3. bosanski korpus NOVJ

Treći bosanski korpus
Osnivanje	9. novembar 1942.
Formacija	Četvrta krajiška divizija Peta krajiška divizija Šesta istočno-bosanska brigada
Deo	Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Angažovanje	Prva tuzlanska operacija Operacija Ferkel Druga tuzlanska operacija Operacija Kugelblitz Operacija Schneesturm Antipartizanska ofanziva u istočnoj Bosni proljeća 1944 Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu Zaseda na Sjemeću novembra 1944 Ofanziva JVuO u istočnoj Bosni decembra 1944 Operacija Maibaum
Komandanti
Komandant	Kosta Nađ

3. bosanski korpus NOVJ je bio prvi korpus NOVJ sa teritorije Bosne i Hercegovine.

Formiran je 9. novembra 1942. godine, naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita, kao Prvi bosanski narodnooslobodilački udarni korpus. U njegov sastav tada su ušle sve jedinice na teritoriji Bosne i Hercegovine: Četvrta i Peta krajiška divizija, Šesta proleterska istočnobosanska NOU brigada i partizanski odredi iz Bosanske krajine.

Za komandanta Prvog bosanskog korpusa postavljen je Kosta Nađ, narodni heroj, a za političkog komesara Osman Karabegović, narodni heroj. Formiranjem štaba korpusa, prestao je da postoji Operativni štab za Bosansku Krajinu, pošto su njegove funkcije prenete na štab korpusa.

11. maja 1943. godine od snaga i kadrova ovog korpusa stvorena su dva korpusa koja su ga nasledila. U sastavu Prvog bosanskog korpusa ostala je Peta krajiška divizija NOVJ, a osim nje, pod komandom Korpusa bili su i Šesta proleterska i Majevička brigada, Sremski, Birčanski i Šekovićki odred.

Deo štaba sa komandantom Kostom Nađem i Drugom krajiškom brigadom prešao je u septembru u istočnu Bosnu, gde je od 16. i 17. divizije NOVJ i partizanskih odreda istočne Bosne formiran Treći bosanski korpus NOVJ. Komandanta je ostao Kosta Nađ, a za političkog komesara tada je postavljen Vlado Popović. Od glavnine Prvog bosanskog korpusa formiran je Peti udarni korpus na čelu sa novim štabom i komandantom Slavkom Rodićem. Linija razdvajanja operativnih zona ova dva korpusa uglavnom je predstavljala reka Bosna. U oktobru 1943. Korpus je ojačan novoformiranom 27. istočnobosanskom divizijom. Kad je u martu 1944. formirana 36. vojvođanska divizija, Šesnaesta divizija izdvojena je iz sastava korpusa i pripojena novoformiranom Dvanaestom korpusu. U aprilu je Sedamnaesta divizija faktički, a nešto kasnije i formalno izdvojena iz sastava Korpusa, i upućena u Sandžak. Nakon toga korpus su sačinjavale 27., novoformirana 38. istočnobosanska divizija i lokalni partizanski odredi.

Korpus je učestvovao u Prvoj i Drugoj tuzlanskoj operaciji, i trpeo je krupne ofanzivne udare nemačke Druge oklopne armije. U decembru 1943. našao se u zahvatu operacija „Kugelblic“ i "Šnešturm“, a od marta do maja 1944. trpeo je pritisak dugotrajne ofanzive V SS korpusa. Konačno je oslobodio Tuzlu 17. septembra 1944, nakon čega je bio u središtu oštrih i dramatičnih borbi tokom proboja Armijske grupe „E“. U decembru 1944. bio je pod simultanim udarom nemačkog 34. armijskog korpusa i glavnine četnika pod ličnom komandom Mihailovića. Ova četnička ofanziva završila se dramatičnom ali uspešnom odbranom u samim predgrađima Tuzle 24-28. decembra 1944.

Tokom završnim operacijama Jugoslovenske armije, Korpus je potčinjek štabu Druge armije, i učestvovao je u Sarajevskoj operaciji i uništavanju manjih grupa četnika u dolini Neretve i Sutjeske, kao i na Romaniji, kao i poslednjih uporišta ustaša u Posavini.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija, Beograd 1975. godina