Realni socijalizam
Realni socijalizam ili real-socijalizam je izraz kojim su se od 1970-ih označavalo društveno-političko uređenje odnosno službena ideologija SSSR-a i drugih država koje su pripadale Istočnom bloku.
Taj su izraz prvi počeli koristiti sovjetski i drugi istočnoblokovski teoretičari kako bi istakli razlike između njihovog sistema, odnosno shvaćanja socijalizma u odnosu na razne socijalističke sisteme, u većoj ili manjoj mjeri inspiriranih marksizmom-lenjinizmom, koji se od druge polovice 20. vijeka pojavljuju u raznim državama - Titovoj Jugoslaviji, maoističkoj Kini, kao i u nizu dekoloniziranih zemalja Trećeg svijeta čiji su novi vlastodršci svoje režima nazivali "socijalističkim".
Izraz "realni" je imao dvostruko značenje. S jedne strane se njime implicitno priznavala nesavršenost, odnosno "realnost" takvih režima nasuprot idealima kojima su trebali težiti. S druge strane se tvrdilo da su takvi socijalistički sistemi jedini mogući u tadašnjim historijskim prilikama, odnosno isticala se njihova "pragmatičnost" nasuprot radikalnijem, odnosno "utopističkom" tumačenju marksizma-lenjinizma karakterističnim kako za maoizam, tako i za razne pokrete Nove ljevice koji se javljaju 1960-ih.
Izraz "realni socijalizam" su kasnije prihvatili i kritičari sovjetskog sistema. Tako je službena ideologija SFRJ istočnoblokovske zemlje nazivala "realsocijalističkim" kako bi opisivala plansku privredu nasuprot socijalističkog samoupravljanja. Isti su izraz prihvatili i antikomunisti i desničari kako bi istakli da je sovjetski tip socijalizma - koga karakterizira totalitarni jednopartijski sistem, neefikasna planska privreda, represija - jedini "pravi" socijalizam, odnosno da svaki pokušaj da se uspostavi socijalizam dovodi do takvih rezultata.
- (en) real socialism from A Dictionary of Sociology, 1998, originally published by Oxford University Press
- (pl) SOCJALIZM REALNY, Encyklopedia Interia