Plava divizija

*250. Infanterie-Division (span.)*
250. pješadijska divizija (španska)
*División Española de Voluntarios*
Španska divizija dobrovoljaca
250. Infanterie-Division (span.); 250. pješadijska divizija (španska); División Española de Voluntarios; Španska divizija dobrovoljaca
	;
Aktivna	24. jun 1941 – 21. mart 1944
Zemlja	Španija
Vjernost	Treći Reich
Vid/rod oružanih snaga	Heer
Tip/rod	pješadija
Veličina	45.482 trupa
Nadimak	División Azul
Borbeni angažmani	Drugi svjetski rat; opsada Lenjingrada; bitka kod Krasnog Bora;
Komandanti
Znameniti; komandanti	Agustín Muñoz Grandes ; Emilio Esteban Infantes ; Francisco Franco ; Ramón Serrano Súñer

250. pješadijska divizija (španska) (njem. 250. Infanterie-Division (span.) ili Španska divizija dobrovoljaca (šp. División Española de Voluntarios), poznatija pod nadimkom Plava divizija (šp. División Azul) bila je formacija njemačkog Wehrmachta sačinjena od dobrovoljaca iz Španije koja se za vrijeme Drugog svjetskog rata borila na Istočnom frontu protiv Sovjeta.

Osnovana je nedugo nakon početka operacije Barbarossa u ljeto 1941. godine odlukom tadašnjeg španskog fašističkog diktatora Franca čiji je režim, iako je Španija formalno bila neutralna u sukobu, iz ideoloških razloga simpatizirao Sile Osovine i podržavao antikomunistički pohod protiv Sovjeta, a sam Franco nastojao iskazati zahvalnost za ključnu pomoć koji je njemački vođa Hitler preko dobrovoljačke Legije Kondor bio pružio njegovim snagama i tako pridonio pobjedi u nedavnom građanskom ratu. Franco je, kako bi održao privid neutralnosti, odnosno izbjegao moguće komplikacije u odnosima sa Britanijom i drugim zapadnim saveznicima, sa Nijemcima dogovorio kako će Plava divizija koristiti isključivo njemačko oružje, opremu i uniforme, odnosno formalno biti dio njemačke vojske, te da će se smjeti borbeno koristiti isključivo na području SSSR-a, a nikako protiv zapadnih saveznika ili za okupaciju drugih država.

Plava divizija je originalno bila zamišljena kao jedinica veličine ojačane brigade, odnosno sa 4000 ljudi. Oduševljenje njenim osnivanjem, pogotovo među pripadnicima fašističke Falange ali i profesionalnim oficira i mlađim veteranima građanskog rata, je bilo takvo da se prijavio daleko veći broj dobrovoljaca, tako da je formirana divizija koja je u originalnom sasatavu imala 18.104 pripadnika - 2612 oficira i 15.492 vojnika. Manji dio dobrovoljaca je stigao iz susjednog, također neutralnog Portugala kojim je tada vladao također fašistički režim Estado novo (koji je također bio podržavao Franca u građanskom ratu)- Dio dobrovoljaca iz same Španije se, pak, prijavio iz ne-političkih i ne-profesionalnih razloga, odnosno među njima su se nalazili djeca i rodbina zarobljenih pristaša u ratu poražene Republike koji su na taj način nastojali spriječiti njihovo moguće pogubljenje] ili ishoditi puštanje na slobodu; među njima je najpoznatiji budući sineast Luis Garcia Berlanga. Uz diviziju kopnene vojske je također bila formirana i tzv. Plava eskadrila zrakoplovnih veterana koja se na Istočnom frontu priključila jedinicama Luftwaffe.

Plava divizija je tokom jula i augusta 1941. opremala i obučavala u Bavarskoj prije nego što je poslna u Poljsku i dalje na Istočni front. Originalno je bila dodijeljena Grupi armija Centar koja je imala zadatak zauzeti Moskvu, ali je prije dolaska do položaja kraj Smolenska 26. septembra iznenada prekomandirana u Grupu armija Sjever te preko Vitepska poslana da zauzme položaje na rijeci Volhov i u okolici Velikog Novgoroda gdje će imati prve okršaje sa Crvenom armijom. Štab divizije se nalazilo u Sabornoj crkvi sv. Sofije koja je teško oštećena; divizijski inženjerci su tom prilikom sačuvali veliki križ koji je odveden u Burgos i koji će tek 2004. godine biti vraćen vlastima tada samostalne Rusije.

U augustu 1942. je Plava divizija premještena sjevernije, odnosno položaje nedaleko od rijeke Neve koji su činili jugoistočni krak njemačke opsade Lenjingrada. Tamo se u februaru 1943. godine našla na udaru sovjetske ofenzive koja je za cilj imala deblokadu grada. U bitci kod Krasnog bora španske snage su uspjele odbiti napad višestruko nadmoćnijeg neprijatelja, te je Lenjingrad ostao pod opsadom sljedećih godinu dana. Taj je događaj ostavio snažan dojam na njihove njemačke suborce, ali i Hitlera koji je javno hvalio 250. diviziju kao jednu od najboljih jedinica na Istočnom frontu.

Pobjeda kod Krasnog Bora je, međutim, plaćena izuzetno visokim gubicima, tako da se u jednom trenutku čak 75% pripadnika Plave divizije našlo izbačeno iz stroja, a Franco bio prisiljen diviziju popunjavati redovnim regrutima umjesto dobrovoljaca. U međuvremenu je katastrofalni poraz Nijemaca u Staljingradskoj bitci, a pri čemu su posebno teško stradale i trupe njemačkih saveznika, kao i saveznička invazija Sjeverne Afrike kod Franca počele stvarati stav prema kome Sile Osovine neće dobiti rat, odnosno da otvorenom podrškom u obliku postojanja Plave divizije daje povod za savezničku invaziju Španije. Zato je povlačenje Plave divizije u Njemačku radi odmora i reorganizacije tokom marta 1943. iskorišteno kako bi se sa Nijemcima počelo pregovarati o njenom formalnom rasformiranju.

Konačna zapovijed o rasformiranju divizije i povratku ljudstva je izdana 10. oktobra 1943. godine, mjesec dana nakon kapitulacije Italije. Dio ljudstva ju je, međutim, odbio poslušati te samoinicijativno ostao u Njemačkoj; dio se vratio na ponovljenu zapovijed 3. novembra, ali je njih oko 3000, uglavnom najfanatičnijih pripadnika Falange, ostalo. Oni su dobili zajednički naziv Plava legija, te su kao niz manjih jedinica bili pridodani većim njemačkim formacijama, uglavnom Waffen SS divizijama i specijalnim tzv. brandenburškim jedinicama dio kojih se borio protiv partizana u Jugoslaviji. Iako je dio pripadnika Plave legije repatriran u novembru 1944. godine, dio se ostao boriti sve do samog kraja, te je sudjelovao u bitci za Berlin.

Tokom Drugog svjetskog rata je na Istočnom ratu poginulo 4954, a bilo ranjeno 8700 pripadnika Plave divizije i njenih nasljednica. Njih 372 su zarobili Sovjeti, a od čega je 286 bilo 1954. godine repatrirano posredovanjem Crvenog križa.

Vanjske veze