Kvartar

Za ostala značenja, vidi Kvartar (razvrstavanje).

Kvartarski period je period geološkog vremena koji je počeo krajem pliocenske epohe otprilike prije 1,8-1,6 miliona godina i koji traje do danas. Kvartar uključuje dvije geološke pod-podjele -- pleistocensku i holocensku epohu.

U posljednjoj reviziji međunarodne klasifikacije geoloških perioda, kvartar je uključen u neogen. Ta je odluka izazvala otpor među dijelom geologa.

Pregled

Izraz kvartar ("četvrti") je predložio Jules Desnoyers godine 1829. kako bi opisao taloge na dnu Bazena Seine u Francuskoj koji su očigledno bili mlađi od stijena iz tercijarskog perioda. Kvartarski period je slijedi tercijarski period te traje i danas. Kvartar otprilike pokriva doba posljednje glacijacije, uključujući posljendje povlačenje leda. Povremena alternativna definicija stavlja početak kvartara u doba kada se zbila glacijacija Sjevernog pola prije 3 miliona godina, te uključuje dijelove kasnog pliocena. Neki stručnjaci ne priznaju kvartar i smatraju ga neformalnim izrazom uključenim u neogen, kao što se može vidjeti u Međunarodnoj stratigrafskoj karti koju je godine 2003. izdala Međunarodna komisija za stratigrafiju.

Period od 1,8-1,6 miliona godina kvartara predstavlja vrijeme u kome su živjeli prepoznatljivui ljudi. Tokom ovog kratkog perioda, ukupna dužina kontinentalnog pomaka je bila manja od 100 km, što je uglavnom beznačajno za paleontologe. Međutim, geološki nalazi su sačuvani daleko detaljnije nego u ranijim periodima, te se mogu referencirati na današnje karte, s obzirom da se u 20. vijeku otkrio niz izvanrednih promjena kopnene mase. Glavne geografske promjene ovog doba su uključivale stvaranje Bosporskog tjesnaca i Skaggeraka tokom ledenog doba, koje su Crno more i Baltičko more prvo pretvorili u jezera, a potom u mora nakon povećanja morske razine; periodička punjenja La Manchea, odnosno stvaranja kopnenog mosta između Britanije i Evrope; periodička zatvaranja Beringovog prolaza, odnosno stvaranje kopnenog mosta između Azije i Sjeverne Amerike; periodična poplavljivanja Scablandsa na američkom Sjeverozapadu od strane ledenjačke vode. Velika jezera, kao i druga veća jezera u Kanadi, kao i Hudsonov zaljev, su također rezultat posljednjeg ciklusa, te privremene prirode. Tokom svakog ledenog doba u kvartaru, postojala je drukčija slika jezera i zaljeva.

Klima se sastojala od periodičnih glacijacija s kontinentalnim ledenjacima koji su znali dosezati i 40 stupnjeva geografske širine. Vrlo malo novih životinja je evoluiralo, vjerojatno zbog kratkog geološkog trajanja perioda. U sjevernim oblastima je došlo do masovnog izumiranja velikih sisavaca pred kraj pleistocenske epohe.

Mnogi oblici života kao sabljozube mačke, mamuti, mastodonti, gliptodonti i dr. su izumrli širom svijeta. Druge životinje, uključujući konje, deve i čite su izumrle u Sjevernoj Americi.

Kvartarski glacijalni period

Godine 1821. švicarski inženjer Ignaz Venetz je u članku iznio hipotezu o tragovima prolaska ledenjaka kroz Alpe. Tu je zamisao ispočetka odbacio drugi švicarski naučnik, Louis Agassiz, ali nakon pokušaja da je obori s dokazima, bio je prisiljen potvrditi teoriju svog kolege. Godinu dana kasnije Agassiz je iznio hipotezu o velikom ledenom dobu koje je moglo imati dalekosežne posljedice. Ta ideja mu je donijela svjetsku slavu.

S vremenom se, zahvaljujući napretku geologije, potvrdilo da je uistinu bilo nekoliko perioda kretanja ledenjaka u oba smjera, odnosno da su u prošlosti temperature na Zemlji bile bitno drukčije od današnjih. Tako su Milankovićevi ciklusi, koje je bio opisao Milutin Milanković, temeljeni na premisi da su varijacije u solarnoj radijaciji glavni faktor koji kontrolira Zemljinu klimu.

Tokom ovog perioda, debeli ledenjaci su napredovali i povlačili se preko Sjeverne Amerike i Evrope, dijelova Južne Amerike i Azije i cijele Anktarktike. Stvorena su Velika jezera, a krupni sisavci su živjeli u dijelovima Sjeverne Amerike i Eurazije prekrivenim ledom. Ti sisavci su izumrli s krajem ledenog doba prije 10.000 godina. Moderni čovjek je evoluirao prije 100.000 godina.

Literatura

• "Kvartarni glacijalni period" se originalno pojavio kao es:Glaciar u španskoj Wikipediji 24.7. 2005.

Eksterni linkovi

• Jan Zalasiewicz, The Guardian, June 30, 2005, "Repackaging time"

Kvartar na Wikimedijinoj ostavi