Špijunski film
Špijunski film je izraz koji se koristi za filmski žanr čija su specifičnost zaplet i/li likovi vezani uz špijunažu, u pravilu vezanu uz odnose među različitim državama. Špijunski filmovi se najčešće smještaju u širi žanrovski okvir trilera, a ovisno o perspektivi, kontekstu i širem pristupu mogu također pripadati i širim žanrovskim okvirima, odnosno sadržavati elemente drame, komedije, kriminalističkog, pustolovnog ili ratnog filma.
Špijunski film je jedan od najstarijih filmskih žanrova, koji se još u nijemoj eri, odnosno još u prvim decenijama filmske djelatnosti počeo profilirati, najčešće kao posebna podvrsta kriminalističkog filma. Tome su u značajnoj mjeri poticaj dali razni špijunski skandali u doba tzv. Belle epocquea (kao Dreyfusova afera i slučaj pukovnika Redla), a još više Prvi svjetski rat tokom koga su maštu javnosti počele zaokupljati priče o egzotičnim špijunkama kao što su Mata Hari i Mademoiselle Docteur. Jedan od najvažnijih špijunskih filmova bio je Spione, nijemi njemački film Fritza Langa iz 1928. godine, čije će fiktivne motive kasnije kopirati brojni drugi autori.
Dodatni poticaj špijunskom žanru dao je i Drugi svjetski rat, tokom koga se počinje bilježiti i prvo nastojanje pojedinih vlada da kroz nacionalne kinematografije koriste špijunski žanr za vlastite političke ciljeve; to se prije svega odnosi na motiv špijunaže kao ugrožavanja nacionalne sigurnosti, odnosno špijunski filmovi služe kao sredstvo da se javnost upozori i potakne na prijavljivanje sumnjivih i potencijalno "subverzivnih" elemenata u društvu. Jedan od primjera je pružila američka kontraobavještajna služba FBI koja je pod vodstvom J. Edgara Hoovera blisko surađivala sa Hollywoodom u njegovom klasičnom periodu, te se kao primjer takve suradnje navodi Kuća u 92. ulici iz 1945. godine, film temeljen na stvarnim događajima vezanim za razbijanje njemačke obavještajne mreže.
Špijunski filmovi su vrhunac popularnosti dobili u doba Hladnog rata, koji je, sa jedne strane njihovu temu učinio aktualnom, ali i zbog svoje globalne prirode omogućio da im se radnja odvija na najrazličitijim lokacijama širom svijeta. U brojnim slučajevima su te lokacije bile atraktivne ili egzotične, odnosno dobra prilika da se špijunski žanr kombinira sa akcijom. Najuspješniji izdanak te formule bila je serija o britanskom tajnom agentu Jamesu Bondu započeta sa filmom Dr. No 1962. godine. Nju su slijedile brojne imitacije, koje su sredinom 1960-e dobile i specifičan oblik u žanru eurospy filmova. U nekim slučajevima su se špijunski zapleti vrtjeli oko zavjera apokaliptičkih razmjera i planova, odnosno takvi filmovi su sadržavali futurističku tehnologiju čineći ih hibridom sa žanrom science fictiona, te je tako sredinom 1960-ih nastao hibridni žanr spy-fi.
Od sredine 1960-ih se, pak, počinju snimati špijunski filmovi koji obavještajnu djelatnost nastoje prikazati na realističan, odnosno ne-romantičan način. Tome je poseban doprinos dala proza bivšeg britanskog obavještajca Johna le Carea i njene ekranizacije u kojima su obavještajci prikazani kao skromni i nimalo glamurozni birokrati, a njihova djelatnost kao monotona, frustrirajuća i često nezahvalna. Kraj Hladnog rata je početkom 1990-ih doveo do prestanka snimanja špijunskih filmova, prije svega onih radnjom smještenom u današnjicu. Novi zamah takvim filmovima je od početka 2000-ih dao Rat protiv terorizma, koji je pažnju javnosti ponovno skrenuo na rad obavještajnih službi. Tome se, između ostalog, pripusuje i uspjeh filmske serije o Jasonu Bourneu koja se uz seriju o Bondu danas smatra najuspjelijim primjerom žanra.
