David Albala
| David Albala | |
|---|---|
 David Albala u uniformi vojske Kraljevine Jugoslavije. | |
| Rođenje | David Kovu 1. 9. 1886. Beograd, Kraljevina Srbija |
| Smrt | 4. 4. 1942. (dob: 55) Washington, Sjedinjene Američke Države (SAD) |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Etnicitet | Jevrej[1] |
| Državljanstvo | Kraljevina Jugoslavija |
| Suprug/a | Paulina Lebl-Albala |
| Djeca | Jelena Albala |
| Roditelji | Avram Kovu Eve (Melamed) Kovu |
David Albala (rođen: David Kovu) (1. 9. 1886, Beograd - 4. 4. 1942, Washington, SAD), istaknuti jugoslavenski lekar, političar i cionista.
David Albala je rođen 1. 9. 1886 kao David Kovu u jevrejskoj porodici Avrama i Lee Kovu. Otac mu je bio limar i religiozni sefardski Jevrej koji je redovito odlazio u beogradski templ Bet Jisrael.[1][2] Odrastao je uz šestero braće i sestara.[3] Davida su posle smrti majke, 1892, usvojili tetka Isak i teča Sofija Albala, čije je prezime nosio tokom života. Završio je osnovnu školu kod Saborne crkve i Prvu beogradsku gimnaziju u kojoj je bio izabran za predsjednika lokalnog cionističkog društva.[1][2] 1905 je osnovao jevrejsko omladinsko udruženje "Gideon". Medicinski fakultet u Beču upisao je 1905, a diplomirao je u septembru 1910 godine. Finansijsku pomoć za školovanje u inostranstvu dobio je od jevrejske organizacije "Potpora" i nekih pojedinaca poput Benciona Bulija i Haima Melameda.[1] Za vreme studija u Beču, bio je blagajnik i predsednik Društva Židova akademičara "Bar Giora" iz jugoslovenskih zemalja u kojem je surađivao sa još jednim znanim jugoslovenskim cionistom, dr. Aleksandrom Lichtom[4] iz Zagreba.[1]
Nakon diplome, po povratku u Beograd, David je sve ređe odlazio u templ. Njegov otac ga je po tom pitao zašto je tome tako, a David mu je odgovorio; "Ali ja sam odani Cionist!", na što mu je otac rekao; "Moj sine, moraš biti Jevrej kao i Cionist.".[2] Vojni rok u vojsci Kraljevine Srbije je odslužio u bolnici pod upravom V. Subotića. U periodu od 1910 do 1912, bio je lekar na brodu na liniji Trst - Južna Amerika. Učestvovao je u Balkanskim ratovima, a po završetku dobio je službu sreskog lekara u Bitolju gde je služio od januara do jula 1914. U Prvom svetskom ratu bio je trupni lekar u jedinicama koje su vodile bitke na Drini i Ceru. Posle povlačenja preko Albanije i dolaska na Krf, poslat je na oporavak u Bizertu, pa u Egipat da bi, već u septembru 1916 služio u francuskoj vojnoj bolnici u Bitolju. Tokom boravka na Krfu, izložio je Nikoli Pašiću mogućnost da ga pošalju u misiju u SAD kako bi informisao američku javnost o ciljevima Kraljevine Srbije. Stoga je, od septembra 1917 do novembra 1918 godine, bio član srpske vojne misije u SAD, čiji su ciljevi bili pridobijanje jevrejske javnosti za borbu Kraljevine Srbije i dobijanje finansijskih sredstava.[1] U SAD-u je, 1917, upoznao suca Vrhovnog suda Louisa Brandeisa koji mu je ubrzo postao prijatelj preko kojeg je stupio u kontakt sa Chaimom Weizmannom, Stephenom Wiseom, Cyrusom Adlerom i ostalim utjecajnim američkim Jevrejima.[5] Uspeo je da obezbedi ratni zajam od milion dolara, a uticao je i da srpska vlada, odmah posle Velike Britanije, prihvati Balfurovu deklaraciju. Učestvovao je u agitaciji za upisivanje ratnog zajma među stanovnicama SAD, proputovavši celu državu. Bio je jedan od organizatora pripreme prve jevrejske brigade, koja je 1918 otišla da ratuje u Palestinu. Predvodio je kolonu u svečanom maršu kroz Petu aveniju. Po nalogu vlade Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, bio je prisutan na Versajskoj konferenciji kao stručnjak za jevrejska pitanja u Kraljevini.[1] Sa Weizmannom i ruskim cionistom Menahemom Usiškinom je aktivno razgovarao o stvaranju Izraela.
Tokom života David je delovao na tri polja; kao lekar, kao jugoslovenski i kao jevrejski nacionalni radnik. Lekarsku praksu obavljao je leti u Vrnjačkoj Banji, a tokom ostatka godine posvećivao se javnoj delatnosti. Po povratku u Beograd, 1919, pristupio je Radikalnoj stranci (RS) i dobio posao opštinskog lekara. Kratko vreme bio je odbornik opštine grada Beograda, da bi potom dao ostavku na mesto opštinskog lekara. Usled neslaganja sa metodama drugih članova stranke, brzo je napustio RS. Na molbu jugoslavenske vlade, 1935 godine, David je u Palestini zasadio maslinovo drvo u spomen-šumu kralja Aleksandra I. Karađorđević. U SAD je otišao u decembru 1939 godine, na predlog kneza Pavla Karađorđevića, kao specijalni delegat pri Jugoslovenskom kraljevskom poslanstvu u Washingtonu. U okviru druge američke misije, trebalo je, neformalnim kanalima, da obezbedi kredite i moderno naoružanje, ali u tome nije uspeo. Međutim, aktivno je delovao na organizovanju pomoći Kraljevini Jugoslaviji i jevrejskom narodu, posebno jevrejskim izbeglicama iz Kraljevine u SAD-u.[1]
David je bio član Centralne uprave Udruženja rezervnih oficira i ratnika Kraljevine Jugoslavije, te nosilac Albanske spomenice.[1]
U međuratnom životu jugoslavenske jevrejske zajednice, bio je jedan od njenih najaktivnijih članova tj. osnivač, inicijator i član brojnih organizacija. Održao je veliki broj predavanja na priredbama raznih organizacija i učestvovao u mnogim humanitarnim akcijama. Već 1919 osnovao je cionističko udruženje mladih devojaka "Karmel" u Beogradu i Sarajevu, kao i Jevrejsko nacionalno društvo u Beogradu. U okviru Saveza jevrejskih vjeroispovjednih opština Jugoslavije (SJVOJ), bio je predsednik Kulturne sekcije, član Izvršnog i Glavnog odbora i potpredsednik. Bio je predsednik Kulturno-prosvetnog odbora, potpredsednik i predsednik Sefardske opštine u Beogradu od 1938 do 1942, član Izvršnog odbora Saveza cionista Jugoslavije, predsednik Jevrejskog narodnog fonda, jedan od osnivača i potpredsednik "Keren Hajesoda", jedan od osnivača Mesne cionističke organizacije i dramskog udruženja "Maks Nordau". Osnivač je i prvi predsednik udruženja intelektualaca "Bratstvo". U SAD-u je bio član uprave Mesne cionističke organizacije u Washingtonu, te inicijator i učesnik osnivačkog sastanka Društva jugoslovenskih Jevreja u SAD-u 4. 9. 1941.[1]
U okviru beogradske jevrejske sredine, pokrenuo je izdavanje tri časopisa; 1920 godine Jevrejski glasnik, 1933 godine Glasnik Saveza jevrejskih veroispovednih opština i 1939 godine Vesnik jevrejske sefardske veroispovedne opštine. U Jevrejskom glasniku i Glasniku Saveza jevrejskih veroispovednih opština bio je i glavni urednik. Pisao je članke za Politiku, zagrebački Židov, Jevrejski glas, Vreme, Srpski književni glasnik i dr. Napisao je i dva pozorišna komada; Erev Jom Kipur i Kriza. Dobio je nagradu Srpske kraljevske akademije nauka za delo "Tuberkuloza pluća" 1925 godine.[1]
David Albala je umro iznenada 4. 4. 1942 godine Washingtonu, SAD-u, ne doživjevši strahote Holokausta. Njegova urna je preneta u New York, gde mu je Društvo jugoslovenskih Jevreja SAD-a podiglo spomenik.[1]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Aleksandar Nećak, 2011, str. 6, 7
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Michael Freund (11. 4. 2013). David Albala: Serbian warrior, Zionist hero. Jerusalem Post. Preuzeto 21. 6. 2015
- ↑ Ha-Kol (Jevrejski pregled - Savez jevrejskih opština Srbije); Marlena Vajnberger-Pavlovi}; Lobista za srpske interese; stranica 11; broj 10, novembar 2008, Beograd.
- ↑ (en) Austro-Hungary annexation. Jevrejska opština Banja Luka. Preuzeto 21. 6. 2015
- ↑ (en) Paulina Lebl-Albala. Dr. David Albala as a Jewish National Worker. Center for Jewish History. Preuzeto 23. 6. 2015
- Nećak, Aleksandar (2011). Znameniti Jevreji Srbije, Beograd: Savez jevrejskih opština Srbije. ISBN 978-86-915145-0-1