Spata
Ovaj članak je dio serije: Oružane snage Drevnog Rima | |||
| Strukturna historija | |||
| Rimska vojska (Tipovi jedinica i činovi, legije, pomoćne snage, Generali, Limitanei, Comitatenses) | |||
| Rimska mornarica (Flote, Admirali) | |||
| Historija pohoda | |||
| Popis ratova i bitaka | |||
| Odlikovanja i kazne | |||
| Tehnološka historija | |||
| Vojno inženjerstvo (castra, Opsadne sprave, Lukovi, Ceste/putevi) | |||
| Osobna oprema | |||
| Politička historija | |||
| Strategija i taktika | |||
| Pješadijske taktike | |||
| Granice i fortifikacije (limes, Hadrijanov zid) | |||
Spata je vrsta pravog i dugog mača, dužine od 0,75 do 1 metra. Korišćen je tokom prvog milenijuma nove ere u Evropi, a na teritoriji Rimskog carstva do oko 600. godine. Kasniji mačevi od 600. do 1000. godine, poput vikinškog mača su u suštini bile kopije spate.
Reč je nastala od latinske reči spatha,[1] koja potiče od starogrčke reči grč. σπάθη' (spáthē), koja znači „bilo koje sečivo, od drveta ili metala“ ali i „veliko sečivo mača“.[2]
Spata je korišćena u ratu i u gladijatorskim borbama. U literaturi spata se u Rimskom carstu prvi put sreće u prvom veku nove ere kao oružje koje su koristili u borbama sa germanskim pomoćnih jedinica a vremenom je postao standardno teško oružje, čime je potisnut gladijus.
Veliki broj spata je pronađen u Nemačkoj i Britaniji. Intenzivno su ga koristili nemački ratnici. Nejasno je da li je nastao od pomejskog gladijusa ili od keltskog mača. Spata je bila veoma popularna tokom velike seobe naroda. Najverovatnije je vremenom evoluirao u viteški mač u kasnom srednjem veku oko 1100. godine. Detalji proizvodnje spate su danas nepoznati.
Spata je uvedena u rimsku vojsku početkom carskog perioda kada se keltska konjica borila zajedno sa rimskom vojskom noseći preteču ovog mača. Rani gladijus mačevi je bio zamenjen spatom u periodu između kraja drugog i početka trećeg veka, kada su legionari i konjanici počeli da nose spate na levoj strani zamenivši stari koncept sa štitom skutumom i gladijusom.[3]
Tokom imperijalnog perioda, Rimljani su usvojili grčki naziv spata za ovakav mač. Spata se prvi put pojavila kod Plinija Starijeg i Seneke sa različitim značenjima: lopata, metalo-prerađivački alat, palmin list i tako dalje.[4] Reč spata sa značenjem mača se prvi put pojavila kod Tacita.[5]
Čak 90 mačeva je pronađeno na arheološkoj lokaciji Nidam Moz u Danskoj 1858. Imali su oblik spate i zbog toga su nazvani rimskim mačevima. Datirali su iz perioda 200. - 400. godine nove ere.
- ↑ spatha, Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, on Perseus Digital Library
- ↑ σπάθη, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus Digital Library
- ↑ Lesley Adkins, Roy A. Adkins, Handbook to life in ancient Rome, Oxford University Press, 1998. ISBN 978-0-19-512332-6. str. 87.
- ↑ An interactive Latin dictionary, Lewis & Short, based on Andrews, is given at www.Perseus.com, but any good printed Latin dictionary also states the various uses and sources of spatha.
- ↑ Annales 12.35.
- Ewart Oakeshott, The Archaeology of Weapons, Barnes & Noble, 1994, ISBN 1-56619-596-9. The book was copyrighted in 1960.
- THE NORWEGIAN VIKING SWORDS by JAN PETERSEN (1919) translated by Kristin Noer (1998)
- A RECORD OF EUROPEAN ARMOUR AND ARMS THROUGH SEVEN CENTURIES by Sir Guy Francis Laking (1919)
- Anatomy of the Sword
- A Sword from the Late Viking Age from the Higgins Museum
- VikingSword.com