[go: up one dir, main page]

Иһинээҕитигэр көс

1942 сыл

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Сыллар
1938 1939 1940 194119421943 1944 1945 1946
Уоннуу сыллар
1910-с 1920-с 1930-с1940-с1950-с 1960-с 1970-с
Үйэлэр
XIX үйэXX үйэXXI үйэ

1942 сыл.

  • Кулун тутар 8 — Аан дойду иккис сэриитэ: Голландия Ост-Индията Яваны дьоппуоннарга туран биэрбит.
  • Кулун тутар 8 — Аан дойду иккис сэриитэ: Япония сэриилэрэ Рангуну уонна Бирманы Британияттан былдьаабыттар.
  • Кулун тутар 26Аан дойду иккис сэриитэ: оккупацияламмыт Польшаҕа баар Освенцим лааҕырга бастакы дьахталлары аҕалбыттар.
  • Кулун тутар 29 — Германия Любек куоратын Британия ВВС-тара буобмалаабыттар, бу ньиэмэс куораттарын бастакы бөдөҥ ситиһиилээх буомаблааһыннара этэ.
  • Кулун тутар 30 — Бүлүү оройуонун военкоматынан аармыйаҕа ыҥырыллыбыт Дмитрий Гуляевка бастакы кыргыһыытыгар сыысхала суох ытарын көрөн кулун тутар 30 күнүгэр оптическай прицеллаах бинтиэпкэни туттарбыттар, снайпер буолбут.
  • Ыам ыйын 5 — Британия, Соҕуруу Африка Сойууһун уонна Австралия сэриилэрэ Франция холуонньатыгар Мадагаскаарга саба түспүттэр. Байыаннай эпэрээһийэ соруга — Япония байыаннай баазалара Африкаттан чугас олохтоноллорун бохсуу. Ол саҕана Франция Виши бырабыыталыстыбата Германияттан тутулуктааҕа, ол аата Япония диэки этэ.
  • Ыам ыйын 5Дьокуускай куоракка «Центральнай» (ол саҕана «Детскай» диэн ааттааҕа) киинэ тыйаатыра аһыллыбыт.
  • Ыам ыйын 6Аан дойду иккис сэриитэ: Филиппин арыыларын баһылыырга сүрүн суолтаны ылбыт Коррехидор иһин кыргыһыыга дьоппуоннар АХШ сэриилэрин кыайбыттар, 11 тыһыынча АХШ уонна Филиппин саллаата билиэн түбэспит.
  • Ыам ыйын 9 — Саха АССР обкуома бюроҕа «Работник печати» диэн танковай колоннаҕа харчы хомуйар туһунан уураах таһаарбыт.
  • Ыам ыйын 10Дьокуускайга Польша посольствотын үбүлээһининэн польскай начальнай оскуола аһыллыбыт. Бу оскуолаҕа депортацияҕа түбэспит поляктар оҕолоро үөрэммиттэр. Бастакы үөрэх сылыгар 86 оҕо үөрэммит. Бу оскуола 1944 сыллаахха от ыйыгар поляктар дьиэлэригэр барбыттарын кэннэ сабыллыбыт.
  • Ыам ыйын 12Аан дойду иккис сэриитэ: Харьков иһин иккис кыргыһыы: маршал Семен Тимошенко чаастара Изюм плацдармыттан бөдөҥ кимэн киириини саҕалаабыттар, ол эрээри икки нэдиэлэ буолан баран төгүрүктээһиҥҥэ түбэспиттэр.
  • Ыам ыйын 20Аҕа Дойду сэриитин уордьана бэриллэр буолбут. Икки истиэпэннээх. Бу уордьанынан ситиһилээх байыаннай эпэрээссийэ кэмигэр хорсун быһыыларын, эрдээх санааларын көрдөрбүт Кыһыл аармыйа, флот, НКВД уонна бартыһаан этэрээтин байыастара наҕараадаланаллара.
  • Ыам ыйын 27 — Лондоҥҥа бэлэмнэммит Чехолсловакия аармыйатын диверсиялыыр этэрээтэ Прагаҕа Гейдрих диэн Гитлер чугас киһитигэр саба түспүтэ. Рейх куттала суох буолуутун управлениетын тойоно Рейнхард Гейдрих өлөрдүү бааһырбыта. Бу кэнниттэн ньиэмэстэр Богемияҕа уонна Моравияҕа 13 тыһыынчаттан тахса киһини хаайыыга бырахпыттара, сорох дааннайынан 5 тыһыынчаттан тахса киһи өлөрүллүбүтэ.
  • Ыам ыйын 29 — Харьков таһыгар сэбиэскэй сэриилэр хотторбут күннэрэ. Кыһыл аармыйа 270 тыһыынча киһи сүтүктэммитэ (онтон 171 тыһыынчата төннүбэт сүтүк). Бу түмүгэр ньиэмэстэр Хапхааска уонна Волгаҕа чугаһыыр кыахтаммыттара.
  • Ыам ыйын 30 — Аан дойду иккис сэриитэ: биир тыһыынча Британия бомбардировщига балтараа чаас тухары Кёльн куораты (Германия) буомбалаабыттар.
  • Бэс ыйын 4 — Элбэх саха аармыйаҕа ыҥырыллыбыт күнэ. Олор истэригэр кэлин саха тылын учебниктарын ааптара буолбут Бүлүү Тааһаҕарын 19 саастаах уола Игнатий Каратаев баара.
  • Бэс ыйын 4АХШ уонна Дьоппуон флоттарын икки ардыларыгар быһаарыылаах Мидуэй кыргыһыыта саҕаламмыт. Бу кыргыһыыга АХШ кыайбыта, онтон Дьоппуон флотун сүрүн ударнай күүһэ тимирдиллибитэ. Инньэ гынан Чуумпу далай сэриитигэр тосту уларыйыы буолбут.
  • Бэс ыйын 5 — Аан дойду иккис сэриитэ: АХШ Болгарияҕа, Венгрияҕа уонна Румынияҕа сэриини биллэрбит.
  • Бэс ыйын 6АХШ байыаннай флота Чуумпу далайга Мидуэй аттынааҕы кыргыһыыга Япония импэрээтэрин флотун үлтүрүппүт. Япония түөрт авианосеһа — Акаги, Кага, Сёрю уонна Хирю — тимирдиллибиттэр, «Микума» диэн ыарахан крейсер эмиэ тимирбит. Америка өттүттэн Yorktown авианосец уонна Hammann эсминец тимирбиттэр.
  • Бэс ыйын 12Анна Франк диэн дьэбириэй төрүттээх оҕоҕо 13 сааһын туолуутугар күннүк бэлэхтээбиттэр. Бу күннүгэр кини 1944 сыллаахха концлааҕырга өлүөр диэри бэйэтин санааларын суруйбута, ыалтан соҕотох тыыннаах хаалбыт аҕата Отто күннүгү, кыыһа суруйааччы буолуон баҕарар ыра санаатын толорон, 1947 сыллаахха бэчээттээбитэ.
  • Сэтинньи 12 — Аан дойду иккис сэриитэ: Гуадалканал иһин үс хонуктаах байҕал кыргыһыыта АХШ уонна Дьоппуон сэриилэрин ыккардыгар саҕаламмыт. Дьоппуоннар кыайтарбыттар.
  • Сэтинньи 17АлСиб устуоруйатыгар саамай улахан авиакатастрофа буолбут: Красноярскайтан Киренскайга лүөччүктэри төттөрү илдьиэхтээх Ли-2 сөмүлүөт саахалламмыт, сүүрбэттэн тахса киһи өлбүт.
  • Сэтинньи 19Сталинградтааҕы кыргыһыы кэмигэр сэбиэскэй аармыйа "Уран" диэн ааттаах утары кимэн киирии эпэрээссийэтин саҕалаабыт. Үс фронт кимэн киириитин түмүгэр икки Германия, икки Румыния уонна биир Италия аармыйалара урусхалламмыттар, ону кытары Сталинградка ньиэмэс 6-с аармыйата уонна атын чаастара төгүрүктээһиҥҥэ түбэспиттэр.
  • Сэтинньи 22Аан дойду иккис сэриитэ: Сталинград кыргыһыыта: Кыһыл аармыйа ньиэмэс 6-с аармыйатын төгүрүктээбит. Фридрих Паулюс Гитлергэ ол туһунан телеграмма ыыппыт.
  • Сэтинньи 23 — 330-тыһыынчалаах ньиэмэс сэриилэрин бөдөҥ бөлөҕүн Сталинград анныгар төгүрүктээһин түмүктэммит.
  • Ахсынньы 2 — АХШ Чикаготыгар Италияттан төрүттээх учуонай Энрико Ферми бастакынан хонтуруолланар субурҕа ядернай реакцияны ыыппыт.
  • Ахсынньы 11Никон Табунасов диэн уус-уран киинэҕэ уһуллубут саха бастакы артыыһын Москубаҕа тыйаатырга үлэлии сырыттаҕына тутан хаайбыттар, суут олунньуга буолбут, өрөбөлүүссүйэни утарыыга" буруйдаан 5 сылга лааҕырга ыыппыт. Талааннаах артыыс кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
  • Ахсынньы 20 — Аан дойду Иккис сэриитэ: дьоппуон сөмүөлүөттэрэ Калькуттаны (Ииндийэ) буомбалаабыттар.
  • Ахсынньы 22Аан дойду иккис сэриитэ: Адольф Гитлер Фау-2 ракетаны оҥорор туһунан дьаһалга илии баттаабыт.
  • Ахсынньы 24 — 24-с танковай корпус Тацинскай станцияны ылан Сталинград анныгар төгүрүктээһиҥҥэ түбэспит ньиэмэстэр аармыйаларын хааччыйар сүрүн аэродрому урусхаллаабыт.
    • РСФСР наркомпроһа «ё» буукубаны хайаан да туттар туһунан бирикээс таһаарбыт.
  • Муус устар 24 — Ленинград фронугар бааһыран баран Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх Пуд Михайлов өлбүт. Саха сирин хомсомуолларыгар суруйбут суруга архыыпка баар.
  • Ахсынньы 6Семен ИвановИркутскайга өрөбөлүүссүйэ кыттыылааҕа, кавалерист, Гражданскай сэрии кэмигэр Саха сиригэр кыһыл разведчиктар этэрээттэрин хамандыыра, Дьокуускайдааҕы хомуньуус баартыйа кэмитиэтин чилиэнэ, экэнэмиис (Ленинграадтааҕы норуот хаһаайыстыбатын үнүстүүтэ, 1924-26 сс.), Саха сиринээҕи Госбаан хонтуоратын управляющайа, Өлүөнэ өрүс пароходствотын управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы, инженер-гидролог (Ленинграадтааҕы транспортнай академия, 1930-34 сс.).
  • Ахсынньы 6Григорий Попов — Саха сиригэр төрөөбүт нуучча аҕабыыта, богословие билимин хандьыдаата, уопсастыбаннай диэйэтэл.