Malavi
Koordinate: 9°-17° JGŠ, 33°-35° IGD
Republika Malavi (nij. Dziko la Malaŵi, engl. The Republic of Malawi) je država u istočnoj Africi. Graniči se sa Tanzanijom na severu, Mozambikom na istoku, jugu i jugozapadu, i Zambijom na severozapadu. Nema izlaz na more, ali jezero Malavi zauzima oko jedne petine teritorije i proteže se duž većeg dela istočne granice.
Dziko la Malaŵi Chalo cha Malawi Republic of Malawi Republika Malavi | |
|---|---|
| Geslo: Unity and Freedom (Jedinstvo i sloboda) | |
| Himna: "O, Bože, blagoslovi našu zemlju" | |
| Službeni jezici | engleski, nijandža |
| Government | |
| Utemeljenje | Od UK 6. jul 1964. |
| Površina | |
• Vode (%) | 20,6 % |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2011 | 15.447.500 (61.) |
• Gustoća | 130 /km2 |
| Valuta | malavijska kvača |
| Vremenska zona | +2 |
| Pozivni broj | 265 |
| Veb-domena | .mw |
Istorija
urediNa području Malavija su Bantu narodi počeli da se dosaljavaju oko 10. veka da bi u 15. veku osnovali veliku plemensku državu koja je obuhvatala i delove današnje Zambije, Tanzanije i Zimbabvea. Ova država se raspala već u 16. veku kada su Portugalci otkrili jezero Malavi. Pored Portugalaca u ovom predelu su bili prisutni i Arapi, a 1835. godine južne delove današnjeg Malavija su osvijili pripadnici Zulu naroda. Engleski istraživač Dejvid Livingston je prokrčio put britanskoj kolonijalnoj ekspanziji nakon čega je škotska prezbiterijanska crkva poslala više misija oko jezera. Grupa trgovaca iz Glazgova je 1878. osnovala „Kompaniju afričkih jezera“ da bi osigurala snabdevanje misionara. Britanci su 1891. godine osnovali Protektorat Britanska Centralna Afrika koji je 1907. preimenovan u protektorat Njasaland. Iako su Britanci zadržali kontrolu tokom prve polovine XX veka, period su obeležili brojni i neuspešni pokušaji da Malavi stekne nezavisnost. Afrička elita koja se školovala u evropskim i američkim školama je osnovala 1944. Njasaland Afrički Kongres. Britanci su 1953. godine spojili Njasaland sa Severnom i Južnom Rodezijom i stvorili Centralnoafričku Federaciju. Hastings Kamuzu Banda je postao 1958. lider Njasaland Afričkog Kongresa koji postaje Kongresna Partija Malavija. Banda je 1959. poslat u zatvor Gvelo zbog svojih političkih aktivnosti, ali je pušten 1960. da bi učestvovao na Ustavnoj konferenciji u Londonu. Kongresna partija je 15. aprila 1961. osvojila izbore u zakonodavnom savetu, dobivši tako kontrolu izvršnog saveta Njasalanda.
Na drugoj Ustavnoj konferenciji u Londonu 1962. britanska vlada je dala Njasalandu pravo na samoopredeljenje. Banda je postao premijer 1. februara 1963. dok su Britanci još uvek kontrolisali finansije, bezbednost i pravni sistem zemlje. Federacija Rodezije i Njasalanda je prestala da postoji 31. decembra 1963. i 6. jula 1964. proglašena je nezavisnost Malavija koji je pristupio Komonveltu. Dve godine kasnije, Malavi je usvojio novi ustav sa jednopartijskim sistemom. Hejstings Banda je postao prvi predsednik. 1970. godine Banda je proglašen doživotnim predsednikom Kongresne Partije, a 1971. doživotnim predsednikom Malavija.
Pritisak crkava Malavija i međunarodne zajednice je doveo do referenduma 14. juna 1993. na kome su građani izabrali novi višepartijski sistem. Na prvim slobodnim izborima 17. maja 1994. pobedio je Bekili Muluzi lider partije Ujedinjeni Demokratski Front (UDF), koji je formirao vladajuću koaliciju sa partijom Alijansa za Demokratiju. Koalicija je raspuštena juna 1996. ali neki njeni članovi su ostali u vladi.
Na novim izborima maja 2004. pobedio je kandidat partije UDF, Bingu va Mutarika, ali kako nije imao većinu u parlamentu formirao je vladu nacionalnog jedinstva sa više drugih partija. Bingu va Matarika je 2005. napustio partiju UDF, zbog nedostatka podrške od strane partije u njegovoj borbi protiv korupcije.
Administrativna podela
urediMalavi je podeljen u tri regiona koji su podeljeni u dvadeset sedam distrikta:
- Centralni region: Dedža, Dova, Kasungu, Lilongve, Mčindži, Nkotakota, Nčeu, Nčisi i Salima
- Severni region: Čitipa, Karonga, Likoma, Mziba, Nkata Bej, Rumfi
- Južni region: Balaka, Blantair, Čikvava, Čiradzulu, Mačinga, Mangoči, Mulandže, Mvanza, Nsandže, Tiolo, Falombe, Zomba
Geografija
urediOko 20% površine Malavija formira jezero Malavi, treće jezero po veličini u Africi, u jezeru se nalaze ostrva Likoma i Čizumulu koja pripadaju Malaviju iako se nalaze u teritorijalnim vodama Mozambika. Reka Šire počinje na južnom kraju jezera i uliva se 400 km južnije u reku Zambezi. Druga veća jezera su Čilva 2500 km², Malombe 390 km² i Čiuta 200 km².
Malavi je jedna od podsaharskih država sa najvećom gustinom naseljenosti. Lilongve, glavni grad Malavija od 1971. broji preko 400000 stanovnika. Sva ministarstva, parlament i predsednik države se nalaze u Lilongweu. Blantair je ostao glavni trgovački centar i najveći grad, on je 1966. imao 109000 stanovnika, a 1998. skoro 500000. U njemu se nalazi Vrhovni sud.
Klima Malavija je suptropska. Kišna sezona traje od novembra do aprila. Od maja do oktobra kiše postaju retke. Od oktobra do aprila klima je topla i vlažna duž obala jezera, kao i u dolini reke Šire i u zoni Lilongvea, vlažnost u ostatku zemlje je slabija. Od juna do avgusta, u oblasti oko jezera i na jugu zemlje, temperatura je prijatno topla, u ostatku zemlje noći mogu biti hladne sa tempraturama od 5° do -14°S.
Malavi ima pet nacionalnih parkova: Kap Maklir, Kasungu, Lengve, Livonde i Nika.
Privreda
urediNajveći broj stanovnika Malavija se bavi poljoprivredom. Za ishranu stanovništva se najviše gaje kukuruz, pirinač, krompir, manioka, banane, dok se za komercijalne svrhe najviše gaje čaj, duvan, šećerna trska, pamuk, kikiriki i kafa. Stočarstvo je orijentisano na uzgoj goveda, koza, svinja, ovaca i kokoši. Ribolov na jazeru Malavi ima veliki značaj. Šume pokrivaju polovinu državne teritorije i to drvo se eksploatiše, od plementih vrsta to su mahagonija, tikovo drvo, kedar.
Industrija, rudarstvo i turizam su slabo razvijeni.
Proizvodi koje Malavi najviše izvozi su duvan, čaj, šećer, pamuk, kafa, kikiriki, banane i drvo. Najzastupljeniji uvozni proizvodi su nafta, građevinski materijal, poljoprivredna mehanizacija, đubriva itd. Najznačajniji spoljnotrgovinski partneri su: Evropska unija (najviše Nemačka), SAD, Japan, Južnoafrička republika, Mozambik.
U Malaviju su zastupljeni svi vidovi saobraćaja. Drumska mreža je gusta i relativno kvalitetna. Železničkom prugom Malavi je povezan sa Mozambikom, što je značajna veza sa lukama Beira i Nakala. Plovidba po jezeru Malavi ima veliki nacionalni značaj. Međunarodni aerodromi su Lilongve i Blantair.
Demografija
urediMalavi je sa 130 stanovnika/km² veoma gusto naseljena afrička zemlja. Najgušće su naseljeni južni delovi zemlje, pogotovo obale jezera Malavi i dolina reke Šire. Natalitet i mortalitet su visoki, a prosečan životni vek stanovništva je nizak (50,03 godina). Oko 58% stanovništva pripada narodu Malavi (ili Maravi), čija su najveća plemena Nijandža (na jugu) i Tumbuka (na severu). Ostatak populacije čine pripadnici naroda Lomve (18%), Jao (13%), Ngoni (7%) i ostali. Službeni jezici su nijandža i engleski. Oko 75% stanovnika su hrišćani, a oko 20% muslimani.
