Utsu
Utsu, manaqa uchu ( Kastilla simipi , 'ají', tayikimanta ), huk ayaq ruru; mikuyan mikuywan tallur.
- Llullu utsu, apayamun hacha hacha manta, uchukllaylla allapa ayan. Siwullawan, aswawan puqutsiyan huk killayaq; tsaypita mikuyan tsaki mikuywan.
- Qarwa utsu, chakita rantikuyan, aqu suyumanta apayan.
- Puka utsu, aqu suyupi miran; mikuykunata pukayachiyan. Haka pichuman wiñayan.
- Chawa utsu kachillawan aqasha utsu; tsaynuulla papata mikuyan tuhir tuhir, wahichupis, papa allaychupis, ayaapukurqa aswatakar yakutakar upyrkuyan.
- Qatsa utsu utsuta ruquyan sutayninpa, tsaypita tsakitsiyan mahakur; wanar manaqa mikuyta munarqa aqayan marachaw tuñayta kuyutsir, wakin yakullaman tullpurkuyan, allapan ayan.
Utsuy
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]Utsuy niyan huk mikuy qarakuyta; alhwiris, raymi ruraq, riqishqankunata qayan, shumaq mikutsin, qutsuyan , tushuyan, llapan mikupakuqkuna watanpaq niyan imata qarananpaqkaqta, imawan yanapananpaqkaqta. Tasyawmi rurayan hirka suyupa markanchaw.
Kay shutiwan
[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]- Utsupanpa taksha marka, Llunpa listritu, Lururiaqa wamanichu, Ankash suyuchu, karru nani chashana; tsaypitaqa tsayllana Yurmapìs, Yanamapis.
- Utsupatay hirka panpalla ( morro); tsaychuu chakrakuna atska kan harata muruyaananpaq, Pisqupanpa listritu qichwa urayninchu.
- Ayar Uchu yanqa unay runa, huk nisqa nin chusku wawqish kayaanaq: Ayar Manqu, Ayar Awqa, Ayar Kachi; paykunash Inkakunapa mamallaqtanta sharitsiita qallariyaanaq.