Krunidba
Krunidba ili krunisanje je ceremonija koja označava predaju vladarskih ovlasti stavljanjem krune na glavu monarha. Monarh koji prođe ceremoniju krunidbe je okrunjen ili krunisan. Osim samog čina postavljanja krune na glavu monarha, krunidbena ceremonija kršćanskih monarha često uključuje pomazanje svetim uljem. Monarhu se tokom ceremonije predaje i ostatak regalije, npr. globus cruciger i žezlo. Svi ti predmeti su od velike historijske i religijske važnosti.
Krunidba i vladarsko pravo
urediKrunidba obično nije potrebna da bi osoba koja je zakonski naslijedila tron vladala ili bila smatrana zakonskim monarhom. Mnogi monarsi ili nisu vladali dovoljno dugo da organizuju krunidbenu ceremoniju, ili im krunidba nije bila omogućena (npr. za vrijeme okupacije zemlje). Naprimjer, Edvard V Engleski je vladao samo dva mjeseca i nije stigao biti krunisan, ali je nesumnjivo bio monarh. Međutim, nakon Ausgleicha, odnosno uspostavljanja dualne monarhije između Austrije i Mađarske, austrijski car je morao biti okrunjen za mađarskog kralja da bi mogao preuzeti vlast nad Mađarskom.
Religiozni karakter krunidbe
uredi
Krunidba je uvijek religioznog karaktera jer se vjerovalo da su monarsi izabrani da vladaju od strane samoga Boga. U skladu sa ideologijom Božanskog prava kraljeva smatralo se da je krunu monarhu podario sam Bog. Mnogi suvereni i danas vladaju "Milošću Božijom" (latinski: Dei gratia).
Uz cara ili kralja obično je okrunjena i njegova supruga, iako suprug carice ili kraljice nije krunisan osim ako i sam nije proglašen monarhom. Krunisane glave tradicionalno ne prisustvuju krunisanju druge osobe. To je zato što krunidbena ceremonija uključuje iskazivanje poslušnosti novokrunisanom monarhu, a monarsi ne iskazuju poslušnost drugim monarsima koji se smatraju njima jednakima. Sa druge strane, papa je iznad kralja, te stoga kraljevi i kraljice mogu prisustvovati krunidbi pape. Iz istog razloga carevi i kraljevi ne prisustvuju krunidbi svojih supruga, jer su oni kao monarsi viši od njih i ne mogu im iskazivati poslušnost.
Krunisanje careva Svetog Rimskog Carstva i njihovih supruga vršile su pape, koje su birali carevi, sve dok Borba za investituru nije okončala ovu tradicionalnu vezu cara i pape. Krunisanje ostalih katoličkih monarha vrši najviši vjerski autoritet u državi, dok krunisanje protestantskih monarha koji su najčešće sami najviši vjerski autoritet u državi vrši određeni nadbiskup (npr. nadbiskup od Canterburya kruniše britanske monarhe). Neki su monarsi krunisali sami sebe - to je bio običaj kod bizantijskih i ruskih careva, te samoproglašenih monarha poput francuskih careva iz dinastije Bonaparte.
Krunidba se obično održava u glavnoj katedrali ili najsvetijoj bazilici u zemlji. Engleski i britanski monarsi nisu krunisani u katedrali jer ona spada u područje jurisdikcije biskupa, već u Westminsterskoj opatiji koja je pod direktnom jurisdikcijom britanskog monarha koji je također i vrhovni guverner Crkve Engleske. Francuski kraljevi su bili krunisani u katedrali Notre-Dame de Reims, a njihove supruge su bile krunisane u bazilici Saint-Denis.
Krunidba danas
urediU kršćanskim kraljevstvima i carstvima krunidba je nekada bila važna ceremonija koja je značila priznavanje i prihvatanje osobe za zakonitog monarha. Krunidba kao takva je opstala još samo u Ujedinjenom Kraljevstvu, gdje je monarh još uvijek formalno okrunjen. Monarsi ostalih zemalja odrekli su se te ceremonije i svoj dolazak na tron obilježavaju još jedino mnogo jednostavnijom ceremonijom ustoličenja.
Krunidba je u Norveškoj odbačena 1908. godine i norveški monarh otada samo polaže zakletvu. Međutim, po svom dolasku na tron 1958. godine kralj Olav V je želio primiti blagoslov Norveške Crkve za svoju vladavinu, pa je uvedena benedikcija. Ta ceremonija je mnogo jednostavnija, ali uključuje blagoslov Crkve i kruna je istaknuta na oltaru. Kralj Harald V i kraljica Sonja su primili benedikciju 1991. godine. Iako nije obavezna, vjeruje sa da će i naredni norveški monarsi prihvatati sudjelovanje u ovoj ceremoniji.
U Švedskoj monarh nije krunisan još od 1873. godine. Španski monarsi imaju cremeoniju koja se naziva krunidbom, ali tokom te ceremonije kruna se više ne stavlja na monarhovu glavu, već je samo istaknuta na oltaru. Belgija, sa druge strane, nije nikada ni imala krunu, osim kao pojam heraldike.
Od 1305. do 1963. pape su bile krunisane papinskom tijarom, poznatom i kao "triregnum", u bazilici Sv. Petra u Rimu. Posljednji krunisani papa bio je papa Pavao VI. Sljedeća trojica papa - Ivan Pavao I, Ivan Pavao II i Benedikt XVI - odbili su krunisanje i zamijenili ga ustoličenjem. Budući papa bi, međutim, mogao ponovo organizovati tradicionalnu krunidbu.
Prva snimljena krunidba bila je krunidba ruskog cara Nikolaja II i njegove supruge Aleksandre, održana 26. maja 1896. godine. Prva krunidba koja se mogla uživo gledati preko televizije bila je krunidba britanske kraljice Elizabete II. Njena krunidba je održana 2. juna 1953. godine i prenosila ju je British Broadcasting Corporation. Smatra se da je kraljičinu krunidbu pratilo 20 miliona gledalaca, neprevaziđeni broj u historiji televizije.
