Thecla de Jong

Gelukkig zonder Zelfbedrog. Een onderzoek naar zelfbedrog in enkele theorieën over een gelukkig leven. Masterscriptie ter afronding van de Masteropleiding Filosofie aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit Nijmegen (2015).
In het beperkende kader van een scriptie is het uiteraard onmogelijk om een volledig overzicht te bieden van het hele scala aan gelukstheorieën, laat staan van de gevaren van zelfbedrog daarin. Daarom kies ik allereerst voor een een overwegend subjectieve theorie, de Life Satisfaction Theory van Wayne Sumner, waarin tevredenheid met het leven als criterium wordt gebruikt. Als contrast neem ik uit de meer objectief en normatief georiënteerde theorieën over geluk, de deugdentheorie van Julia Annas. Haar theorie is sterk geënt op de opvattingen van Aristoteles en kan worden opgevat als een hedendaagse eudaimonistische theorie. In deze scriptie heb ik onderzoek gedaan naar de dilemma’s en bedreigingen die zelfbedrog kan opleveren voor deze theorieën. Uit mijn onderzoek komt naar voren dat de subjectieve criteria van Sumner in de praktijk niet adequaat genoeg zijn om zelfbedrog uit een subjectief oordeel te weren. In theoretisch opzicht zijn de criteria wel verhelderend omdat er een aantal problemen aan de oppervlakte worden gebracht waar een subject mee te maken krijgt wanneer hij zijn geluk wil beoordelen en zijn tevredenheid met het leven in overeenstemming wil brengen met zijn opvatting over een leven dat daadwerkelijk goed voor hem is.
De meer objectieve theorie van Annas blijkt beter bestand tegen zelfbedrog. Geluk en deugd vormen een onlosmakelijk en dynamisch geheel, waarbij geluk een onbepaalde notie is die verandert naarmate je door oefening en intensieve training van het karakter steeds verder gevorderd (en in ‘flow’) raakt in het deugdzaam handelen, en tot slot wordt beargumenteerd dat dit niet egoïstisch is (zoals wel wordt beweerd).