İnka mitolojisi
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
İnka mitolojisi, mitolojik olan ve İnka inançlarının açıklanmasını veya sembolize edilmesini sağlayan birçok hikâye ve efsaneler içerir.
Peru'yu işgal eden Francisco Pizarro´nun İspanya birlikleriyle beraber bölgeye gelen Hristiyan rahipler, İnkaların Kipus adını verdikleri hasırlara yazdıkları kayıtların hepsini yaktılar. Ancak bugünkü inanışa göre Kipuslar, fonolojik ve logografik verilerin üzerine kaydedilebildiği ikili bir sistemle yazılıyorlardı. Günümüzde İnkalarla ilgili bildiklerimiz ya Hristiyan rahiplerin anlatımlarından, ya İnka mimarisi ve el sanatlarındaki işlemelerden (ikonografi) ya da yerli insanlarca dilden dile aktarılan mitler ve efsanelerden gelmektedir.
İnka kuruluş efsaneleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Manco Capac, Peru´daki İnka Hanedanlığı´nın efsanevi kurucusudur. Efsaneler hakkında çeşitli rivayetler vardır. Bir efsanede, Viracocha´nın oğlu olduğu söylenir. Bir diğerinde ise Titicaca Gölü´nde Güneş Tanrısı İnti tarafından büyütüldüğü söylenir.
Manco Capac´nın iktidara gelişi hakkında da birçok efsane vardır. İlkinde, Manco Capac ve kardeşi Pachacamac, Inti´nin oğullarıdır. Manco Capac, babasi tarafından ateş ve güneş tanrısı olarak kutsanmıştır. Cuzco´ya ulasmak için yeralti tünelleri kazmıştır ve bir tapınak yapmıştır. Yolculukları sırasında Manco´nun kardeşlerinden birisi taşa dönüşmüştür (huaca). Bir diğer efsanede ise Cuzco´ya yeraltindna gitmek yerine Titicaca Gölü'nün içinden gitmişlerdir.
Tici Virachocha efsanesinde Manco Capac, Cuzco´nun 25 km güneyindeki Pacari-Tampu, bugün bilinen adıyla Pacaritambo´lu Tici Viracocha´nin oğludur. O ve erkek kardeşleri (Ayar Anca, Ayar Cachi ve Ayar Uchu); ve kız kardeşleri (Mama Ocllo, Mama Huaco, Mama Raua ve Mama Cura) Cuzco´ya yakın bir yerde yasadilar. Cesitlilik arz etmesine ragmen genel inanis, Manco´nun acgözlü davranarak diğer kardeşlerine ihanet edip onları öldürmesiyle beraber Cuzco´nun tek hakimi haline geldiğidir.
Tanrılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma İmpataratorluğu gibi İnkalar da hükümdarlıklarına kattıkları kültürlerin kendi dinlerini korumalarına izin vermiştir. İnka tanrılarından bazıları aşagıda listelenmiştir. Çoğunun görevleri birbiriyle kesişir.
- Apo Dağların tanrısı
- Apocatequil (aka Apotequil) şimşek tanrısı
- Ataguchu yaratilis mitine yardım eden tanrı
- Catequil şimşek ve yıldırım tanrısı
- Cavillace, bakire tanrı. Coniraya´nin spermi ve Ay Tanrısı.
- Chasca şafak ve alacakaranlık tanrıçası
- Chasca Coyllur çeçek ve genç kız tanrıçası
- Mama Coca (aka Cocomama) sağlık ve iyilik tanrıçası. Vücudunun ikiye ayrıldığı ve bir parçasının coca bitkisine dönüştügü söylenir.
- Coniraya Ay tanrısı
- Copacati Göl tanrıçası
- Ekkeko kalp ve zenginlik tanrıçası
- Illapa iklim tanrısı.
- Inti Güneş tanrısı. İnti en önemli tanri olarak kabul edilir.
- Kon yagmur ve rüzgâr tanrısı. Inti ve Mama Quilla´nin oğulları.
- Mama Allpa bereket tanrıçası
- Mama Cocha deniz ve balık tanrıçası
- Mama Pacha (aka Pachamama) deprem tanrıçası
- Mama Quilla Ay Anne. Evlilik tanrıçası. Inti´nin kardeşi ve karisi. Manco Capac, Pachacamac, Kon ve Mama Ocllo´nun aneleri.
- Mama Zara mahsul tanrıçası.
- Pacha Camac toprak yapıcı tanrı
- Pariacaca su ve sel tanrısı.
- Paricia sel tanrısı
- Supay ölüm tanrısı. Seytan soyundandir.
- Urcaguary zangin yeralti madenlerinin tanrısı.
Önemli yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Uca Pacha: Aşıklar dünyası. Cehenneme benzer. Dünyanın merkezindedir.
- Hanan Pacha: Yüksek dünya. Cennete benzer.
Bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kipuslarla ilgili bilgi (ingilizce)
- ingilizce wikipedia´da İnka mitolojisi13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.