Tingnan ang wikitext ng Pitaka

Wala kang pahintulot na baguhin ang pahinang ito dahil sa sumusunod:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪Superpes15‬. The reason given is No open proxies .
Start of block: 11:40, 10 Pebrero 2024
Expiry of block: 11:40, 10 Pebrero 2026
Your current IP address is 142.171.178.55. The blocked range is 142.171.0.0/16.
Pakisama ang lahat ng mga detalye sa taas sa kahit anong mga katanungan na gagawin mo. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Makikita at makokopya mo ang wikitext ng pahinang ito.
[[Talaksan:WalletMpegMan.jpg|thumb| Isang tatiklupang pitaka na may kompartimento para sa mga [[salaping papel]] at [[ ATM card |tarheta]], at lalagyan para magpakita ng [[ Identification card |dokumento ng pagkakakilanlan (ID)]] ]]
Ang '''pitaka''', '''bulsiko''', o '''kartamuneta''' ay isang maliit at patag na lalagyan na maaaring gamitin upang magdala ng mga personal na bagay tulad ng [[ Cash |pera]], [[ Mga credit card |tarheta de taranta]], at mga dokumento ng pagkakakilanlan ([[ Lisensya sa pagmamaneho |lisensya sa pagmamaneho]], [[ Identification card |tarhetang pagkakakilanlan]], [[ Club card |tarhetang gantimpala]], atbp.), [[ Kuha |litrato]], [[ Transit pass |permisong panlipat]], [[ Mga gift card |tarhetang panregalo]], [[ Business card |tarhetang pangnegosyo]] at iba pang [[Papel (gamit-panulat)|papel]] o tarhetang [[ Laminate |nakalamina]]. Karaniwang gawa sa [[katad]] o [[tela]] ang mga pitaka at kadalasang sukat ng [[ Bulsa |bulsa]] ang mga ito ngunit hindi palaging [[ Baluktot |matitiklupan]].  

== Kasaysayan ==
[[Talaksan:Aleutianwallet.gif|thumb| Pitakang Aleutianas pandadala ng [[ Pangangasiwa ng pangingisda |pampangingisda]]. ]]

=== Sinaunang Gresya ===
Nilunsad ni klasistang [[ AY Campbell |A. Y. Campbell]] ang pagsasagot sa tanong, "Saan ba...sa sinaunang panitikan, ginagamit ang pitaka?" Inihayag niya, bilang isang Teokritang iskolar, na "ang pitaka ay ang maibibitbit na paminggalan ng mga mahihirap na tao, o, bukod sa karalitaan, ito ay isang imbakan ng mga probisyon."<ref>{{cite journal|last=Campbell|first=A. Y.|title=The Boy, the Grapes, and the Foxes|url=https://archive.org/details/sim_classical-quarterly_1931-04_25_2/page/91|journal=The Classical Quarterly|date=April 1931|volume=25|issue=2|page=91 |jstor=637006 |authorlink=A. Y. Campbell}}</ref> Natuklasan niya na kung minsan ginagamit ito bilang lalagyan ng pagkain ngunit naglalarawan ang mga pinakakaraniwang sanggunian sa pagiging "punong-puno tulad ng reserba" niya, hindi tulad ng [[ Lunch basket |baon (pantanghalian)]] ngunit tulad ng [[ Kaligtasan ng buhay pack |''survival kit'']]. 

=== Ang Renasimiyento ===
Nilkha ang mga pitaka pagkatapos ng pagpapakilala ng [[salaping papel]] sa Kanluran noong ika-17 siglo. (Ipinakilala ang unang salaping papel sa Bagong Mundo sa [[ Massachusetts Bay Colony |Kolonyang Look ng Massachusetts]] noong 1690.) Bago ang pagpapakilala ng salaping papel, ginamit ang mga [[ Coin purse |lukbutan]] (karaniwang mga simpleng ''drawstring'' na lukbot na gawa sa katad) ay  para sa pag-iimbak ng mga [[barya]] . Ang mga unang wallet ay kadalasang ginawa mula sa katad ng baka o kabayo at mayroong kasamang maliit na supot para sa mga nakalimbag na [[ Visiting card |tarhetang pantawag]].{{Fact|date=April 2016}}  

Sa pagsaysay sa buhay ng negosyanteng [[ Elizabethan |Isabelino]] na si [[ John Frampton |John Frampton]], inilalarawan ni [[ Lawrence C. Wroth |Lawrence C. Wroth]] ang mangangalakal bilang "isang lalaking Briton na dalawampu't limang taon, nakabihis nang disente, ..., may suot na tabak, at nakakabit sa kanyang sinturon, isang bagay na tinawag niyang '''bowgett''<nowiki/>' (o ''budget''), iyon ay, isang katad na lukbutan o pitaka kung saan tinatago niya ang kanyang salapi, ang kanyang ''book of accounts'', at maliliit na bagay pang-araw-araw na pangangailangan".<ref>{{cite journal|last=Wroth|first=Lawrence C.|title=An Elizabethan Merchant and Man of Letters |url=https://archive.org/details/sim_huntington-library-quarterly_1954-08_17_4/page/301|journal=[[Huntington Library Quarterly]]|date=August 1954|volume=17|issue=4|pages=301–302 |jstor=3816498|authorlink=Lawrence C. Wroth}}</ref> 

=== Ika-19 na siglo ===
Bukod sa pera o salapi, ginamit din ang pitaka para sa pagdala ng pinatuyong karne, pagkain, "kayamanan", at "mga bagay na hindi mailantad". Orihinal na ginamit ang mga pitaka ng mga maagang Amerikanong industryal. Itinuring na "semi-sibilisadong" sa panahon ng ika-19 na siglo sa Amerika ang pagkabit ng isang pitaka sa sinturon. Sa kapanahunang ito, itinuturing na walang kabihasnan at hindi pangkaraniwan ang pagdadala ng tao ng mga kalakal o pitaka sa bulsa.<ref>{{cite journal|last=Mason|first=Otis T.|authorlink=Otis Tufton Mason|title=The Beginnings of the Carrying Industry|journal=[[American Anthropologist]]|date=January 1889|volume=A2|issue=1|pages=21–46|doi=10.1525/aa.1889.2.1.02a00030}}</ref> 

Sa [[Espanya]], ang pitaka ay naging lalagyan para sa mga [[paninigarilyo]]: "Magdadala ang bawat tao ng isang maliit na tungkos ng puting papel pati isang maliit na pitakang katad na naglalaman ng pingkian at bakal kasama ng kaunting ''yesca'', isang pinatuyong hibla ng gulay na agad-agad na papagningasin ng kislap."<ref>{{cite book|last=Cushing|first=Caroline E. W.|title=Letters: Descriptive of Public Monuments, Scenery & Manners in France & Spain|year=1832|volume=2|chapter=Letter XIV|publisher=Allen|url=https://books.google.com/books?id=Jwg_AAAAYAAJ&pg=PA169#v=onepage&q&f=false|location=Newburyport, MA|oclc=8401193|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170507031935/https://books.google.com/books?id=Jwg_AAAAYAAJ&pg=PA169#v=onepage&q&f=false|archivedate=2017-05-07|df=}}</ref> 

=== Kasalukuyang panahon ===
Pinamantayan ang modernong pitakang ditiklop na may maraming "lalagayan ng tarheta" noong unang bahagi ng dekada 1950 noong kailang ipinakilala ang mga unang [[ Credit card |tarheta de taranta]]. Kabilang sa mga makabagong-likha ang pagpapakilala ng mga ''[[ Velcro |velcro]]-closure wallet'' sa dekada 1970. Nananatiling popular ang mga pitakang sinlaki ng bulsa sa kasalukuyan. 

Para sa mga [[salaping kripto]] na umiiral lamang sa sayberispasyo bilang mga entrada sa ilang ''online ledger'', ang "pitakang pangkripto" ay isang instrumentong pangkuwenta at ang layunin nito ay panatilihing ligtas ang palihim na susi (Ingles: ''secret key'') ng may-ari, patotohanan ang may-ari, at pahintulutan ang may-ari na lumagda ng mga transaksyon nang ligtas. Ang "pitakang hardwer" ay isang kompyuter na may tanging layuning gawin ito nang mas ligtas. 

== Mga kapanahong halimbawa ==
Kadalasang dinidisenyo ang mga pitaka upang humawak ng mga papel de bangko at mga tarheta de taranta at magkasya sa isang bulsa (o [[ Handbag |hanbag]]). Maaaring iuri ang mga maliliit na lalagyan para sa protektahan ng mga [[Salaping papel|papel de bangko]] na walang espasyo para sa mga tarheta de taranta o mga tarhetang pagkakakilanlan bilang mga [[ Clip ng pera |pang-ipit ng pera]]: maaari rin itong gamitin upang ilarawan ang mga maliliit na lalagyan na idinisenyo upang hawakan ang mga tarhetang [[ ISO / IEC 7810 |ISO/IEC 7810]] lamang. 

* ''Dibdib-pitaka'' o ''breast wallet'' (tinatawag ding "pitakang pansekretarya" o "''secretary wallet''"): isang pitaka kung saan hindi nakatiklop ang mga papel de bangko. Nilalayon ang mga ito para sa bulsa sa dibdib sa panlalaking dyacket, o para sa [[ Handbag |hanbag]]. Madalas na naglalaman ang mga dibdib-pitaka ng mga tseke at iba pang mga dokumento tungkol sa salapi dahil masyadong malaki sila para itago sa bulsa ng pantalon. 
* ''Pitakang ditiklop'' o ''bi-fold wallet'': isang uri ng pitaka kung saan nakatiklop nang isang beses ang mga papel de bangko. Maaaring itago ang mga tarheta de taranta at mga tarhetang pagkakakilanlan nang pahalang o patayo. 
* ''Pitakang tatiklop'' o ''tri-fold wallet'': isang pitaka na may dalawang tiklop, kung saan karaniwang nakatago nang patayo ang mga tarheta de taranta. 
* ''Pitakang pambulsa'' ''sa harap'' o ''front pocket wallet'': isang lalagyan na walang kompartimento para sa pera at napakakaunting mga bulsa para sa mga tarheta. Kadalasan nakatiklop ang mga papel de bangko at nakatago sa isang kompartimento ng pitaka. 
* ''Pitakang klip ng pera'' o ''money clip wallet'': katulad ng pitakang pambulsa sa laki subalit karaniwang nakakabit ang mga papel de bangko sa isang klip na pinapatibay ng malakas na balani.<ref>{{cite web|url=https://trustedaccessories.com/viosi-rfid-mens-leather-magnetic-front-pocket-money-clip-wallet/|title=Viosi RFID Men's Leather Magnetic Front Pocket Money Clip Wallet – Trusted Accessories|author=|date=23 November 2017|website=trustedaccessories.com|accessdate=1 May 2018|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180501003236/https://trustedaccessories.com/viosi-rfid-mens-leather-magnetic-front-pocket-money-clip-wallet/|archivedate=1 May 2018|df=}}</ref> 
* ''Pitakang mahaba'' o ''long wallet'': mas malaking pitaka na karaniwang ipinapares sa pantalong maong na ikinakabit ng isang kadena, tali, o rendang katad. Nilalagay ang salaping papel nang patag, at kadalasang mayroong lukbutang pambarya ang mga pitakang mahaba. Pinabantog ng mga motorista upang trangkahan ang kanilang mga pitaka habang nakasakay sa [[motorsiklo]], naging popular ang mga maliliit na natanikalang pitaka sa moda ng [[ Punk fashion |punk]] noong mga dekada 1970-'80 at noong unang bahagi ng dekada 1990 sa kilusan ng [[ Grunge fashion |modang grunge]] pati na rin ang [[ Malakas na fashion metal |modang heavy metal]]. Popular ang mga pitakang mahaba sa mga kalalakihan sa mga bansa na gumagamit ng salapi tulad ng [[Hapon]] at kadalasang nagpapakita ng estetikang impluwensya ng [[Amerikanong Indiyano]]. 
* ''[[ Purong banda |Pitakang pulseras]]'' o ''wallet band'' ay isang uri ng pitaka na gumagamit ng tuloy-tuloy na igkasing pulseras na gawa sa tela o goma upang protektahan ang mga tarheta at/o salapi. Naging lalong popular ang mga pitakang pulseras bilang paraan upang bawasan ang bigat ng pitakang tradisyunal. 
* ''Pulso-pitaka'' o ''wristlet'': isang uri ng wallet na maaaring itali sa pulso upang mapanatiling libre ang mga kamay. 
* ''Pitakang panlalakbay'' o ''travel wallet'': ginagamit ng mga [[Paglalakbay|biyahero]] upang dalhin ang mga mahahalagang papel nang magkakasama, tulad ng mga [[pasaporte]], [[ Ticket (admission) |tiket]], [[ Boarding pass |tarhetang panlulan]], dayuhang pera, [[ Suriin ang manlalakbay |tseke ng manlalakbay]], [[ Paglalakbay sa paglalakbay |itineraryo]], [[ Insurance sa paglalakbay |segurong panlalakbay]], impormasyon sa pagpapareserba ng [[otel]], at iba pang magkatulad na gamit. 
* ''Lalagyan ng ID''/"''Lagayan sa leeg''" o ''ID case/"Neck pouch"'': mga manipis na lalagayan na gawa sa naylon o katad na mayroong mga kompartimentong plastik at naaaninag na idinisenyo upang humawak ng [[ ID card |ID card]]. Kadalasang isinusuot sa leeg, at ang karamihan ay may dagdag na bulsa para humawak ng maliliit na mga bagay, kaya nagsisilbi rin sila bilang mga pitaka. 
*  ''Pitakang sapatos'' o ''[[ Shoewallet |shoewallet]]'': isang maliit na lukbutan na kalakip sa [[sapatos]] na nagsisilbi bilang pitaka lalo na para sa mga taong [[Ehersisyong pangkatawan|nag-eehersisyo]] 
* ''Pitakang digital'' o ''[[ Digital wallet |Digital wallet]]'': isang file ng kompyuter para sa paghawak ng perang digital. 
* Ang [[ Cryptocurrency wallet |''pitakang pansalaping kripto'']] o ''cryptocurrency wallet'' ay isang pitakang digital kung saan nakatago ang mga pribadong susi para sa mga salaping kripto tulad ng Bitcoin. 
* Ang ''pitakang hardwer'' o ''hardware wallet'' ay isang pitakang pansalaping kripto na ibinuo bilang isang hiwalay at pisikal na aparato na nagpapakilala sa may-ari, at nagpapahitulot sa may-ari na lumagda sa mga transaksyon sa online sa napakaprotektadong paraan. 
* ''Pitakang agapay'' o ''side by side wallet'': hinihiwalay ang mga nilalaman sa dalawang salansan sa halip ng isa, kaya kalahati lamang ang kapal nito. Maaaring magawa ito sa napakanipis na tela. Patentado.{{Elucidate|date=June 2014}}{{Fact|date=June 2014}}  
* ''Pitakang L-Zip'' o ''L-Zip Wallet'': isang hugis-parihaba na pitaka na may siper na tumatakbo sa magkabilang panig ng pitaka. 
* ''Panghawak ng tarheta de taranta'' o ''pitakang pantarheta de taranta'' (''credit card holder'' o ''credit card wallet''): isang hugis-parihaba na pitaka para sa mga tarheta de taranta.  
* ''Cardholder zip wallet'': isang hugis-parihaba na pitaka na may siper para sa mga barya at panghawak ng tarheta de taranta. 
* ''Tsekbuk'' o ''checkbook'': isang pitaka na nakahahawak ng mga tseke ng may karaniwang laki 
* ''Sobre'': isang pitakang mahaba na magkatulad sa sobre na may pantakip 
* ''Pitakang awtomatiko'' o ''automatic wallet'': isang pitakang may mekanismong nagpapalabas ng mga tarheta kapag napindot ang pindutan upang ipakita ang mga ito sa surtidong paraan.<ref>http://www.flickwallets.com/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190211042130/http://flickwallets.com/ |date=2019-02-11 }} Automatic Wallets</ref> 
* ''Pitakang pantaktika'' o ''tactical wallet'': isang pitakang praktikal na mayroong panukat, maliit na lagari, kutsilyo at pambukas ng bote<ref>{{cite web|url=https://www.luggageguru.com/best-wallets|title=The Best Luggage Brands Reviewed 2018|author=|date=|website=The Best Luggage Brands Reviewed 2018|accessdate=1 May 2018|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171116015915/https://www.luggageguru.com/best-wallets|archivedate=16 November 2017|df=}}</ref> 

[[Talaksan:ExpressPay-PayPass-PayWave.svg|right|thumb|61x61px| Logo ng Wave ]]

* ''RFID signal blocking wallet'': Isang pitaka na gumagamit ng [[ Faraday hawla |hawlang faraday]] sa paligid ng aparato na naglalaman ng pinaganang ''proximity sensing'' (karaniwang nagdadala ng Wave logo dito) ''credit'' at ''[[debit card]]'' na nakahahadlang sa mga signal ng [[ Malapit na larangan ng komunikasyon |NFC]] at RFID at sa gayon ay nakapoprotekta mula sa mga ''portable RFID reader'' na nakagagawa ng mga mapanlinlang na transaksyon na hindi sinasadya ng may-ari ng tarheta, hal. [[ Paggupit ng RFID |pag-skim ng RFID]], [[ Pag-atake ng relay |atakeng riley]], [[Pag-atakeng man-in-the-middle|atake ng tagapamagitan]]. 

== Moda ==
Nagtatampok ang karamihan sa mga pangunahing taga-disenyo ng mga pana-panahon at pangmatagalang koleksyon ng pitaka ng mga katad na itim at kayumanggi. Nagbebenta rin ang mga pangunahing tagatingi ng mararaming pagpipilian ng mga pitakang panlalaki kabilang ang mga may tatak at pitakang ''house-name''. 

== Mga materyales ==
[[Katad]] o [[tela]] ang mga tradisyonal na materyal para sa mga pitaka, ngunit maaaring magamit ang mararaming iba pang materyales na nababaluktot at patag sa kanilang katha. Ginagamit ang mga hindi pinagtagpi ng mga tela tulad ng [[ Tyvek |Tyvek]], kung minsan kasama ang muling paggamit ng mga [[ Hindi tinatagusan ng tubig papel |di-nababasang papel]] na nakalimbag sa materyal na iyon. Isinama ang mga [[ Wire mesh |pinagtagpi na metal]], tulad ng pinong mesh na gawa sa [[Tanso (elemento)|tanso]] o [[ Hindi kinakalawang na Bakal |aserong di-kinakalawang]] sa mga pitakang itinataguyod na mayroong ng mga katangian ng [[ Proteksyon ng electromagnetic |elektromagnetikong kalasag]] upang maprotektahan mula sa di-awtorisadong pag-scan ng mga naka-embed na [[ Malapit na larangan ng komunikasyon |NFC]] at [[ RFID tag |RFID tag]]. Nagpapakita ang mga websayt [[ Gawin mo mag-isa |pan-DIY]] tulad ng mga [[ Mga Tagubilin |instruktable]] ng maraming mga proyekto para sa paggawa ng mga pitaka mula sa mga materyales tulad ng [[ Denim |maong]], [[ Kevlar |Kevlar]], o [[ Duct tape |duct tape]]. 

== Mga pagkakaiba-ibang rehiyonal ==
Ang ilang mga pitaka, lalo na sa Europa kung saan laganap ang mga barya na may mas malaking halaga, ay naglalaman ng isang kompartimentong lukbutang pambarya. May mga ''built-in clasps'' o banda ang ilang mga pitaka upang mapanatili itong sarado. Dahil karaniwang mas malaki ulad ng mga Europeong papel de bangko, tulad ng [[ Euro banknotes |euro]] at [[ Mga perang papel ng pound sterling |pound]] kaysa sa mga  [[ Talaan ng Pederal na Reserve |Amerikanong papel de bangko]], hindi sila kasya sa mga iilang maliit na mga Amerikanong pitaka. 

== Tingnan din ==

* [[ Pitaka ng barya |Pitaka ng barya]] 
* [[ Tas ng pera |Sakong pansalapi]] 
* [[ Belt ng salapi |Sinturong pansalapi]] 
* [[ Netsuke |Netsuke]] 
* [[ Sporran |Sporran]] 

== Mga sanggunian ==
<references />

== Mga kawing panlabas ==
{{Commonscat-inline|Wallets}}    
[[Kategorya:Bag]]
Mga padron na ginamit sa pahinang ito:
Padron:Cite book (baguhin)
Padron:Cite journal (tingnan ang wikitext) (medyo-nakaprotekta)
Padron:Cite web (baguhin)
Padron:Commonscat-inline (baguhin)
Padron:Elucidate (baguhin)
Padron:Fact (baguhin)
Padron:Fix (tingnan ang wikitext) (medyo-nakaprotekta)
Padron:Webarchive (baguhin)
Module:Citation/CS1 (baguhin)
Module:Citation/CS1/COinS (baguhin)
Module:Citation/CS1/Configuration (baguhin)
Module:Citation/CS1/Date validation (baguhin)
Module:Citation/CS1/Identifiers (baguhin)
Module:Citation/CS1/Suggestions (baguhin)
Module:Citation/CS1/Utilities (baguhin)
Module:Citation/CS1/Whitelist (baguhin)
Module:Citation/CS1/styles.css (baguhin)
Module:Unsubst (baguhin)
Module:Webarchive (baguhin)
Magbalik sa Pitaka.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/wiki/Pitaka"