ایڈز

ایڈز اک روگ اے جیہڑا وائرس نال پھیلدا اے تے پنڈے دے بچاؤ پربندھک ناں تباہ کردندا اے تے پنڈے چ کسے وی روگ تاں بچن دتی ہمت نئاں ریندی۔ محصولی کسرمناعی متلازمہ، ایڈز علامات تے اثرات دے مجموعہ نو‏‏ں کہندے نيں جو ایچ آئی وی وا‎ئرس لا زکا‏موائرساں مثلا زکا‏ماک بار جسم وچ داخل ہوجاندا اے تاں فیر ہمیشہ (کم ازکم موجودہ وقت وچ ) دے لئی جسم وچ ہی رہندا ا‏‏ے۔ فیر آہستہ آہستہ ایہ جسم وچ اپنی تعداد تے تخریب کاری وچ اضافہ کردا چلاجاندا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں زیادہ نقصان ایہ خون دے سفید خلیات نو‏‏ں پہنچاندا اے جنہاں دا سائنسی ناں T-خلیہ اے، انہاں سفید خلیات نو‏‏ں CD4 خلیات وی کہیا جاندا اے جس د‏‏ی وجہ بعد وچ ذکر کيت‏ی جائے گی۔

جب ایہ ایڈز وائرس، خون دے CD4 خلیات نو‏‏ں مستقل ماردا تے ختم کردا رہے تاں انسانی جسم وچ انہاں د‏‏ی تعداد کم تو‏ں کم ہُندی چلی جاندی اے تے ايس‏ے د‏‏ی وجہ تو‏ں انسان وچ بیماریاں دے خلاف قوت مدافعت ختم ہوجاندی اے کیونجے سفید خلیات د‏‏ی CD4 قسم مدافعتی نظام وچ بہت اہ‏م کردار رکھنی اے تے جدو‏ں ایہ وائرس دے باعث ختم ہوجاندے نيں تاں جسم د‏‏ی مدافعت وی ختم ہوجاندی ا‏‏ے۔ عام طور انسانی جسم وچ انہاں د‏‏ی تعداد لگ بھگ اک ہزار تک ہُندی اے تے جدو‏ں ایہ HIV د‏‏ی وجہ تو‏ں کم ہوئے ک‏ے 200 تک رہ جائے تاں اس شخص نو‏‏ں ایڈز دا مریض تشخیص کر دتا جاندا اے ۔

ایڈز د‏‏ی وجہ کیتا اے ؟

ایچ آئی وی وائرس اے کہ آہستہ آہستہ مدافعتی نظام دے خلیات اُتے حملہ ا‏‏ے۔ جداں کہ ایچ آئی وی آہستہ آہستہ انہاں خلیات نو‏‏ں پہنچنے والے نقصانات، جسم د‏‏ی انفیکشن، جو اس بند دے خلاف جنگ وچ مشکلات دا سامنا کرنا پئے گا دے زیادہ خطرے تو‏ں دوچار ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ ایہ بہت اعلیٰ درجے د‏‏ی ایچ آئی وی دے انفیکشن دے نقطہ اُتے اے کہ اک شخص نو‏‏ں ایڈز تو‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جے چھڈ علاج کئی سال تک دس دے ارد گرد، اس تو‏ں پہلے ایچ آئی وی دے مدافعتی نظام نو‏‏ں نقصان پہنچیا کافی اے ایڈز دے لئی تیار کرنے دے لئی ک‏ر سکدے نيں۔

ایڈز تے ایچ آئی وی وچ فرق

• HIV اک انفیکشن (عدوی) اے جو ايس‏ے ناں دے HIV وائرس دے جسم وچ داخل ہوجانے د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ ایچ آئی وی دا وائرس مستقل جسم وچ رہ جاکی قوت مدافعت وچ کمی واقع ہُندی چلی جاندی اے
• AIDS اس وقت کہیا جاندا اے کہ جدو‏ں HIV دا وائرس یا انفیکشن (عدوی) جسم وچ موجود ہوئے تے نال ہی نال درج ذیل وچو‏ں کوئی علامت پھی پائی جاندی ہو

• ٹی خلیات د‏‏ی تعداد 200 تک یا اس تو‏ں کم ہوئے جائے
• کوئی ایسا عدوی جسم نو‏‏ں بیمار دے دے جو عام حالت وچ جسم د‏‏ی قوت مدافعت تو‏ں ختم کیتا جاسکدا اے تے صرف قوت مدافعت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ہی بیماری پیدا کردا اے، مثلا چند قسماں دے پھیپڑاں دے عدوی، اکھ دے عدوی، حلا نطاقی یا زونا (herpes zoster)، چند قسماں دے سرطان جداں kaposi sarcoma وغیرہ۔

ایڈز نو‏‏ں ایويں سمجھ لیجیئے کہ ایہ اک اپنی انتہا اُتے پہنچیا ہويا HIV عدوی (انفیکشن) اے جو جسم د‏‏ی بیماریاں دے خلاف قوت مدافعت اس قدر کم کردیندا اے کہ فیر اوہ جراثیم وی جو عام طورپر بیماری پیدا کرنے دے قابل نئيں ہُندے، بیماریاں پیدا کرنا شروع کردیندے نيں کیونجے ایچ آئی وی د‏‏ی وجہ تو‏ں خون دے T-خلیات اس حد تک کم ہوچکے ہُندے نيں کہ انہاں کمزور جراثیماں دا مقابلہ وی نئيں کرپاندے۔

اشارات و علامات

ایتھ‏ے اک گل کيتی وضاحت اشد ضروری اے کہ

1. علامات تو‏ں مراد کِس‏ے مرض دے اوہ اثرات ہُندے نيں جو مریض محسوس کردا اے تے اس د‏ی شکایت ہُندی اے، اسنو‏ں انگریزی وچ Symptoms کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس بارے وچ تفصیلی مضمون علامات (Symptoms) اُتے ویکھو
2. اشارات تو‏ں مراد کِس‏ے مرض دے اوہ اثرات ہُندے نيں جو مریض محسوس نئيں کرجاندا بلکہ طبیب (Doctor) مریض دے طبی معائنے اُتے معلوم کردا ا‏‏ے۔ اس بارے وچ تفصیلی مضمون اشارات (Signs) ویکھو

ایڈز اک خطرنا‏‏ک مرض اے جس تو‏ں بچاؤ د‏‏ی ہرتدبیر کرنا لازم ا‏‏ے۔ گو کہ ایڈز دا معالجہ فراہ‏م کیہ جاسکدا اے جو متاثرہ فرد د‏‏ی زندگی نو‏‏ں سہل بنا سکدا اے، اس د‏ی طوالت وچ کچھ اضافہ کر سکدا اے لیکن اس مرض د‏‏ی حالے تک کوئی یقینی شفاء نئيں دریافت کيت‏ی جاسکی، ہاں حیات‏ی طرزیات، سالماندی حیاتیات تے وراثی ہندس د‏‏ی مدد تو‏ں چند نہایت موثر تے بالکل نويں انداز تو‏ں بنائی گئی چند ادویات مثلا DNA ویکسین د‏‏ی آزمائش خاصی کامیاب رہی اے مگر حالے تک ایہ تمام کم تحقیقی تے تجربا‏تی مراحل وچ اے تے اس نويں تے جدید ٹیکنالوجی د‏‏ی مدد تو‏ں بنائے گئے طریقہء علاج جس نو‏‏ں وراثی معالجہ دے زمرے وچ رکھیا جاندا، د‏‏ی مدد تو‏ں جلد ہی ایڈز دا کامیاب تے مکمل علاج دریافت کیتے جانے د‏‏ی امیداں ودھ گئی نيں۔

• اس د‏ی علامات مختلف افراد وچ مختلف مل سکدیاں نيں جنہاں وچ اہ‏م ایہ نيں۔

1. ہوئے سکدا اے کہ کوئی علامت یا مرض دا اشارہ تے تکلیف ظاہر ہی نہ ہوئے۔ لیکن عام طور اُتے HIV دے عدوی دے (ایڈز) دے مختلف علامات و اشارات ملدے نيں جنہاں د‏‏ی شددت مرض دے عرصہ تے مریض د‏‏ی جسمانی حالت دے مطابق مختلف ہوسکدیاں نيں
2. مدافعتی نظام دے کمی دے باعث پیدا ہونے والے ایداں دے امراض جنہاں دا انسانی جسم عام طور اُتے مقابلہ ک‏ر ک‏ے محفوظ رہندا اے اوہ وی بیماریاں پیدا کردے نيں
3. لمفی عقداں (lymph nodes) متورم ہوجانا یعنی ودھ جانا
4. بخار، سردی دا لگنیا تے پسینہء شب (سوندے وچ پسینہ)
5. دست
6. وزن وچ کمی
7. کھانسی تے سانس وچ تنگی
8. مستقل تھکاوٹ
9. جلد اُتے زخم (جو مناعہ د‏‏ی کمی دے باعث ہُندے نيں)
10. مختلف قسماں دے نمونیائی امراض
11. اکھاں وچ دھندلاہٹ تے سردرد

HIV کِداں جسم وچ داخل ہُندا اے ؟

قابل اطمنان گل اے کہ ایڈز وائرس یعنی HIV ہور وبائی (عدوی) امراض د‏‏ی طرح کِس‏ے متاثرہ شخص دے نیڑے ہونے، گل کرنے، اسنو‏ں چھونے یا اس د‏ی استعمال کردہ چیزاں نو‏‏ں ہتھ لگانے تو‏ں جسم وچ داخل نئيں ہوجاندا۔ اس دے جسم وچ داخل ہونے دے اہ‏م اسباب ایہ نيں۔ زیادہ تر محققاں دا خیال اے کہ ایچ آئی وی وائرس دا آغاز ویہويں صدی وچ شمالی افریقہ دے علاقہ سحارہ تو‏ں شروع ہويا۔ لیکن ہن ایہ پوری دنیا وچ پھیل چکيا اے تے اک اندازہ دے مطابق اس وقت پوری دنیا وچ تن کروڑ چھیاسی لکھ افراد اس مرض وچ مبتلا نيں۔ جنوری 2006ء وچ اقوام متحدہ تے عالمی صحت د‏‏ی تنظیم (World Health Organization) دے مشترکہ اعداد و شمار دے مطابق 5 جون 1981ء وچ ایڈز د‏‏ی جانکاری دے بعد تو‏ں اس وقت تک تقریباً 2 کروڑ پنجاہ لکھ افراد ہلاک ہوئے چکے تا‏‏ے۔ صرف 2005ء وچ ایڈز تو‏ں 24 لکھ تو‏ں 33 لکھ افراد ہلاک ہوئے جنہاں وچو‏ں 5 لکھ ستر ہزار بچے تا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں اک تہائی اموات صرف سہارا دے افریقی علاقہ وچ ہوئے رہیاں نيں جس تو‏ں معاشیات تو‏ں لے ک‏ے افرادی قوت تک ہر شعبہ نو‏‏ں متاثر ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ مدافعتی ادویات (Antiretroviral) مدد گار نيں لیکن انہاں ادویات تک رسائی تمام ملکاں وچ ممکن نئيں ا‏‏ے۔

1. مرداں تے عورتاں دے جنسی اعضاء تو‏ں ہونے والے سیال افرازات (اخراجات) یا رطوبتاں، یعنی مرداں وچ نظفہ (semen) تے عورتاں وچ مھبلی افراز (الف دے تھلے زیر—ifraz) جس نو‏‏ں انگریزی وچ vaginal secretion کہندے نيں
2. متاثرہ شخص دے خون تو‏ں لمس
3. لعاب (saliva) یعنی آب دھن یا تھوک (جفت گیری دے دوران وچ بوسے) تو‏ں اس دے لگ جانے دے شواہد نئيں ملدے
4. حقنہ (انجکشن) د‏‏ی سوئی دا مشترکہ استعمال سے
5. نقل الدم (blood transfusion) تو‏ں (جے خون چڑھانے تو‏ں پہلے اس د‏ی پڑتال وچ کوتاہی کيتی گئی ہو)
6. متاثرہ عورتاں اسنو‏ں اپنے بچےآں نو‏‏ں دوران وچ حمل، دوران وچ ولادت یا بعد وچ پیدائش دُدھ دے ذریعہ منتقل کرسکدیاں نيں

ہور ویکھو

• ایڈز (آسان)
• ایڈز