Bitka za Brač 1944.
| Bitka za Brač | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dio Drugog svjetskog rata | |||||||||
| Brodovi mornarice NOV 1944.jpg Brodovi mornarice NOV 1944. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljeni | |||||||||
| 26. dalmatinska divizija NOVJ-a | 118. lovačka divizija | ||||||||
| Vođe | |||||||||
| Božo Božović Franjo Kluz † |
Hubert Lamai | ||||||||
| Posljedice | |||||||||
| nepoznato | 113 poginulih, 583 zarobljenih | ||||||||
Bitka za Brač 1944. godine je bila zajednička ofanziva NOVJ i Saveznika za oslobođenje otoka Brač u Dalmaciji. Trajala je od 12. do 17. septembra 1944 godine, kada je Brač oslobođen. Deo je ofanzive za oslobođenje Dalmacije septembra 1944.
Tokom borbi za Brač komanda Vermahta je poduzela Operaciju Sivi ždral (nem. Kranich) radi evakuacije Nemaca iz Supetara, od 14. do 18. septembra 1944. godine. Nemačka operacija je završena neuspehom.[1]
Otpočinjući operaciju oslobađanja Dalmacije, 26. dalmatinska divizija oslobodila je tokom septembra 1944. Brač, Hvar i Šoltu. Najteže borbe vođene su na Braču i trajale su od 12. do 17. septembra 1944.
Nemci su teško utvrdili mesto Sumartin sa okolinom na istočnoj obali Brača, sa namerom da ga odsudno brane. Ovo mesto bilo im je veoma važno zbog kontrole plovidbe Bračkim kanalom između Brača i dalmatinske obale. U rejonu Sumartina se nalazio 2. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije (bez 6. čete), ojačan 6. baterijom 628. mornaričkog artiljerijskog diviziona i podržavan artiljerijom iz rejona Makarske. Dobro utvrđen, bataljon se mogao uporno braniti u slučaju napada bilo s kopna, bilo s mora.
Na Brač se, osim delova 26. dalmatinske divizije, iskrcao i britanski 43. odred komandosa, kao i znatne artiljerijske snage. Komandosi nisu uvođeni u borbu, a saveznička artiljerija pružala je neposrednu podršku jedinicama 26. divizije u borbama.
Nemačka posada Supetra (ojačan 3. bataljon 738. puka 118. lovačke divizije) se nakon borbe 12. septembra povukla prema Splitu, dok su za Sumartin vođene četvorodnevne teške borbe. Konačno je 17. septembra pred mrak uporište osvojeno, a tokom sledeće noći sprečeni su pokušaji probijanja posade iz okruženja i evakuacije na kopno.
Tokom bitke za Brač je uništen 2. bataljon 738. puka zajedno sa četom 118. izviđačkog bataljona i artiljerijskim delovima. Nemački ljudski gubici na Braču iznosili su 113 poginulih i 583 zarobljena vojnika.[2][3]
Tokom borbi za Brač 14. septembra poginuo je i Franjo Kluz, komandant Prve eskadrile NOVJ.
Nemcima je držanje Brača bilo od bitnog značaja, jer je omogućavalo nesmetanu plovidbu Bračkim kanalom. Zbog toga je Komanda jugoistoka nakon pada Brača, 18. septembra, zahtevala izjašnjenje štaba Druge oklopne armije „zašto je bez naređenja evakuisano ostrvo Brač".[4]
- Napad na Brač juna 1944.
- Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji
- Dalmacija u Narodnooslobodilačkoj borbi
- ↑ Operation "Kranich"
- ↑ Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA)
- ↑ Mirko Novović i Stevan Petković, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada
- ↑ Ratni dnevnik komande Jugoistoka, Nacionalna arhiva Vašington, T311, rolna 190, prevod u Zborniku NOR-a, tom XII, knjiga 4, dokument 219, 18. septembar 1944.
- Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom V, knjiga 33, Vojnoistorijski institut, Beograd
- Zbornik dokumenata i podataka o Narodnooslobodilačkom ratu, tom XII, knjiga 4, Vojnoistorijski institut, Beograd
- Mirko Novović, Prva dalmatinska proleterska NOU brigada, Vojnoistorijski institut, Beograd 1986.
- Naša Prva dalmatinska, sjećanja boraca, Slobodna Dalmacija, Split 1982.
- Nikola Anić: DVANAESTA DALMATINSKA UDARNA BRIGADA (PRVA OTOČKA), Domicil 12. dalmatinske NOU brigade, Supetar 1984.
- Parker, John: Commandos: The inside story of Britain's most elite fighting force. London: Bounty Books, 2000. ISBN 0-7537-1292-X
