Televizija

Televizija (od grčke reči tele - daleko i latinskog glagola video, videre - videti, gledati, u bukvalnom prevodu: »gledanje na daljinu«, »daljinsko gledanje«) je telekomunikacijski sistem za emitovanje i primanje pokretnih slika i zvuka sa velikih daljina. Ovaj pojam se odnosi na sve aspekte televizijskog programa i transmisije, takođe. Televizija je elektronski sistem, pomoću koga optičku sliku i zvuk pretvaramo u elektronske signale, koji se prenose do prijemnika, gde se pretvaraju u optičku sliku i zvuk.

Pametni TV

Televizor iz 1970

Nemački televizor iz 1958. godine

Prvi put reč televizija upotrebljen je 1900. godine, na međunarodnom kongresu u Parizu, u delu »Električna televizija« Perskog, a u gotovo isto vreme jedan francuski bibliotekar je grupišući radove koji se odnose na električno prenošenje slike na daljinu upotrebio isti izraz »televizija«. Iako je ovaj izraz u suštini netačan (budući da je televizija prenos i slike i zvuka, dakle prisutan je i element slušanja), opšte je prihvaćen i bilo ga je nemoguće promeniti..

Televizija je postala komercijalno dostupna u gruboj eksperimentalnoj formi tokom kasnih 1920-tih. Nakon Drugog svetskog rata, poboljšani oblik televizije je popularizovan u Sjedinjenim Državama i Britaniji, i televizijski aparat se ustalio u kućama, preduzećima, i institucijama. Tokom 1950-kih, televizija je postala primarni medijum za oblikovanje javnog mnjenja. Tokom 1960-tih, televizija u boji je zadobila popularnost u SAD i taj trend su sledile druge razvijene zemlje. Dostupnost medija za čuvanje podataka kao što su VHS (1976), DVD (1997), i Blu-ray diskovi visoke rezolucije (2006), omogućio je gledaocima da koriste televizijski aparat za gledanja snimljenog materijala poput filmova i televizijskih programa. Krajem prve decenije 2000-tih s tranzicijom na digitalnu televiziju je znatno porasla popularnost televizije. Od 2010, sa dolaskom pametne televizije, Internet televizija je dovela do dostupnosti televizijskih programa na Internetu putem servisa kao što su na primer Netflix, iPlayer, i Hulu.

Godine 2013, 79% domaćinstava širom sveta je posedovalo televizijski aparat. Zameana glomaznih ekrana sa visoko voltnim katodnim cevima (CRT) sa kompaktnim, energijski efikasnim, ravnim panelima poput plazma displeja, LCD (koji su fluorescentno pozadinski osvetljeni i LED), i OLED displejima je vila značajna hardwarska revolucija, koja je počela sa penetracijom potrošačkog marketa kompjuterskih monitora krajem 1990-tih i ubrzo se proširila na TV aparate tokom 2000-tokom. Nakon 2010, većina TV aparata u prodaji ima ravan panel, uglavnom LED. Veliji TV proizvođači su najavili prestanak proizvodnje CRT, DLP, plazma, i čak fluorescentno pozadinski osvetljenih LCD aprata sredinom 2010-tih. Očekuje se da LED budu postepeno zamenjeni OLED monitorima u bliskoj budućnosti. Vodeći proizvođaći su takođe najavili da će u sve većoj meri proizvoditi pametne TV aparate tokom sredine 2010-tih. Očekuje se da će pametni televizori postati dominantna forma televizijskih aparata do kraja 2010-tih.

Televizijski signali su inicijalno bili distribuirani samo kao zemaljska televizija po uzoru na sisteme za emitovanje radio programa. Zemaljska televizija koristi transmitere koji odašilju televizijski signal na datoj radio frekvenciji velikom snagom do individualnih televizijskih prijemnika. Osim originalnog metoda zemaljske televizije, televizijski signali su takođe distribuirani putem koaksialnog kabla ili optičkih vlakana, satelitskih sistema i preko Interneta. Do ranih 2000-tih, televizijski signali su transmitovani kao analogni signali, ali je ubrzo većina zemalja prešla na digitalne signale, i očekuje se da će prelaz biti okonćan širom sveta do kraja 2010-tih.

Počeci

Televizijski aparat iz 1950-ih

Počeci današnjih televizijskih sistema datiraju od vremena kada je Willoughby Smith godine 1873. otkrio fotokonduktivitet kemijskog elementa selenija, te otkrića skanirajućeg diska od strane Paula Nipkova godine 1884. Svi praktični televizijski sistemi koriste fundamentalnu ideju da se prizor skanira kako bi se kroz određeno vrijem reprezentirao preko signala. Ta reprezentaciju prima uređaj koji će obrnuti proces skaniranja. Konačni uređaj, televizor, koristi ljudsko oko koje će rezultat tog procesa protumačiti kao koherentnu sliku.

Dok su elektromehaničke tehnike televizijskog projenosa slike bile razvijene prije drugog svjetskog rata, uglavnom od Charlesa Francisa Jenkinsa i Johna Logie Bairda, televizijski sistem koji se u potpunosti koristio elektronijom je razvijen od strane Philoa Taylora Farnswortha, Vladimir Zworykina i drugih te je omogućio masovnu distribuciju televizijskih programa. Nakon godina eksperimentalnog emitiranja koje su se mogli gledati samo u posebno opremljenim kućam, komercijalna televizija je počela s radom u SAD i Velikoj Britaniji prije drugog svjetskog rata.

Prve televizijske emisije koje odgovaraju modernoj definiciji (više od 240 linija) su emitirane u Velikoj Britaniji 1936. Tzv. "Sistem A" je koristio 405 linija.

Dok je u Britaniji, a kasnije i u drugim zemljama, monopol nad televizijom imala država te emitiranje televizijskog programa financirala iz budžeta i televizijske pretplate, dotle se u SAD televizija razvijala preko privatnih televizijskih stanica, a program je financiran preko reklamiranja.

Važniji pronalasci

• 1897. - Karl Ferdinand Braun napravio je preteču današnje katodne cevi
• 1907. – Rosing konstuiše katodni teleskop, odnosno privi je zamislio televizijski sistem pomoću katodnih cevi
• 1908. - Nezavisno od Rosinga Suinton predlaže upotrebu katodnih cevi za televiziju
• 1922. - Vladimir Zvorkin je pronašao ikonoskop - fotoelektrični mozaik sastavljen od velikog broja kapi selena osetljivih na cezijum
• 1923. – Fransis Dženkins konstruiše mehanički sistem televizije
• 25. april 1925. – rođenje televizije, Dž. L. Berd u Londonu, prenosi sliku lutke iz potkrovlja u radnju u prizemlju gde je montiran prijemnik.
• 1929. - prikazan privi kineskop (tv prijemnik sa katodnom cevi
• 1932. - britanska kompanija EMI počionje emitovanje programa na osnovu Zvorkinovog ikonoskopa
• 1936. - prvi redovni program BBC
• 1939. - prvi redovni program u SAD-u
• 1953. - tv u boji
• 1962. – prva tv slika preko satelita
• 1967. – prenos sa Meseca
• 1993. – početak digitalne televizije po standardu DVB

Tehnologija

Elementi televizijskog sistema

Elementi jednostavnog televizijskog sistema su:

• Izvor slike - ovo može biti kamera za direktni prijenos ili skaner leteće točke za prijenos filma
• Izvor zvuka.
• Odašiljač, koji modulira jedan ili više televizijskih singala s informacijama o slici i zvuku.
• Prijemnik koji prikluplja signale slike i zvuka iz televizijske emisije.
• Televizijski uređaj (televizor), koji pretvara električne signale u sliku u zvuk.

Praktični televizijski sistemi uključuju opremu za izbor različitih izvora slike, miksanje slika iz nekoliko izvora odjednom, ubacivanje prethodno snimljenih video signala, sinkroniziranje signala iz više izvora te direktno generiranje slika iz kompjutera u svrhu identifikacije stanice. Odašiljanje se može obavljati preko zemaljskih odašiljača, preko metalnih i optičkih kablova, odnosno preko radija i sinkronih satelita. Svuda u sistem se mogu ubaciti digitalni sistemi kako bi osigurali bolji kvalitet odašiljanja slike, smanjile njegov bandwidth, donijele posebne efekte ili osigurale prijenos signala od neželjenih korisnika.

Ciklus funkcionisanja tehničkog sistema

Televizija kao elektronski sistem pretvara optičku sliku i zvuk u elektronske signale, prenoseći ih dalje do prijemnih uređaja putem elektromagnetnih talasa kroz vazduh ili direktno kablovskom vezom, gde se u obrnutom procesu elektronski signali pretvaraju u optičku sliku i zvuk. Ovaj proces se odvija brzinom svetlosti.

Kada je u pitanju direktni prenos, onda na prijemni uređajima vidimo sliku i čujemo ton u isto vreme kada se oni „snimaju“, odnosno pretvaraju u elektronske signale u televizijskoj stanici.

Sistem funkcionisanja tehničkog sistema može se prikazati u četiri faze:

• Pretvaranje optičke slike i zvuka u elektronske signale
• Kontrola, podešavanje i selekcija signala
• Prenos signala do prijemnika
• Pretvaranje signala u optičku sliku i zvuk

Da bi se ovaj sistem ostvario neophodan je tehnički sistem elektronskih uređaja, čiji broj i vrsta zavise od toga kakav je sistem.

Televizijska kamera

Televizijska kamera je uređaj pomoću koga se otpička slika transformiše u elektronske signale. Kamera se sastojala iz analizatorske cevi, koja je ovu transofrmaciju i vršila. Sa prednje strane nalazila se analizatorska ploča, koja reaguje na svetlost koja se reflektuje sa objekta i u zavisnosti od jačine svetlosti dobijaju se različita naelektrisanja na ploči.

Nasuprot analizatora je katoda, koja je vezana za izvor električne energije. Elektronski mlaz nosi konstantnu struju elektrona, koji prelazi preko ploče velikom brzinom.

Pod uticajem naelektrisanja ploče konstantna struja mlaza se menja i postaje modulisana. Modulisani elektronski mlaz je zapravo video signal televizijske slike.

Način prikaza slike

U posljednje vrijeme se, zahvaljujući napretku tehnologije, televizori koriste nekoliko načina na kojima se prikazuje slika na ekranu:

• CRT, najstariji i najrasprostranjeniji način, temeljen na katodnoj cijevi koja čini srž većine televizora.
• stražnja projekcija
• LCD i plazma

Potonja dva su u posljednje vrijeme počeli istiskivati klasične CRT televizore u modernim industrijskim zemljama.

Analogna televizija

Odnos video-standarda u svetu

Ekran starijih modela televizijskog prijemnika je kao najvažniji deo imao katodnu cev, čiji je prednji deo bio televizijski ekran. Od nastanka televizije, prihvaćen je pravougaoni oblik slike u odnosu 3:4, a veličina zavisi od veličine ekrana, koja se meri po dijagonali (37, 51, 56, 66, 69.. ) Ekran prijemnika je sa unutrašnje strane obložen materijom, koja pod dejstvom elektronskog mlaza daje odgovarajuću sliku. Modulisani mlaz sa katode pada na ekran po istom redu kao u televizijskoj kameri po 625 linija i obavlja sintezu slike, čime se formira skup tačaka koje u ljudskom oku izazivaju utisak slike. Ovaj proces se dešava brzinom svetlosti. Kod televizije u boji odvojeno se registruju, prenose i rekonstruišu tri slike (plava, zelena i crvena).

Analogna televizija je još uvek tehnika koja preovlađuje u većini zemalja u svetu, u kojima se koriste različiti video-standardi za format slike. To su

• PAL (engl. Phase Alternating Line) koji prenosi 25 slike (odnosno 50 poluslika) u sekundi koje imaju po 625 linija
• SECAM (fr. Séquentiel couleur avec mémoire) -
• NTSC - koji prenosi 30 slike (odnosno 60 poluslika) u sekundi koje imaju po 525 linija

Postoje prijemnici koji podržavaju sva tri standarda, ali ukoliko se koristi prijemnik koji ne podržava standard, slika se ne može videti, što se kod standarda PAL i SECAM može ispraviti spajanjem kondenzatora između provodnika, ali kod NTSC-a se može izazvati efekat sužene slike sa isečenim stranicama.

Digitalna televizija

DVB standard (Digital Video Broadcasting) odnosno digitalno emitovanje televizije, je grupa internacionalno prihvaćenih standarda za digitalnu televiziju, organizaciju sa sedištem u Ženevi zaduženu za standardizaciju sistema za prenos digitalizovanog audio i video sadržaja. Ideja je nastala devedesetih godina dvadesetog veka, a inicijativu je 1990. dala EBU. Projekat je osnovalo 83 člana iz redova radiodifuzije, telekoma, proizvođača i regulatornih agencija - 1993. godine. Danas ima preko 270 članova. U mnogim zemljama DVB standard zamenjuje PAL, SEKAM i NTSC standarde (i to u Nemačkoj, Velikoj Britaniji, Italiji, Francuskoj, Španiji, Mađarskoj, Australiji, Singapuru itd).

DVB standardi uključuju:

• DVB-S - digitalni satelitski sitem za frekvencije to 11/12 GHz
• DVB-C - digitalni kablovski sistem kompatibilan sa DVB-S
• DVB-CS - digitalni SMATV sistem prihvaćen od DVB-C i DVB-S
• DVB-MC - digitalni multipoint distribucioni sistem, (10 GHz) baziran na DVB-C kablovskom sistemu
• DVB-MS - digitalni multipoint distribucioni sistem, (10 GHz) baziran na DVB-S satelitskom sistemu
• DVB-T - digitalni sistem za zemaljske predajnike (8 MHz i 7 MHz)
• DVB-T2 - digitalni sistem za zemaljske predajnike druge generacije
• DVB-SI - sevis IS, za DVB dekodere
• DVB-TXT - DVB (teletekst)
• DVB-CI - DVB za pristup drugim aplikacijama
• DVB-IPI - transport DVB servisa preko IP-a.

Razlog za prelazak na novi standard emitovanja su mogućnost da se bolje iskoristi tv kanal, budući da se u kanalu u kome se danas emituje jedan program u TVB standardu mogu pomoću jednog predajnika emitovati četiri različita programa. Na ovaj način broj mreža, odnosno programa mogao bi biti mnogo veći. Bitno se poboljšava kvalitet slike i tona, koji je jednak studijskom, štedi se električna energija na predajnicima, omogućio bi se prijem signala u pokretu (automobilima, vozovima, autobusima i sl.), što bi omogućilo pružanje novih servisa.

Da bi se uveo ovaj sistem potrebno je da televizije proizvedu nove sadržaje i da povećaju efikasnost, telekom operateri (ili TV stanice) moraju da obnove svoj emisioni sistem, proizvođači moraju da razviju novu generaciju predajne i prijemne opreme, države moraju da prilagode i primene novu regulativu i eventualno daju neke subvencije. A krajnji korisnik - gledalac mora da kupi novi prijemni uređaj.

Set top boks

Tehnički uslov za prijem digitalnog signala na strani korisnika je neophodan poseban uređaj - set top boks. Prosečan uređaj treba da na svom izlazu ima:

• stereofonski izlaz za ton,
• sliku preko antenskog UHFkonektora
• sliku preko SCARTkonektora ili RCA –CHINCHkonektora

Za prijem signala dovoljan je nivo koji otvara prijemnik, tako da nema potrebe za iznalaženjem najpovoljnijeg položaja prijemne antene.

DVB-T

DVB-T gotovo da nije podložan ometanju od strane analogne televizije. U poređenju sa analognim predajnikom, zona pokrivanja DVB-T predajnika je homogenija, signal se prima iz više pravaca i dovoljno je usmeriti antenu na prvi signal, a da pri tom nema refleksije u slici.

DVB-T mreža je robusnija od analogne. Ispad jednog od DVB-T predajnika u mreži neće uticati na prijem jer je moguće da se signal primi od ostalih DVB-T predajnika.

DVB-T omogućava nesmetani rad na susednom kanalu sa iste lokacije na kojem emituje analogni predajnik, sa nekoliko puta manjom snagom DVB-T predajnika postiže se skoro ista veličina zone pokrivanja. Slika je jasna i oštra, gledalac na set top prijemniku treba da odabere opciju komponentnog ili kompozitnog prikaza.

Interaktivna televizija

Ono što je televiziju učinilo interaktivnim medijem je internet. Glavne strategije u povezivanju interaktivne tv i interneta su:

• Digitalni brodkasting
• Pristup internetu putem TV-a (Intercast}-, WebTV}-)
• Sinteza prve i druge strategije
• Pristup internetu putem kablovskih mreža

Interaktivna digitalna televizija zahteva uređaj koji će je približiti konceptu personalnih računara. Komuniciranje između televizije i brodkastera omogućuje set-top kutija. Trenutno ne postoji jedinstveni standard za sve proizvođače (OpenTV}-, MediaHighway}-, WebTVi Java).

OpenTVje operativni sistem za interaktivnu televiziju, koji predstavlja zajednički projekat San Majkrosistemsa (engl. Sun Microsystems) i Tomson Multimedije (engl. Thomson Multimedia), koji se razvio u kompaniju za proizvodnju aplikacija za interaktivnu televiziju.

MediaHighwayje interaktivni sistem za emitovanj, koji su razvili Kanal + (engl. Canal+ Technologies). Ovaj sistem omogućava rad na različitim platformama pružajući mogućnost elektronske kupovine (engl. online shopping) elektronski televizijski vodič (engl. electronic program guide), zatim vremensku prognozu na zahtev, oglase, video igrice, telebankarstvo itd.

WebTVomogućava uslugu - internet putem televizije. U vlasništvu je Majkrosofta, a nudi interaktivnu televiziju koja se prati i na televizorima i na računarima uz komatibilnu karticu. Paketi usluga koje nudi su: klasični (WebTV Classic}-), plus (WebTV Plus}-) i satelit (WebTV Plus Satellite}-).

IPTV

IPTV je jedan od najnovijih načina distribucije TV signala do krajnjih korisnika. Koristi klasične telekomunikacione sisteme za prenos signala IP mrežu i postojeću infrastrukturu. Omogućuje interaktivnost kao i mnoge druge pogodnosti kao što je video na zahtev, snimanje programa, elektronski vodič, vremenska prognoza itd.

Format televizijske slike

Format slike se u oblasti televizije odnosi na omjer između dužine i širine slike na televizijskom ekranu.

Iako je John Logie Baird koristio format 3:7, a BBC od 1936. do 1950. koristio format 5:4, sve donedavno je standardni format slike bio 4:3. Razlozi za to su bili uglavnom tehnološke prirode, odnosno ograničenja koja je nametala proizvodnja katodnih cijevi, odnosno njihovo smještanje u praktične televizijske aparate po domaćinstvima. Drugi važan razlog za format 4:3 bio je taj što ga je holivudska filmska Akademija 1930-ih - neposredno prije razvoja komercijalne televizije u SAD - ustanovila kao standardni format za igrane filmove.

Međutim, od 1950-ih, otkako su u Hollywoodu, a i drugdje, ustanovljen widescreen formati filmske slike, postavlja se pitanje kako filmove prikazivati na televizijskom ekranu.

Tek je razvoj digitalne tehnologije krajem 20. vijeka omogućio da se počnu proizvoditi praktični televizori s mogućnošću prikazivanja slike u formatu slike 16:9, pa se postupno taj format ustanovljava kao novi televizijski standard.

Dodatna televizijska oprema

• igraće konzole
• video-rekorder
• satelitski receiver
• satelitski i kablovski dekoder
• DVD player
• DVD-rekorder

Sadržaj

Sadržaj koji emitira pojedina televizijska stanica ili mreža se naziva televizijski program. On se sastoji od specifičnih televizijskih emisija, ali se najčešće dijeli na:

• informativni program (čiji su najčešći oblik televizijske vijesti);
• zabavni program koji se najčešće sastoji od specifičnih zabavnih emisija raznolikog sadržaja. Također imate i zabavni program popularan u Engleskoj zvan Nikelodeon.
  • sportski program, koji se najčešće sastoji od prijenosa ili snimki sportskih natjecanja;
  • muzički program, koji se sastoji od različitih emisija čiji je glavni sadržaj muzika, najčešće zabavna;
  • dramski program, koji se najčešće sastoji od dramskih sadržaja specifično kreiranih za televiziju; neke TV-kuće ponekad inzistiraju i na specifičnom humorističkom programu.
  • filmski program, koji se sastoji od emitiranja igranih filmova.
• Kulturno-obrazovni program, koji se sastoji od i obrazovnog sadržaja. Kao posebna podvrsta u tu kategoriju spada i specifični program za djecu i omladinu, čija je glavna svrha odgoj djece.

Sadržaj televizijskog programa najčešće ovisi o vlasniku i načinu financiranja rada televizijske stanice ili mreže, o zakonima, običajima i kulturnim standardima područja na kome se emitira program te o ciljanoj publici. Tako u sadržaju televizijskog programa TV-kuća u državnom vlasništvu ima daleko više kulturnih, obrazovnih i političkih sadržaja nego kod privatnih TV-kuća koje zabavnim sadržajima nastoje privući što veću gledanost, te tako postići veću cijenu TV-reklama.

Razvoj satelitske, kablovske i digitalne tehnologije je 1980-ih doveo do stvaranja posebnih TV-kuća i mreža koje su se mogle koncentrirati na emitiranje isključivo jedne vrste programa. Najpoznatiji primjeri su CNN koji emitira informativni, MTV koji emitira muzički, Eurosport koji emitira sportski te Discovery Channel koji emitira obrazovni program.

Literatura

• Albert Abramson, The History of Television, 1942 to 2000, Jefferson, NC, and London, McFarland, 2003, ISBN 0-7864-1220-8.
• Pierre Bourdieu, On Television, The New Press, 2001.
• Tim Brooks and Earle March, The Complete Guide to Prime Time Network and Cable TV Shows, 8th ed., Ballantine, 2002.
• Jacques Derrida and Bernard Stiegler, Echographies of Television, Polity Press, 2002.
• David E. Fisher and Marshall J. Fisher, Tube: the Invention of Television, Counterpoint, Washington, DC, 1996, ISBN 1-887178-17-1.
• Steven Berlin Johnson, Everything Bad is Good for You: How Today's Popular Culture Is Actually Making Us Smarter, New York, Riverhead (Penguin), 2005, 2006, ISBN 1-59448-194-6.
• Leggett, Julian (April 1941). „Television in Color”. Popular Mechanics (Chicago). Pristupljeno 2014-12-07. 
• Jerry Mander, Four Arguments for the Elimination of Television, Perennial, 1978.
• Jerry Mander, In the Absence of the Sacred, Sierra Club Books, 1992, ISBN 0-87156-509-9.
• Neil Postman, Amusing Ourselves to Death: Public Discourse in the Age of Show Business, New York, Penguin US, 1985, ISBN 0-670-80454-1.
• Evan I. Schwartz, The Last Lone Inventor: A Tale of Genius, Deceit, and the Birth of Television, New York, Harper Paperbacks, 2003, ISBN 0-06-093559-6.
• Beretta E. Smith-Shomade, Shaded Lives: African-American Women and Television, Rutgers University Press, 2002.
• Alan Taylor, We, the Media: Pedagogic Intrusions into US Mainstream Film and Television News Broadcasting Rhetoric, Peter Lang, 2005, ISBN 3-631-51852-8.
• Amanda D. Lotz, The Television Will Be Revolutionized, New York University Press, ISBN 978-0814752203

Povezano

• Televizijska mreža
• Evropska radiodifuzna unija
• Pesma Evrovizije

Sadržaj TV-programa

• Televizijske vijesti
• Televizijska reklama
• Televizijska drama
• Televizijska komedija
• Televizijska serija
• Televizijski film
• Reality televizija
• Televizijski program
• Telenovela
• Mini-serija
• Televizijski softver

Vanjske veze

	U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Television
	Potražite izraz televizija u W(j)ečniku, slobodnom rječniku.

• National Association of Broadcasters
• Association of Commercial Television in Europe
• The Encyclopedia of Television Arhivirano 2013-10-06 na Wayback Machine-u at the Museum of Broadcast Communications
• Television's History - The First 75 Years Arhivirano 2013-06-25 na Wayback Machine-u
• Collection Profile - Television Arhivirano 2012-03-14 na Wayback Machine-u at the Canada Science and Technology Museum
• The Evolution of TV, A Brief History of TV Technology in Japan Arhivirano 2013-07-18 na Wayback Machine-u - NHK (Japan Broadcasting Corporation)
• Worldwide Television Standards Arhivirano 2011-08-11 na Wayback Machine-u
• Televizija na Projektu Open Directory