Xeer

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Xeer (ħé:r): lej tradissionala an Somalia. Ël X. a l'é a la bas ëd le relassion sossiaj dij Somali. Ël X., tanme lej consuetudinaria, a l'é nen "faita": ij vej (somali: odayaal) a son j'interpret dël X. Un proverbi somali a dis: Diinta waa la baddali karaa, xeerka la ma baddali karo (“As peul cangé la religion, ma as peul nen cangé la lej").

Quand a-i é na rusa, le famije a ciamo ij vej për fé da giudes. Ij vej a ciamo tute e doe le part a espon-e ël problema, a ciamo ëd testimòni e a dan na sentensa (somali: gar). Ni ij giudes ni le autre figure a son "professionaj" e a son nen pagà. A-i é donch gnun-a manera për esse sicur che la sentensa a sia rëspetà; tutun, ij giudes a peulo sempe ciamé quaidun a "fé da polissia" e apliché la sentensa. A la diferensa ëd la lej ossidentala moderna, ël X. a l'é basà an sël prinsipi ëd compensassion dël dani, nen an col ëd retribussion (ò punission) dël colpevol. La compensassion a l'é pagà dal colpevol midem ò, pì soens, da soa famija.

Ël X. a l'é nen gropà a la lej islamica.

Dòp la fin ëd la ditadura marxista ëd Maxamed Siyaad Barre (1991) e dël govern somali, ël X. a l'é torna motobin dovrà an Somalia, soens ansema a la lej islamica. La lej etiòpica a lo arconòss, da na mira pratica, ant le region somali ëd l'Etiòpia.

Literatura

Lewis, I. M. (1961). A Pastoral Democracy. London: Oxford University Press.[1]

van Notten, M. (2005). The Law of the Somalis: A Stable Foundation for Economic Development in the Horn of Africa. Trenton, NJ: The Red Sea Press.[2]