[go: up one dir, main page]
İçeriğe atla

Brachiosaurus: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Oktaytanhu (mesaj | katkılar)
170 değişiklik
Değişiklik özeti yok
ToprakBot (mesaj | katkılar)
Botlar, Hizmetliler
246.659 değişiklik
k Düzenlemeler ve imla; kaynakça şablonu ekleniyor
(51 kullanıcı tarafından yapılan 109 ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
{{Otomatik taksokutu
{{düzenle|Ocak 2008}}
| italik_başlık = evet
[[Dosya:Brachiosaurus-1.jpg|thumb|right|brachiosaurus ve sauroposeidon]]
| en_eski_fosil = 155
[[Dosya:Berlin Naturkundemuseum Brachiosaurus henningsphoto de.jpg|thumb|right|[[Berlin]]'deki Brachiosaurus iskeleti]]
| en_genç_fosil = 150
'''Brachiosaur''', dev cüsseli 4 ayak üzerinde yürüyen otçul [[dinozor|dinozorlardır]]. Bulunan [[fosil]]lere göre 155 ila 135 milyon yıl önce [[Kuzey Amerika]] ve [[Asya|Asya'da]] yaşamışlardır. Bu dev dinozorlar, başından kuyruğuna kadar 25-26 metre uzunluğunda, 30-60 ton ağırlığında ve yerden yüksekliği 13-16 metreydi. Brachiosaur'ların iskeleti yaklaşık 2860 adet kemikten oluşmaktadır ve tamama yakını bilinen en büyük dinozor iskeletidir. Boylarının uzunluğu sayesinde büyük ağaçların tepesine kolaylıkla erişerek [[yaprak]], [[tohum]] ve [[meyve]]leri yiyerek besleniyorlardı. Brachiosaur'lar yumurtayla üreme yapıyorlardı, bir brachiosaur yumurtasının çapı yaklaşık 1,5 metre civarındadır. Yumurtadan çıkan yavrunun boyu 2 metre civarındaydı.Sauropodlara özgü bir davranış olmasada anne yavruya ilk birkaç yıl bakardı.Braciosaurlar nefeslerini başlarını üzerindeki burundan alırlardı.Günümüzde çoğunun ayak izi kalıntılarını kuzey amerikada görebilirsiniz.Birçok sauropod gibi braciosaur ,da kuyruğunu kamçı gibi kullanır.Düşmanları arasında ceratosaurus da bulunuyordu.Yapılan bir braciosaur iskeletinde kalbin içine bir adam oturabilmişti!Bu güne kadar bulunan en iyi iskelet dokuz yetişkin filin ağırlığındaydı.
| ad = Brachiosaurus
{{dinozor-taslak}}
| resim = Brachiosaurus mount.jpg
| resim_bilgi = Montelenmiş iskeleti
| takson = Brachiosaurus
| tür = altithorax
| üst_sıralama = [[Elmer Riggs|Riggs]], 1903
| sıralama = Riggs, 1903
}}


'''Brakiyozor''' ya da '''''Brachiosaurus''''',<ref name="riggs">{{En}} E. S. Riggs. 1903. « ''Brachiosaurus altithorax, the largest known dinosaur'' ». American Journal of Science, series 4 15:299-306</ref> [[Brachiosauridae]] [[Familya|ailesinden]]<ref name="TPBD">{{En}} {{Harvard alıntı|The paleobiology database, 2008}}</ref> [[Soy tükenmesi|soyu tükenmiş]] bir [[sauropod]] [[dinozor]] [[cins]]idir. Bu hayvanlar [[Geç Jura]]'da ([[Kimmeridgiyen]] ve [[Titoniyen]]), yaklaşık 157,3 ile 145,0 milyon yıl önce yaşadı.<ref name="TPBD" /> Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.<ref name="universalis">{{Web kaynağı | url = http://www.universalis.fr/encyclopedie/EB06352/BRACHIOSAURUS.htm | başlık = Brachiosaurus - Encyclopédie Universalis | çalışma = universalis.fr | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090221013948/http://www.universalis.fr/encyclopedie/EB06352/BRACHIOSAURUS.htm | arşivtarihi = 21 Şubat 2009}}</ref>
[[bat-smg:Brakiozaurs]]

[[bg:Брахиозаври]]
2008 yılında kırk beş [[fosil]] örneği listelenmiştir.<ref name="TPBD" /> [[Tip tür]] ve günümüzde cinse açıkça bağlı olan tek [[tür]] olan '''''Brachiosaurus altithorax'''''<nowiki/>'ın iyi korunmuş fosilleri [[Colorado]]'da keşfedildi. [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nin [[Oklahoma]], [[Utah]] ve [[Wyoming]] gibi diğer eyaletlerinde daha yalıtılmış başka kemikler de bulunmuştur.<ref name="Taylor_2009">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.miketaylor.org.uk/dino/pubs/taylor2009/Taylor2009-brachiosaurus-and-giraffatitan.pdf|başlık=A re-evaluation of ''Brachiosaurus altithorax'' Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from ''Giraffatitan brancai'' (Janensh 1914)|sayı=3|dil=İngilizce|sayfa=787–806|çalışma=Journal of Vertebrate Paleontology|yıl=2009|cilt=29|doi=10.1671/039.029.0309|erişimtarihi=1 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181222144042/http://www.miketaylor.org.uk/dino/pubs/taylor2009/Taylor2009-brachiosaurus-and-giraffatitan.pdf|arşivtarihi=22 Aralık 2018|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="Jensen_1987">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=New brachiosaur material from the Late Jurassic of Utah and Colorado|sayı=4|dil=İngilizce|sayfa=592–608|çalışma=The Great Basin Naturalist|yıl=1987|cilt=47}}</ref><ref name="Bonnan&Wedel_2004">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://sauroposeidon.files.wordpress.com/2010/04/bonnan-wedel-2004-oklahoma-brachiosaurus.pdf|başlık=First occurrence of ''Brachiosaurus'' (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic Morrison Formation of Oklahoma|sayı=2|dil=İngilizce|sayfa=12–21|çalışma=PaleoBios|yıl=2004|cilt=24|erişimtarihi=1 Ekim 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220723004112/https://sauroposeidon.files.wordpress.com/2010/04/bonnan-wedel-2004-oklahoma-brachiosaurus.pdf|arşivtarihi=23 Temmuz 2022|ölüurl=hayır}}</ref>
[[br:Brakiosaor]]

[[ca:Braquiosaure]]
== Köken bilimi ==
[[cs:Brachiosaurus]]
''Brachiosaurus'' [[cins]] adı, Elmer Samuel Riggs tarafından [[Grekçe|Antik Yunanca]] ''βραχίων'' [''brachiôn''], "kol" ve ''σαυρος'' [''sauros''], "kertenkele" sözcükleri kullanılarak oluşturulmuştur.<ref name="Liddell 1980">{{Kitap kaynağı|başlık=A Greek-English Lexicon (Abridged Edition)|url=https://archive.org/details/lexicon00lidd|dil=İngilizce|yer=United Kingdom|yayıncı=[[Oxford University Press]]|yıl=1980|isbn=0-19-910207-4}}</ref>
[[da:Brachiosaurus]]

[[de:Brachiosaurus]]
== Türlerin listesi ==
[[en:Brachiosaurus]]

[[eo:Braĥiosaŭro]]
* ''Brachiosaurus altithorax''<ref name="riggs"/> ([[tip tür]])
[[es:Brachiosaurus]]

[[fa:براکیوسور]]
=== Atanan eski türler ===
[[fi:Brachiosaurus]]

[[fr:Brachiosaurus]]
* ''[[Giraffatitan|Brachiosaurus brancai]]'' (1988'de ''Brachiosaurus'' cinsinden ayrıldı, bu tür bundan böyle ''[[Giraffatitan]]'' cinsine yerleştirilmiştir.)
[[gl:Brachiosaurus]]

[[he:ברכיוזאור]]
== Tanım ==
[[hr:Brahiosaur]]
[[Dosya:Human-brachiosaurus_size_comparison.svg|bağlantı=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Human-brachiosaurus size comparison.svg/220px-Human-brachiosaurus size comparison.svg.png|sol|küçükresim| Bir insan ve bir ''Brachiosaurus altithorax'' arasındaki boyut karşılaştırması]]
[[hu:Brachiosaurus]]
[[Dosya:Brachiosaurus_DB.jpg|bağlantı=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Brachiosaurus DB.jpg/220px-Brachiosaurus DB.jpg|küçükresim| Cinsin tip türü ''Brachiosaurus altithorax''<nowiki/>'ın yeniden canlandırması]]
[[it:Brachiosaurus altithorax]]
''Brachiosaurus'', şimdiye kadar var olan en büyük ve en ağır kara hayvanlarından biridir.
[[ja:ブラキオサウルス]]

[[ko:브라키오사우루스]]
Yaklaşık 26&nbsp;metre uzunluğunda, 12&nbsp;metre yüksekliğinde ve 40&nbsp;ton ağırlığındaydı ama ağırlığıyla ilgili farklı (40-80 ton arası) kestirimler de söz konusudur.<ref name=":0" />
[[lt:Brachiozauras]]
Boynunun uzunluğu (70&nbsp;cm'lik 12 [[omur]]) paleontologları bölen soruları ortaya koydu. Bazıları, boynunu bir zürafa gibi kaldıracak kadar kaslı olmadığını düşünüyor. Kanın yüksekte konumlu beynine ulaşması için büyük bir basınca sahip olması gerektiği kesindir.
[[ml:ബ്രാക്കിയോസോറസ്‌]]

[[ms:Brachiosaurus]]
''Brachiosaurus''<nowiki/>'un morfolojisi, boynunu dört katlı bir binanın yüksekliğine kadar sağdan sola, yukarıdan aşağı sallamasına izin verdi. Bu nedenle, sikadlarda otlayabilir ve beslenmek için ağaçların tepelerine ulaşabilir ([[kozalaklılar]] ve [[Eğrelti|eğrelti otları]]). Sindirim bir [[Taşlık (hayvan anatomisi)|taşlık]] ve bir [[çekum]]da gerçekleşti. ''Brachiosaurus''ların yetişkinlerin gençleri büyük [[teropod]] avcılarından koruduğu küçük sürüler hâlinde yaşadığı düşünülüyor.
[[nl:Brachiosaurus]]

[[nn:Brachiosaurus]]
== Sistematik ==
[[no:Brachiosaurus]]
[[Dosya:Saurischia.png|bağlantı=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Saurischia.png/150px-Saurischia.png|küçükresim|upright=0.68| Saurischia kalçası]]
[[pl:Brachiozaur]]
'''''Brachiosaurus''''', [[Saurischia]] takımına aittir.
[[pt:Braquiossauro]]

[[ro:Brachiosaurus]]
İki büyük dinozor takımı vardır, ki bunlar [[Kuş kalçalı dinozorlar|ornithischia]] (kuş kalçalılar) ve [[saurischia]]'dır. Kuş kalçalı dinozorlar [[kuş]] benzeri bir pelvise sahip olmaları ile karakterize edilirken, tersine saurischia dinozorlar sürüngen kalçalı bir yapı barındırırlar.
[[ru:Брахиозавр]]

[[simple:Brachiosaurus]]
Saurischia iki alt takıma ayrılır: [[teropod]]lar (''[[Tyrannosaurus]], [[Velociraptor]] vb'') ve [[Sauropodomorpha|sauropodomorflar]] (''[[Diplodocus]], [[Apatosaurus]] vb'').
[[sk:Brachiosaurus]]

[[sr:Брахиосаур]]
Brachiosaurus, prosauropodlar ve uzun boyunlarıyla ünlü [[Sauropoda|sauropodlar]] olarak ikiye ayrılan [[Sauropodomorpha|sauropodomorf]]ların bir parçasıdır. ''Brachiosaurus'', sauropodların bir parçasıdır ve titanosauridler, brachiosauridler, euhelopodidler, camarasauridler ve huanghetitanidler gibi birçok aileye bölünmüş macronaria soyunun bir parçasıdır. Brachiosaurid ailesi, şimdiye kadar var olan en uzun dinozorları içerir. Bu ailenin üyeleri Kuzey Amerika ([[Amerika Birleşik Devletleri]] ), Avrupa([[Porteki]])) ve Afrika'da ([[Cezayir]], [[Tanzanya]])<ref name="Dino">{{Kitap kaynağı|başlık=Dinosaures et autres animaux de la préhistoire|url=https://archive.org/details/dinosauresetautr0000unse|id=DP|dil=İngilizce|yer=Köln|yayıncı=Könemann|yıl=2000|isbn=3-8290-6573-6}}</ref> yaşıyordu.
[[sv:Brachiosaurus]]

[[tl:Brachiosaurus]]
== Keşif ==
[[uk:Брахіозавр]]
''Brachiosaurus''<nowiki/>'un ilk örneği 1900 yılında [[Colorado]]'nun batısındaki Grand River Valley'de Elmer S. Riggs tarafından keşfedildi. 1909 ve 1913 yılları arasında [[Tanzanya]]'da ([[Afrika]] ) Berlin Üniversitesi (şimdi [[Berlin Humboldt Üniversitesi|Humboldt Berlin Üniversitesi]] ) tarafından neredeyse tam ünlü bir iskelet keşfedildi ve uzun süre ''Brachiosaurus'' cinsine karşıtlık olmadan ilişkilendirildi. 1958'de [[Cezayir]]'de kemikler keşfedildi. 1988'de Amerikalı [[Paleontoloji|paleontolog]] Gregory Scott Paul, Afrikalı örneğinin aslında ''Brachiosaurus'' cinsine ait olmadığını öne sürdü. Daha sonra o, bazı araştırmacıların kabul ettiği ''[[Giraffatitan]]'' adlı başka bir cins adı önerdi, ama Tanzanya örneğinin ''Brachiosaurus'' cinsine ait büyük bir birey olduğunu düşünen diğer grupla fikir birliğine varamadı. ''Giraffatitan'ın'' (veya kaynaklara bağlı olarak ''Brachiosaurus'un'') bu iskeleti, 1933'ten beri [[Almanya|Almanya'nın]] [[Ulusal Doğa Tarihi Müzesi, Berlin|Berlin kentindeki Doğa Tarihi Müzesi'nde]] kalıcı olarak sergilenmektedir. 2005 yılında 21. yüzyılın anatomik bilgileri kullanılarak yeniden birleştirildi.
[[zh:腕龍]]

== Paleoekoloji ==
[[Dosya:Brachiosaurus_leg_bone.jpg|bağlantı=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Brachiosaurus leg bone.jpg/220px-Brachiosaurus leg bone.jpg|sağ|küçükresim| Bir ''Brachiosaurus'un arka'' bacak kemikleri, ''Smithsonian Doğa Tarihi Müzesi'', [[Washington, DC|Washington DC]]]]
''Brachiosaurus'', en büyük [[Jura]] dinozorlarından biriydi. [[Eğrelti|Eğrelti otları]], bennettitaler ve [[Atkuyruğu|equisetum]] ile dolu çayırların baskın olduğu manzaralarda yaşadı ve [[İğne yapraklılar|kozalaklı]] ağaçlardan oluşan geniş ormanlar ve [[Cycas|sikad]], pteridospermatofit ve [[ginkgo]] koruluklarından geçti. Çağdaşları arasında ''[[Stegosaurus]]'' (büyük sırt plakaları olan dört ayaklı bir dinozor), ''[[Dryosaurus]]'' (küçük, çevik bir [[Otoburlar|otobur]]), ''[[Apatosaurus]]'' (bir sauropod) ve ''[[Diplodocus]]'' (bilinen en uzun dinozorlardan biri) bulunur.<ref name=":0">{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/1150828486|başlık=Jurassic West : the dinosaurs of the Morrison Formation and their world|tarih=2020|yer=Bloomington, Indiana|seri=Second edition|ad=John Russell|soyadı=Foster|isbn=978-0-253-05158-5|oclc=1150828486}}</ref>

== Paleobiyoloji ==

=== Kafa ===
''Brachiosaurus'un'' büyük ve düz bir burnu olan kalın kubbeli bir kafaya sahipti. Ama bedenine göre küçücüktü. Çeneleri kazık şeklinde dişlerle karakterize edildi. [[Paleontoloji|Paleontologlara]] uzun zamandır ''Brachiosaurus'un'' zamanının büyük kısmını su altında yaşadığını düşündüren, kafasının üst kısmında yer alan burun deliklerine sahipti. Bugün biliyoruz ki, bu dinozoru suya daldırmak için gerekli olan büyük derinlikteki suyun basıncı nefes almayı olanaksız hale getirirdi. Ayrıca burun açıklıklarının termal düzenleme işlevine sahip olmasının mümkün olduğu düşünülmektedir. : bu açıklıklar nemli bir ciltle kaplanmış olabilir, bu da çok sıcak iklim durumunda ''Brachiosaurus'un'' beyninin soğumasına yardımcı olabilirdi.<ref name="Dino" />

Yeni çalışmalara göre ''Brachiosaurus'' vb dinozorların burun deliklerinin kafataslarının üst kısmında değil de ön kısmında olduğu ortaya konmuştur.<ref name="bb">{{Web kaynağı | soyadı1 = Black | ad1 = Riley | başlık = Pin the Nose on the Dinosaur | url = https://www.nationalgeographic.com/science/article/pin-the-nose-on-the-dinosaur | website = www.natgeo.com | yayıncı = National Geographic | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210516115222/https://www.nationalgeographic.com/science/article/pin-the-nose-on-the-dinosaur | arşivtarihi = 16 Mayıs 2021}}</ref>

=== Boyun ===
''Brachiosaurus'un'' boynu son derece uzun, yaklaşık boyunun yarısı kadardı. Boynunun diğer sauropodlardan daha fazla omuru yoktur, ancak yine de bunlar sırt omurlarından 3 kat daha uzundur.<ref name="Dino" />

== Popüler kültürde ''Brachiosaurus'' ==
''Brachiosaurus''; ''[[Apatosaurus]]'', ''[[Diplodocus]]'' ve ''Brontosaurus'' ile birlikte halk arasında (çocuk kitapları dahil) en popüler sauropod dinozorlardan biridir ve biz onu medyanın genelinde ''[[de facto]]'' buluruz.<ref name=":0" />

=== Filmler ===

* ''Brachiosaurus'', paleontologlar ve halk arasında en iyi bilinen dinozorlardan biridir. Özellikle ''Jurassic Park'' destanının evreninde olmak üzere birkaç filmde rol aldı: ''[[Jurassic Park]]'', ''[[Jurassic Park III|Jurassic Park 3]]'' ve ''[[Jurassic World: Yıkılmış Krallık|Jurassic World: Fallen Kingdom]]''. Aslında ''Brachiosaurus'' [[Michael Crichton]]'un romanlarında yoktur ve ilk filmde romanlarda yer alan ''Apatosaurus''<nowiki/>'un yerini alır.
* Brachiosaurlar [[The Lost World (film, 1925)|Kayıp Dünya]]'da görünür.
* Brachiosaurus, ''Dinotopia'' evreninde'','' kitaplarda, TV filmlerinde ve dizilerde bir ulaşım aracı olarak görünür, diğer dinozorlar gibi vicdan ve insan zekasına yetenekli, insanla barış içinde yaşayan bir yaratıktır.
* Disney'in ''[[Dinozor (film)|Dinozor]]'' filminde baş karakterlerden biri olan Baylene olarak yaşlı bir dişi ''Brachiosaurus'' da görünür. Ayrıca [[PlayStation (konsol)|PlayStation'daki]] filmden uyarlanan oyunlarda da yer aldı.
* ''The Land Before Time X: The Great Longneck Migration'' (2003) ve evrenin televizyon dizisinde Fonceur karakteri, Petit-Pied'in babası Bron tarafından alınan genç bir yetim ''Brachiosaurus''<nowiki/>'tur. Diğer brachiosaurlar evrende görülür.
* ''[[Buz Devri 3: Dinozorların Şafağı]]'''nda (2009) ve Wii'deki adını taşıyan video oyununda, brachiosaurlar arka planda görünüyor ve karakterler bir ''Ankylosaurus''<nowiki/>'tan kaçmak için onlardan birinin sırtını bile kullanıyor. Kısaca iki brachiosaur ortaya çıkıyor: ''[[Buz Devri: Büyük Çarpışma|Buz Devri'nde Evrenin Kanunları]]'' (2016).

=== Kitaplar ===

* ''[[One Piece]]'' mangasında, yüz canavarlık ekibin süperstar kraliçesidir, bir şeytan meyvesi aracılığıyla bir Brachiosaurus'a dönüşme yeteneğine sahiptir.

=== Diziler ===

* ''Brachiosaurus'', Amerikan dizisi ''[[Terra Nova (dizi)|Terra Nova'nın]] birkaç bölümünde görünür,'' bunlardan biri bir karakter tarafından öldürülür.
* ''Brachiosaurus'', Dinozorlar Diyarı serisinin 2. "Devler Çağı" (Titanların Zamanı) bölümünde ve The Incredible Adventure of Big Al özel bölümünde görünür.
* Brachiosaurs, [[Dinozor Treni|Dino Train]] serisinde birkaç kez görünür.
* Power Rangers Dino Thunder TV dizisinde, Black Ranger'ın Dino Zord'u bir Brachiosaurus'tur.

=== Video oyunları ===

* ''Brachiosaurus'', Jurassic Park Operation Genesis (2003), Jurassic World Evolution (2018) ve Jurassic World Evolution 2 (2021), Lego Jurassic World (2015) gibi "Jurassic Park" destanının çeşitli oyunlarında görünür, ama Android Jurassic Park Builder (2012), Jurassic World the Game (2015)<ref>{{Web kaynağı | url = https://ludia.helpshift.com/hc/fr/15-jurassic-world-the-game/ | başlık = Jurassic World: The Game — Ludia Support technique et Centre d'aide | erişimtarihi =29 Ağustos 2022| çalışma = ludia.helpshift.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220829094202/https://ludia.helpshift.com/hc/fr/15-jurassic-world-the-game/ | arşivtarihi = 29 Ağustos 2022}}</ref> ve Jurassic World: Alive (2018) oyunlarında da görüldü. Brachiosaurlar ayrıca Jurassic Park: Trespasser'in başlangıcında da görünürler.
* ''Brachiosaurus'' bazen belirli sekanslar sırasında "Jurassic: The Hunted"da (2009) arka planda görünür.
* ''Brachiosaurus'', temel oyuna ek olarak [[ARK: Survival Evolved|Ark Survival Evolved]]'da evcilleştirilebilir, dirençli, büyük ve ağır zarar verebilen bir yaratıktır.
* Brachiosaurus, "Etobur Dinozor Avcısı" oyunlarında bulunur ancak oyunda öldürülen av hayvanlarından biri değildir, dahası ölümsüzdür.
* Brachiosaurus, "Durango Wild Lands" adlı Android oyununda yer alır.

=== Diğerleri ===

* [[Asteroit kuşağı]]ndaki bir [[asteroit]] bu dinozorun onuruna [[9954 Brachiosaurus]] adını aldı.

== Ayrıca bakınız ==

* Brachiosauridae
* [[Dinozorlar listesi|dinozorların listesi]]
* ''[[Giraffatitan]]''

=== Taksonomik referanslar ===

* {{Paleodb|38677|''Brachiosaurus'' Riggs, 1903}}

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

[[Kategori:1903'te tanımlanan fosil taksonları]]
[[Kategori:Kuzey Amerika dinozorları]]
[[Kategori:Brakiyozorlar]]
[[Kategori:Vikiproje Amerika Birleşik Devletleri sayfaları]]

Sayfanın 16.10, 22 Haziran 2024 tarihindeki hâli

Brachiosaurus
Yaşadığı dönem aralığı: 155-150 myö
Kimmericiyen-Kretase 
Montelenmiş iskeleti
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Klad: Dinosauria
Klad: Saurischia
Alt takım: †Sauropodomorpha
Klad: †Sauropoda
Klad: †Neosauropoda
Familya: †Brachiosauridae
Cins: †Brachiosaurus
Riggs, 1903
Tür: †B. altithorax
İkili adlandırma
†Brachiosaurus altithorax
Riggs, 1903
Dağılımı

Brakiyozor ya da Brachiosaurus,[1] Brachiosauridae ailesinden[2] soyu tükenmiş bir sauropod dinozor cinsidir. Bu hayvanlar Geç Jura'da (Kimmeridgiyen ve Titoniyen), yaklaşık 157,3 ile 145,0 milyon yıl önce yaşadı.[2] Bilinen en büyük dinozorlardan biridir.[3]

2008 yılında kırk beş fosil örneği listelenmiştir.[2] Tip tür ve günümüzde cinse açıkça bağlı olan tek tür olan Brachiosaurus altithorax'ın iyi korunmuş fosilleri Colorado'da keşfedildi. Amerika Birleşik Devletleri'nin Oklahoma, Utah ve Wyoming gibi diğer eyaletlerinde daha yalıtılmış başka kemikler de bulunmuştur.[4][5][6]

Köken bilimi

Brachiosaurus cins adı, Elmer Samuel Riggs tarafından Antik Yunanca βραχίων [brachiôn], "kol" ve σαυρος [sauros], "kertenkele" sözcükleri kullanılarak oluşturulmuştur.[7]

Türlerin listesi

Atanan eski türler

Tanım

Bir insan ve bir Brachiosaurus altithorax arasındaki boyut karşılaştırması
Cinsin tip türü Brachiosaurus altithorax'ın yeniden canlandırması

Brachiosaurus, şimdiye kadar var olan en büyük ve en ağır kara hayvanlarından biridir.

Yaklaşık 26 metre uzunluğunda, 12 metre yüksekliğinde ve 40 ton ağırlığındaydı ama ağırlığıyla ilgili farklı (40-80 ton arası) kestirimler de söz konusudur.[8] Boynunun uzunluğu (70 cm'lik 12 omur) paleontologları bölen soruları ortaya koydu. Bazıları, boynunu bir zürafa gibi kaldıracak kadar kaslı olmadığını düşünüyor. Kanın yüksekte konumlu beynine ulaşması için büyük bir basınca sahip olması gerektiği kesindir.

Brachiosaurus'un morfolojisi, boynunu dört katlı bir binanın yüksekliğine kadar sağdan sola, yukarıdan aşağı sallamasına izin verdi. Bu nedenle, sikadlarda otlayabilir ve beslenmek için ağaçların tepelerine ulaşabilir (kozalaklılar ve eğrelti otları). Sindirim bir taşlık ve bir çekumda gerçekleşti. Brachiosaurusların yetişkinlerin gençleri büyük teropod avcılarından koruduğu küçük sürüler hâlinde yaşadığı düşünülüyor.

Sistematik

Saurischia kalçası

Brachiosaurus, Saurischia takımına aittir.

İki büyük dinozor takımı vardır, ki bunlar ornithischia (kuş kalçalılar) ve saurischia'dır. Kuş kalçalı dinozorlar kuş benzeri bir pelvise sahip olmaları ile karakterize edilirken, tersine saurischia dinozorlar sürüngen kalçalı bir yapı barındırırlar.

Saurischia iki alt takıma ayrılır: teropodlar (Tyrannosaurus, Velociraptor vb) ve sauropodomorflar (Diplodocus, Apatosaurus vb).

Brachiosaurus, prosauropodlar ve uzun boyunlarıyla ünlü sauropodlar olarak ikiye ayrılan sauropodomorfların bir parçasıdır. Brachiosaurus, sauropodların bir parçasıdır ve titanosauridler, brachiosauridler, euhelopodidler, camarasauridler ve huanghetitanidler gibi birçok aileye bölünmüş macronaria soyunun bir parçasıdır. Brachiosaurid ailesi, şimdiye kadar var olan en uzun dinozorları içerir. Bu ailenin üyeleri Kuzey Amerika (Amerika Birleşik Devletleri ), Avrupa(Porteki)) ve Afrika'da (Cezayir, Tanzanya)[9] yaşıyordu.

Keşif

Brachiosaurus'un ilk örneği 1900 yılında Colorado'nun batısındaki Grand River Valley'de Elmer S. Riggs tarafından keşfedildi. 1909 ve 1913 yılları arasında Tanzanya'da (Afrika ) Berlin Üniversitesi (şimdi Humboldt Berlin Üniversitesi ) tarafından neredeyse tam ünlü bir iskelet keşfedildi ve uzun süre Brachiosaurus cinsine karşıtlık olmadan ilişkilendirildi. 1958'de Cezayir'de kemikler keşfedildi. 1988'de Amerikalı paleontolog Gregory Scott Paul, Afrikalı örneğinin aslında Brachiosaurus cinsine ait olmadığını öne sürdü. Daha sonra o, bazı araştırmacıların kabul ettiği Giraffatitan adlı başka bir cins adı önerdi, ama Tanzanya örneğinin Brachiosaurus cinsine ait büyük bir birey olduğunu düşünen diğer grupla fikir birliğine varamadı. Giraffatitan'ın (veya kaynaklara bağlı olarak Brachiosaurus'un) bu iskeleti, 1933'ten beri Almanya'nın Berlin kentindeki Doğa Tarihi Müzesi'nde kalıcı olarak sergilenmektedir. 2005 yılında 21. yüzyılın anatomik bilgileri kullanılarak yeniden birleştirildi.

Paleoekoloji

Bir Brachiosaurus'un arka bacak kemikleri, Smithsonian Doğa Tarihi Müzesi, Washington DC

Brachiosaurus, en büyük Jura dinozorlarından biriydi. Eğrelti otları, bennettitaler ve equisetum ile dolu çayırların baskın olduğu manzaralarda yaşadı ve kozalaklı ağaçlardan oluşan geniş ormanlar ve sikad, pteridospermatofit ve ginkgo koruluklarından geçti. Çağdaşları arasında Stegosaurus (büyük sırt plakaları olan dört ayaklı bir dinozor), Dryosaurus (küçük, çevik bir otobur), Apatosaurus (bir sauropod) ve Diplodocus (bilinen en uzun dinozorlardan biri) bulunur.[8]

Paleobiyoloji

Kafa

Brachiosaurus'un büyük ve düz bir burnu olan kalın kubbeli bir kafaya sahipti. Ama bedenine göre küçücüktü. Çeneleri kazık şeklinde dişlerle karakterize edildi. Paleontologlara uzun zamandır Brachiosaurus'un zamanının büyük kısmını su altında yaşadığını düşündüren, kafasının üst kısmında yer alan burun deliklerine sahipti. Bugün biliyoruz ki, bu dinozoru suya daldırmak için gerekli olan büyük derinlikteki suyun basıncı nefes almayı olanaksız hale getirirdi. Ayrıca burun açıklıklarının termal düzenleme işlevine sahip olmasının mümkün olduğu düşünülmektedir. : bu açıklıklar nemli bir ciltle kaplanmış olabilir, bu da çok sıcak iklim durumunda Brachiosaurus'un beyninin soğumasına yardımcı olabilirdi.[9]

Yeni çalışmalara göre Brachiosaurus vb dinozorların burun deliklerinin kafataslarının üst kısmında değil de ön kısmında olduğu ortaya konmuştur.[10]

Boyun

Brachiosaurus'un boynu son derece uzun, yaklaşık boyunun yarısı kadardı. Boynunun diğer sauropodlardan daha fazla omuru yoktur, ancak yine de bunlar sırt omurlarından 3 kat daha uzundur.[9]

Popüler kültürde Brachiosaurus

Brachiosaurus; Apatosaurus, Diplodocus ve Brontosaurus ile birlikte halk arasında (çocuk kitapları dahil) en popüler sauropod dinozorlardan biridir ve biz onu medyanın genelinde de facto buluruz.[8]

Filmler

  • Brachiosaurus, paleontologlar ve halk arasında en iyi bilinen dinozorlardan biridir. Özellikle Jurassic Park destanının evreninde olmak üzere birkaç filmde rol aldı: Jurassic Park, Jurassic Park 3 ve Jurassic World: Fallen Kingdom. Aslında Brachiosaurus Michael Crichton'un romanlarında yoktur ve ilk filmde romanlarda yer alan Apatosaurus'un yerini alır.
  • Brachiosaurlar Kayıp Dünya'da görünür.
  • Brachiosaurus, Dinotopia evreninde, kitaplarda, TV filmlerinde ve dizilerde bir ulaşım aracı olarak görünür, diğer dinozorlar gibi vicdan ve insan zekasına yetenekli, insanla barış içinde yaşayan bir yaratıktır.
  • Disney'in Dinozor filminde baş karakterlerden biri olan Baylene olarak yaşlı bir dişi Brachiosaurus da görünür. Ayrıca PlayStation'daki filmden uyarlanan oyunlarda da yer aldı.
  • The Land Before Time X: The Great Longneck Migration (2003) ve evrenin televizyon dizisinde Fonceur karakteri, Petit-Pied'in babası Bron tarafından alınan genç bir yetim Brachiosaurus'tur. Diğer brachiosaurlar evrende görülür.
  • Buz Devri 3: Dinozorların Şafağı'nda (2009) ve Wii'deki adını taşıyan video oyununda, brachiosaurlar arka planda görünüyor ve karakterler bir Ankylosaurus'tan kaçmak için onlardan birinin sırtını bile kullanıyor. Kısaca iki brachiosaur ortaya çıkıyor: Buz Devri'nde Evrenin Kanunları (2016).

Kitaplar

  • One Piece mangasında, yüz canavarlık ekibin süperstar kraliçesidir, bir şeytan meyvesi aracılığıyla bir Brachiosaurus'a dönüşme yeteneğine sahiptir.

Diziler

  • Brachiosaurus, Amerikan dizisi Terra Nova'nın birkaç bölümünde görünür, bunlardan biri bir karakter tarafından öldürülür.
  • Brachiosaurus, Dinozorlar Diyarı serisinin 2. "Devler Çağı" (Titanların Zamanı) bölümünde ve The Incredible Adventure of Big Al özel bölümünde görünür.
  • Brachiosaurs, Dino Train serisinde birkaç kez görünür.
  • Power Rangers Dino Thunder TV dizisinde, Black Ranger'ın Dino Zord'u bir Brachiosaurus'tur.

Video oyunları

  • Brachiosaurus, Jurassic Park Operation Genesis (2003), Jurassic World Evolution (2018) ve Jurassic World Evolution 2 (2021), Lego Jurassic World (2015) gibi "Jurassic Park" destanının çeşitli oyunlarında görünür, ama Android Jurassic Park Builder (2012), Jurassic World the Game (2015)[11] ve Jurassic World: Alive (2018) oyunlarında da görüldü. Brachiosaurlar ayrıca Jurassic Park: Trespasser'in başlangıcında da görünürler.
  • Brachiosaurus bazen belirli sekanslar sırasında "Jurassic: The Hunted"da (2009) arka planda görünür.
  • Brachiosaurus, temel oyuna ek olarak Ark Survival Evolved'da evcilleştirilebilir, dirençli, büyük ve ağır zarar verebilen bir yaratıktır.
  • Brachiosaurus, "Etobur Dinozor Avcısı" oyunlarında bulunur ancak oyunda öldürülen av hayvanlarından biri değildir, dahası ölümsüzdür.
  • Brachiosaurus, "Durango Wild Lands" adlı Android oyununda yer alır.

Diğerleri

Ayrıca bakınız

Taksonomik referanslar

Kaynakça

  1. ^ a b (İngilizce) E. S. Riggs. 1903. « Brachiosaurus altithorax, the largest known dinosaur ». American Journal of Science, series 4 15:299-306
  2. ^ a b c (İngilizce) The paleobiology database, 2008
  3. ^ "Brachiosaurus - Encyclopédie Universalis". universalis.fr. 21 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "A re-evaluation of Brachiosaurus altithorax Riggs 1903 (Dinosauria, Sauropoda) and its generic separation from Giraffatitan brancai (Janensh 1914)" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology (İngilizce). 29 (3): 787–806. 2009. doi:10.1671/039.029.0309. 22 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  5. ^ "New brachiosaur material from the Late Jurassic of Utah and Colorado". The Great Basin Naturalist (İngilizce). 47 (4): 592–608. 1987. 
  6. ^ "First occurrence of Brachiosaurus (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Jurassic Morrison Formation of Oklahoma" (PDF). PaleoBios (İngilizce). 24 (2): 12–21. 2004. 23 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  7. ^ A Greek-English Lexicon (Abridged Edition) (İngilizce). United Kingdom: Oxford University Press. 1980. ISBN 0-19-910207-4. 
  8. ^ a b c Foster, John Russell (2020). Jurassic West : the dinosaurs of the Morrison Formation and their world. Second edition. Bloomington, Indiana. ISBN 978-0-253-05158-5. OCLC 1150828486. 
  9. ^ a b c Dinosaures et autres animaux de la préhistoire (İngilizce). Köln: Könemann. 2000. ISBN 3-8290-6573-6. DP. 
  10. ^ Black, Riley. "Pin the Nose on the Dinosaur". www.natgeo.com. National Geographic. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Jurassic World: The Game — Ludia Support technique et Centre d'aide". ludia.helpshift.com. 29 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Brachiosaurus&oldid=33348739" sayfasından alınmıştır