Monyét

Monyet
	Beruk di Guha Batu, Malaysia.)
Klasifikasi ilmiah
Karajaan:	Animalia
Filum:	Chordata
Kelas:	Mammalia
Ordo:	Primata
Subordo:	Haplorrhini
Familia
	Cebidae; Aotidae; Pitheciidae; Atelidae; Cercopithecidae;
	Approximate worldwide distribution of monkeys.

Monyét mangrupa anggota dua ti tilu golongan primata simian. Dua golongan ieu nyaéta Monyét Dunya Anyar jeung Monyét Dunya Kuna nu kabéhna ngawengku 200-an spésiés. Monyét ogé dibédakeun jeung kera (Ing. ape) kayaning simpanseu jeung gorila.

Ukuran monyét rupa-rupa pisan, ti mimiti Marmosét Pigmi nu jangkungna 10 cm (kaasup buntut) sarta beurat 120 g, nepi ka Mandril jalu nu jangkungna saméter sarta beurat 35 kg. Aya nu hirup na tangkal (arboréal), aya ogé nu hirup di lapang jukut/sabana. Kadaharanana rupa-rupa gumantung ka spésiésna, tapi ilaharna mah bungbuahan, daun, kakacangan, sisikian, kembang, serangga, lancah, endog, jeung sato leutik.

Sababaraha ciri nu ngabédakeun dua golongan monyét di antarana buntut préhénsil (bisa 'nyepeng', meulit) monyét Dunya Anyar nu teu dipiboga ku monyét Dunya Kuna.

Monyét na kandang

Na kapal laut

Nalika bangsa Inggris munggaran ngaranjah Aprika, anak monyét sok dibawa kana kapal salaku hiburan, nu satuluyna aya nu diasupkeun ka kebon binatang. Monyét kukutan jaman kiwari di Inggris, loba di antarana nu mangrupa turunan ti monyét jaman Viktoria tadi. Kajadian modél kitu sigana lumangsung ogé jaman Perang Napoléon.

Sato ingon

Najan katémbongna pikalucueun, loba nu nganggap yén monyét mah lain ingueun, utamana mah ku sabab monyét mah hésé dilatihna. Malah mun kaganggu atawa teu disenangkeun, monyét bisa robah jadi galak sarta ngaganggu.

Sato percobaan

Monyét mindeng dipaké dina percobaan laboratorium, utamana mah ku sabab sarua jeung manusa salaku primata.

Klasifikasi

Anak lutung mah warna buluna konéng emas; bakal ganti warna nalika manjing sawawa.

Béréndélan di handap ieu méré nahkeun rupa-rupa famili monyét (dikandelan) dina klasifikasi primata. Catet yén golongan pangleutikna nu ngawengku monyét nyaéta Simiiformes, simian nu ogé ngawengku kera.

ORDO PRIMATA
- Subordo Strepsirrhini: prosimian non-tarsier
- Subordo Haplorrhini: tarsier, monyét jeung kera
  - Infraordo Tarsiiformes
    - Famili Tarsiidae: tarsier
  - Infraordo Simiiformes: simian
    - Platyrrhini: monyét Dunya Anyar
      - Famili Cebidae: marmosét, tamarin, kapucin jeung 'monyét bajing'
      - Famili Aotidae: 'monyét peuting', 'monyét bueuk', douroucoulis
      - Famili Pitheciidae: titis, sakis, jeung uakaris
      - Famili Atelidae: 'monyét howler', 'monyét lancah', jeung 'monyét woolly'
    - Catarrhini
      - Superfamili Cercopithecoidea
        Famili Cercopithecidae: monyét Dunya Kuna
      - Superfamili Hominoidea
        Famili Hylobatidae: gabon ('kera leutik')
        
        Famili Hominidae: manusa jeung kera badag lianna

Sioh

Monyét mangrupa sioh ka salapan dina daur 12 taun dina kalénder Cina.

Rujukan

Monkey, Wikipédia édisi basa Inggris (8 Maret 2006).
"The Impossible Housing and Handling Conditions of Monkeys in Research Laboratories", by Viktor Reinhardt, International Primate Protection Léague, August 2001
Inside the monkey house at Covance, shot undercover by the British Union for the Abolition of Vivisection
The Problem with Pet Monkeys