Bečki kongres KPJ

Beč 1920-ih, središte jugoslovenske komunističke emigracije.

Treći kongres Komunističke partije Jugoslavije u Beču održan je od 14. do 22. maja 1926. godine. Ovo je bio prvi kongres nakon zabrane Partije, zbog čega je održan van zemlje.

Na kongresu se vodila oštra borba između lijeve frakcije Đuke Cvijića i desne Sime Markovića. Na ishod su uticale promjene do kojih je došlo u SSSR-u, tj. dolazak u vodstvo Kominterne Buharina umjesto Zinovjeva, koji je pao u nemilost. Prisustvo na kongresu KPJ Buharinova izaslanika Georgija Dimitrova koji je podržavao frakciju Sime Markovića, omogućila je Markoviću dolazak na čelo Partije.

Treći kongres je doneo posebnu rezoluciju o nacionalnom pitanju, u kojoj stoji da je jugoslovenska dr­žava zasnovana na politici nacionalnog ugnjetavanja i ekonomskog iscrplji­vanja nesrpskih nacija, koja se sprovodi preko privilegovanog položaja Srba u vojnom i birokratskom aparatu, zabranom upotrebe matemjih jezika i uki­danjem nacionalnih škola, nasilnom kolonizacijom i prekomemim poreskim opterećivanjem nesrpskih oblasti.

Tok kongresa

Sima Marković, ponovo izabran za šefa partije.

Kongres je, inače, protekao u taktičkim nadmudrivanjima komintemovske ’levice’ i projugoslovenske ’desnice’ dr Sime Markovića koji je, opet, na izričit zahtev Kl na kraju izabran za političkog sekretara.

Kongresu je prisustvovalo 48 delegata - 36 sa rešavajućim i 12 sa savetodavnim pravom glasa. Kongres je osudio greške desnice na osnovu odluka Izvršnog komiteta Komunističke inernacionale od aprila 1925. godine i dalje insistirao „na vlasti radnika i seljaka, komunista i ugnjetenih nacija“. na Kongresu je izabran novi Statut sa novom strukturom partije, prema kome su partijske ćelije u preduzećima osnova, a partijske ćelije u naseljima se vezuju uz fabričke.

Da bi se otklonio problem frakcionaštva odlučeno je da se u novi Centralni komitet izaberu predstavnici obe frakcije i nekoliko mlađih članova, koji nisu pripadali ni jednoj frakciji.

Izabrani rukovodioci

Na Kongresu sam, protiv svoje volje izabran za sekretara CK, u kome je većina pripadala ’levim’ u koje nisam imao poverenja...

– Sima Marković

Na Trećem kongresu izabran je novi Centralni komitet, koji je imao 16 članova. Za političkog sekretara izabran je Sima Marković, a za organizacionog sekretara Radomir Vujović.

Kako bi se okončao sukob između leve i desne frakcije, na Trećem kongresu je usvojena »formula« za rukovodstvo — dva »desničara«, dva »ljevičara« i tri »neutralca«.

Za članove Centralnog komiteta su izabrani: Sima Marković, Lazar Stefanović, Radomir Vujović, Đuro Cvijić, Filip Filipović, Đuro Salaj, Rajko Jovanović, Dragutin Gustinčić, Košta Novaković, Gojko Vujović, Ivan Krndelj i Zlatko Šnajder.

Članovi Političkog biroa Centralnog komiteta, izabrani na Trećem kongresu KPJ su Đuro Cvijić, Đuro Đaković, Jakob Žorga, Rajko Jovanović, Sima Marković, Đuro Salaj, Laza Stefanović i Radomir Vujović.

Posledice

I pored prividnog jedinstva ispoljenog na Trećem kongresu KPJ, frakcijska borba između levice i desnice je nastavljena. Već na na Plenumu CK KPJ u studenom iste godine Đuro Cvijić je izabran za političkog sekretara CK KPJ.

Izvršni komitet Kominterne je 1928. uputio Otvoreno pismo članovima KPJ u kojem ih poziva da učine kraj frakcijskim borbama i formiraju radničko rukovodstvo partije.

Literatura

• Pregled Istorije Saveza komunsta Jugoslavije. „Institut za izučavanje radničkog pokreta“, Beograd 1963. godina.
• Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919-1979. „Institut za savremenu istoriju“ Beograd i „Narodna knjiga“ Beograd, 1980. godina.
• Istorija Saveza komunsita Jugoslavije. Istraživački centar „Komunist“ Beograd, „Narodna knjiga“ Beograd i „Rad“ Beograd, 1985. godina.