. Bu nedenle, meskenlerin yakınında yetiştirilir ve tüm Abhaz binalarında bir gürgen parçası bulunmalıdır. Meşe de bazı Abhazlar tarafından kutsal kabul edilir. Gezgin Reineggs (XVIII. yüzyıl) Abhazların ayinlerinden birini şöyle anlatmıştır: “Mayıs ayının ilk günlerinde Abhazlar, kimsenin ağaçlarını kesmeye hakkı olmayan yoğun ve kasvetli bir kutsal ormanda toplandı. Dua ederken, içine büyük bir demir haçın (аџьар "acar") sürüldüğü büyük bir ağacın yanında toplandılar. Ayrıca her biri kendi tahta haçı ile geldi. İkincisi çimenlere yerleştirildi ya da saygı ve dostluk işareti olarak arkadaşlarla değiştirildi." Üzüm hasadından önce ağaca dua edilirdi. Üzüm toplamak için ağaca tırmanmak zorunda kalan çocuklar ve yetişkinler ağaca götürülür ve ağacın ruhuna onların düşmemesi için dua ederlerdi. Dua çoğunlukla bir anne veya büyükanne tarafından yapılır.
Abna-yinçöaxu (Абна-инцәахәы)	Orman tanrısı	Abhazlara göre orman, kötü ruhların yaşadığı, hayvanlara ve insanlara zarar veren ruhanileştirilmiş bir canlı varlıktı. Orman tanrısına kurban kesilmezdi, ancak orman kültüyle ilgili bir gelenek vardı. Sürüsü bin başa ulaşan mal sahibi, ormanın patronunun payı olarak onda birini tahsis edip ormana sürmek zorundaydı. Ormana salınan hayvanların akıbeti bilinmezdi. Başka bir çobanın sürüsüne katılabilir veya yırtıcılar tarafından parçalara ayrılabilirdi. Ancak çoğu zaman, iki-üç gün sonra sürü sahibine geri dönerlerdi. Bu, ormanın tanrısının lütfunun sahibine özel bir tezahürü olarak kabul edilirdi.
Aç'öaq'wa (Аҵәаҟуа)	Gökkuşağı tanrısı	Abhaz mitolojisinde intikamcı bir karakter olarak sunulur. Bulutlarda uçar ve kendisine yanlış bir şey yapan herkesi şiddetli bir şekilde -kimisini ölümle, kimisini hastalıkla- cezalandırır. Onu kızdırmamak için, gökyüzünde bir gökkuşağı göründüğünde sudan kaçınmak gerekirdi. Onu kızdıran kişi sararır ve zayıflar ve hayatını ancak kurban ve dua ile kurtarabilir. Aç'öaq'wa, aynı zamanda, iki dünya arasında bir bağlantı görevi görür.

Ayrıca bakınız

• Adığe Xabze
• Abhazların Yedi Türbesi

Dış bağlantılar

• Abkhazia versus Georgia: Implications for US Policy toward Russia, Russia: other points of view, Mar 2010, 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ekim 2020 .
• Abkhazia: Breakaway Church Confronts Its Own Breakaway Bid, Eurasia net, 29 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ekim 2020