Životinje
Životinje su velika grupa organizama, koјe se u biologiјi klasifikuјe kao kraljevstvo Animalia ili Metazoa. Također su u domeni eukariota. Uopšteno, to su višećeliјski organizmi, sa mogućnošću kretanja, koјe se hrane konzumiranjem drugih organizama.
| Životinje | |
|---|---|
| |
| Neki pripadnici životinjskog carstva | |
| Naučna klasifikacija | |
| Domena: | Eukarya |
| Nadcarstvo: | Opisthokonta |
| Carstvo: | Animalia Linnaeus, 1758. |
Aristotel јe podelio živi svet na životinje i biljke, a u modernoј nauci јe ova podela znatno složeniјa. Tako da se živa bića dele na životinje, biljke, gljive, monera (јednoćeliјski prokariotski organizmi) i protista (јednoćeliјski eukariotski organizmi).
Sve životinjske vrste su, prema njihovoј većoј ili manjoј sličnosti i njihovu evoluciјskom srodstvu, svrstane u prirodni sistem životinja. Slične vrste svrstane su u rodove, slični rodovi u porodice, slične porodice u redove, slični redovi u klase (razrede), slične klase u odeljke (kola, filume, kolena).
Etimologija
urediNaziv Animalia vuče poreklo od latinske reči animalis, koja znači "imati dah".[1] U svakodnevnoj upotrebi se iz životinja često (i nepravilno) isključuju ljudi, ili se, na primer, taj naziv odnosi samo na čovekove bliže srodnike, poput sisara i drugih kičmenjaka.[2] Prema biološkoj definiciji te reči, ona se odnosi na sve pripadnike kraljevstva Animalia, uključujući i bića poput sunđera, meduza, insekata i ljudi.[3]
Poreklo i fosilni ostaci
uredi
Većinom se smatra da su životinje potekle od eukariotskih bičara.[5] Njihovi najbliži živući srodnici su hoanoflagelati, koji imaju morfologiju koja podsjeća na hoanocite nekih sunđera (ćelije koje im pokrivaju unutrašnju površinu).[6] Molekularna istraživanja svrstavaju životinje u nadgrupu pod nazivom Opisthokonta, u koji spadaju i hoanoflagelati, gljive i nekolicina malenih parazitskih protista.[7] Hoanoflagelati su dobili naziv po posteriornoj poziciji svog biča, u pokretljivim ćelijama, što je također slučaj kod spermatozoida većine sisara, dok većina ostalih eukariota ima anteriorni bič.[8]
Prvi fosili koji možda predstavljaju životinje javljaju se u formaciji Trezona u Južnoj Australiji.[9] Smatra se da su u pitanju rani sunđeri. Pronađeni su u stenama starim 665 miliona godina.[9]
Sledeći mogući najstariji fosil životinja potiče iz kraja prekambrija, pre oko 610 miliona godina, te spada u tzv. edijakarijsku biotu.[10] Međutim, vrlo ih je teško povezati sa kasnijim fosilima. Neki od njih možda predstavljaju pretke današnjih kolena životinja, ali možda su i odvojene grupe, te s obzirom na to uopće i ne spadaju u životinje.[11]
Osim njih, najpoznatija kolena životinjskog carstva javljaju se više ili manje u isto vreme tokom perioda kambrija, prije oko 542 miliona godina.[12] Još uvek je predmet rasprava da li taj događaj, koji se naziva kambrijskom eksplozijom, predstavlja brzu divergenciju među različitim grupama ili promenu uslova u staništu zbog kojih su se njihovi ostaci lakše fosilizirali.
Neki paleontolozi smatraju da su se životinje pojavile mnogo pre kambrijske eksplozije, moguće čak i pre milijardu godina.[13] Fosilizirani tragovi, poput otisaka tela i jazbina, iz ere tonija ukazuju na prisustvo triploblastulnih crva, sličnih metazoama, te otprilike iste veličine (širine oko 5 mm) i kompleksnosti kao gliste.[14] Početkom perioda tonija, pre oko milijardu godina, došlo je do smanjenja diverziteta stromatolita, što možda ukazuje na pojavu životinja koje su se njima hranile, budući da im je diverzitet također porastao nakon permsko-trijaskog i ordovicijsko-silurskog izumiranja, kada su te životinje nestale, te vrlo naglo opao nedugo zatim, nakon što se populacija tih životinja oporavila. Međutim, otkriće da tragove vrlo slične onima iz stena i dan danas stvara ogromni jednoćelijski protist Gromia sphaerica baca sumnju na njihovo interpretiranje kao dokaza rane evolucije životinja.[15][16]
Procenjuje se da je 99,9% svih životinja koje su ikada postojale izumrlo.[17]
Karakteristike životinja
urediCarstvo životinja uključuje heterotrofne višećelijske organizme, čije su ćelije organizovane makar u primitivna tkiva. Ovi organizmi su široko rasprostranjeni u biosferi i zauzimaju raznolike ekološke niše. I sama morfološka građa životinja se jako razlikuje među grupama. Sledeće zajedničke karakteristike povezuju životinje u smislenu klasifikacionu grupu:
- u pitanju su višećelijski eukariotski organizmi
- ne poseduju ćelijski zid
- poseduju molekule kolagena, integrina, proteoglikana i adhezivnih glikoproteina u ekstracelularnom matriksu
- poseduju specifične međućelijske veze tipa pukotinastih veza i dezmozoma
- postoji mogućnost pokreta ćelija tokom ontogenetskog razvića
- imaju zajedničke odlike razvića zigota - brazdanje i stadijum blastule (eventualno i gastrule?)
- heterotrofni su, što uslovljava njihove uloge u ekosistemima (paraziti, predatori, detrivori)
- poseduju gastralnu šupljinu sa jednim ili dva otvora
Klasifikacija
urediIstorija klasifikacije
urediAristotel je podelio živi svet na životinje i biljke, a u tome ga je sledio Karl Line (Carl von Linné) u svojoj prvoj hijerarhijskoj klasifikaciji.[18] Od tada su biolozi mnogo puta izmenili taj prikaz, te ga donekle ograničili. Na primer, mikroskopske protozoe isprva su se smatrale životinjama jer se kreću, ali sada ih se svrstava u odvojenu skupinu.
U Lineovoj prvobitnoj šemi životinje su bile jedno od tri kraljevstva, podeljeno na klase Vermes, Insecta, Pisces, Amphibia, Aves i Mammalia. Kasnije su poslednje četiri svrstane u odvojeno koleno, Chordata, a mnoge druge forme su izdvojene.
Odeljci
urediNapomena: prikaz podele životinja predstavljen ispod samo je jedan od mnogih postojećih prikaza, čiji izbor umnogome ovise o stavu autora:
Spongia - sunđeri (ili spužve)
Cnidaria - žarnjaci
Platyhelminthes - plošnjaci
Nematoda - valjkasti crvi
Mollusca - mekušci
Annelida - prstenasti crvi
Arthropoda - zglavkari
Echinodermata - bodljokošci ili bodljikaši
Chordata - svitkovci
Izvori
uredi- ↑ Cresswell, Julia (2010). The Oxford Dictionary of Word Origins (2nd izd.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-954793-7. »'having the breath of life', from anima 'air, breath, life' .«
- ↑ „Animals”. Merriam-Webster's. Pristupljeno 16 May 2010. »2 a : one of the lower animals as distinguished from human beings b : mammal; broadly : vertebrate«
- ↑ „Animal”. The American Heritage Dictionary (4th izd.). Houghton Mifflin Company. 2006.
- ↑ Monster fish crushed opposition with strongest bite ever
- ↑ Campbell, Niel A. (1990). Biology (2nd izd.). Benjamin/Cummings Pub. Co.. str. 560. ISBN 978-0-8053-1800-5.
- ↑ Richard R. Behringer, Alexander D. Johnson, Robert E. Krumlauf, Michael K. Levine, Nipam Patel, Neelima Sinha, ur. (2008). Emerging model organisms: a laboratory manual, Volume 1 (illustrated izd.). Cold Spring Harbor Laboratory Press. str. 1. ISBN 978-0-87969-872-0.
- ↑ Hall, Brian Keith; Hallgrímsson, Benedikt; Strickberger, Monroe W. (2008). Strickberger's evolution: the integration of genes, organisms and populations. Jones & Bartlett Learning. str. 278. ISBN 978-0-7637-0066-9.
- ↑ Hamilton, Gina. Kingdoms of Life – Animals (ENHANCED eBook). Lorenz Educational Press. str. 9. ISBN 978-1-4291-1610-7.
- ↑ 9,0 9,1 Maloof, Adam C.; Rose, Catherine V.; Beach, Robert; Samuels, Bradley M.; Calmet, Claire C.; Erwin, Douglas H.; Poirier, Gerald R.; Yao, Nan i dr.. (17 August 2010). „Possible animal-body fossils in pre-Marinoan limestones from South Australia”. Nature Geoscience 3 (9): 653. Bibcode 2010NatGe...3..653M. DOI:10.1038/ngeo934. ISSN 1752-0894.
- ↑ Costa, James T.; Darwin, Charles (2009). The annotated Origin: a facsimile of the first edition of On the origin of species. Harvard University Press. str. 308. ISBN 978-0-674-03281-1.
- ↑ Schopf, J. William (1999). Evolution!: facts and fallacies. Academic Press. str. 7. ISBN 978-0-12-628860-5.
- ↑ Milsom, Clare; Rigby, Sue (2009). Fossils at a Glance. John Wiley and Sons. ISBN 978-1-4051-9336-8.
- ↑ Campbell, Neil A.; Reece, Jane B. (2005). Biology (7th izd.). Pearson, Benjamin Cummings. str. 526. ISBN 978-0-8053-7171-0.
- ↑ Seilacher, Adolf; Bose, Pradip K.; Pfluger, Friedrich (1998). „Animals More Than 1 Billion Years Ago: Trace Fossil Evidence from India”. Science 282 (5386): 80–83. Bibcode 1998Sci...282...80S. DOI:10.1126/science.282.5386.80. PMID 9756480.
- ↑ Matz, Mikhail V.; Frank, Tamara M.; Marshall, N. Justin; Widder, Edith A.; Johnsen, Sönke (2008). „Giant Deep-Sea Protist Produces Bilaterian-like Traces”. Current Biology 18 (23): 1–6. DOI:10.1016/j.cub.2008.10.028. PMID 19026540. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-16. Pristupljeno 2008-12-05.
- ↑ Reilly, Michael (20 November 2008). „Single-celled giant upends early evolution”. MSNBC. Arhivirano iz originala na datum 2009-02-18. Pristupljeno 2008-12-05.
- ↑ The thing about extinction retrieved 20 October 2012
- ↑ Linnaeus, Carolus (1758) (Latin). Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. (10th izd.). Holmiae (Laurentii Salvii). Arhivirano iz originala na datum 2008-10-10. Pristupljeno 22 September 2008.