Zwiahel

Zwiahel
Звягель
	; Zwiahel, kościół rzymskokatolicki.
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	żytomierski
Rejon	zwiahelski
Burmistrz	Wołodymyr Zahrywy
Powierzchnia	26,67 km²
Wysokość	218 m n.p.m.
Populacja (2022); • liczba ludności	; 55 086
Nr kierunkowy	1811000000
Kod pocztowy	od 11700 do 11709
Tablice rejestracyjne	AM
	Położenie na mapie Ukrainy Zwiahel
	Położenie na mapie obwodu żytomierskiego Zwiahel
	50°35′52″N 27°38′11″E/50,597778 27,636389
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Zwiahel (ukr. Звягель; w latach 1795–1941 oraz 1944–2022 – Nowogród Wołyński, ukr. Новоград-Волинський, Nowohrad-Wołynśkyj) – miasto w północno-zachodniej części Ukrainy, w obwodzie żytomierskim, stolica rejonu zwiahelskiego, nad rzeką Słucz.

Znajduje tu się węzłowa stacja kolejowa Zwiahel I. W pierwszy weekend sierpnia co roku odbywa się święto miasta.

Historia

Pozostałości zamku Ostrogskich na rycinie z XIX wieku

Najstarsza wzmianka o Zwiahlu jako o grodzie należącym do księstwa halicko-włodzimierskiego pochodzi z XIII wieku^[2]. Za rządów Aleksandra Jagiellończyka miastem władał książę Andrzej Zwiahelski^[2]. W 1507 król Zygmunt I Stary nadał Zwiahel Konstantemu Ostrogskiemu^[2], który wzniósł tu zamek. Od 1566 miasto leżało w nowo utworzonym województwie wołyńskim. Po Ostrogskich właścicielami miasta byli Chodkiewiczowie, a następnie Lubomirscy (do 1796)^[2]. Miasto zostało zajęte przez Imperium Rosyjskie w 1793 w II rozbiorze Polski. Pod panowaniem rosyjskim Zwiahel został przemianowany na Nowogród Wołyński i był siedzibą powiatu nowogródzkiego w guberni wołyńskiej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej w kwietniu 1920 miasto zostało zajęte przez Wojsko Polskie, które zostały wyparte 27 czerwca 1920 przez kontrofensywę Armii Czerwonej. Zgodnie z ustaleniami ryskiego traktatu pokojowego miasto wraz ze wschodnimi krańcami Wołynia znalazło się w granicach Ukraińskiej SRR, od grudnia 1922 republiki związkowej ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR od 7 lipca 1941 do 3 stycznia 1944 Nowogród Wołyński był okupowany przez wojska niemieckie i wszedł w skład Komisariatu Rzeszy Ukraina, okupanci przywrócili historyczną nazwę miasta – Zwiahel. 3 stycznia 1944 roku został odbity przez Armię Czerwoną. Miasto zostało zniszczone w wyniku działań wojennych.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 4500 osób. 12 września 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Sonderkommando 4a, Polizei-Regiment Süd oraz ukraińska policja. Dowodził SS-Obergruppenführer Friedrich Jeckeln^[3].

Od 1991 miasto rejonowe niepodległej Ukrainy.

16 czerwca 2022 roku, w trakcie inwazji Rosji na Ukrainę, rada miasta opowiedziała się za powrotem do nazwy historycznej Zwiahel^[4]. Zmiana weszła w życie 16 listopada tegoż roku^[5].

Kościół rzymskokatolicki w Zwiahlu

W 1935 r. władze sowieckie zamknęły, a następnie wysadziły w powietrze kościół pw. Podwyższenia Krzyża Pańskiego, wzniesiony w latach 1753-1766.

W 1992 r. działalność wznowiła tu parafia rzymskokatolicka. Pierwsze nabożeństwa odbywały się w dawnym przedszkolu, wykupionym wraz z działką. W 2004 roku biskup żytomierski Jan Purwiński przywiózł kamień wydobyty z grobu św. Piotra Apostoła w Rzymie i wmurował go jako kamień węgielny po budowę kościoła pw. Chrystusa Króla Wszechświata w Zwiahlu. 25 września 2010 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie świątyni. Posługę duszpasterską w parafii, która należy do diecezji kijowsko-żytomierskiej, prowadzą księża diecezjalni i siostry sercanki^[6].

Zabytki

zamek Ostrogskich, Chodkiewiczów i Lubomirskich^[7]
dzwon, który informował o wpłynięciu do miasta statku oraz o tym, że będzie od niego pobierane cło, współcześnie główna atrakcja turystyczna. Dzwon znajduje się obok resztek twierdzy.
pałac
dworzec kolejowy

Pozostałości zamku
Pałac
Dworzec kolejowy

Ludność

Liczba ludności

1897	1959	1979	1989	2001	2016
16 904	27 580	48 544	55 238	56 259	56 155

Podział ludności wg języka ojczystego (2001)

ukraiński	rosyjski
89,37%	10,01%

Urodzeni w mieście

Łesia Ukrainka – ukraińska poetka; w mieście znajduje się jej muzeum
Jelena Jakowlewa – rosyjska aktorka
Jan Olechowski – polski poeta i dziennikarz
Wałerij Załużny – ukraiński dowódca wojskowy, naczelny dowódca w wojnie rosyjsko-ukraińskiej

Miasta partnerskie

Łomża
Bełchatów^[8]
Rzeżyca
Surami
Dolina
Rohaczów
Suomussalmi
Kursk (21 lipca 2016 członkowie Rady Miasta Nowogrodu Wołyńskiego podjęli decyzję o zakończeniu partnerstwa)^[9]

Przypisy

↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квiтня 2018 року // Головне управління статистики у Житомирській області
↑ ^a ^b ^c ^d ::Zwiahel :: Rzecz-pospolita.com :: RZECZPOSPOLITA WIRTUALNA ::Zwiahel [online], rzecz-pospolita.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-25] .
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1552 .
↑ Ołena Słobodeniuk: Новоград-Волинський перейменували на Звягель — депутати повернули історичну назву міста. suspilne.media, 2022-06-16. [dostęp 2023-01-26]. (ukr.).
↑ Проект Постанови про перейменування міста Новоград-Волинський Новоград-Волинського району Житомирської області. itd.rada.gov.ua, 2022-11-16. [dostęp 2022-11-16]. (ukr.).
↑ Świątynie, ZWIAHEL, Chrystusa Króla | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-08-27] .
↑ Zwiahel - Nowogród Wołyński. [dostęp 2013-09-17].
↑ REDAKCJA, Nowograd Wołyński - Ukraina [online], belchatow.pl [dostęp 2018-03-27] (pol.).
↑ Про припинення дії угоди між містом Курськ Курської області (Російська Федерація) та містом Новоград-Волинський Житомирської області (Україна) про дружбу і співробітництво.

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. VII, Warszawa, 1880–1902, s. 248.

Linki zewnętrzne

Nowogród Wołyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 248 .
Zamek w Nowogrodzie Wołyńskim
Gazetteer

[1] Чисельність населення (за оцінкою) на 1 квiтня 2018 року // Головне управління статистики у Житомирській області

[rz-2] ::Zwiahel :: Rzecz-pospolita.com :: RZECZPOSPOLITA WIRTUALNA ::Zwiahel [online], rzecz-pospolita.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2005-10-25] .

[3] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1552 .

[4] Ołena Słobodeniuk: Новоград-Волинський перейменували на Звягель — депутати повернули історичну назву міста. suspilne.media, 2022-06-16. [dostęp 2023-01-26]. (ukr.).

[5] Проект Постанови про перейменування міста Новоград-Волинський Новоград-Волинського району Житомирської області. itd.rada.gov.ua, 2022-11-16. [dostęp 2022-11-16]. (ukr.).

[6] Świątynie, ZWIAHEL, Chrystusa Króla | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-08-27] .

[Zamek-7] Zwiahel - Nowogród Wołyński. [dostęp 2013-09-17].

[8] REDAKCJA, Nowograd Wołyński - Ukraina [online], belchatow.pl [dostęp 2018-03-27] (pol.).

[9] Про припинення дії угоди між містом Курськ Курської області (Російська Федерація) та містом Новоград-Волинський Житомирської області (Україна) про дружбу і співробітництво.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]