Wieszowa
50°23′02″N 18°45′33″E/50,383889 18,759167| wieś | |
 Pałac Grotowskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
240–300 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2019) |
2300 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
42-672[2] |
| Tablice rejestracyjne |
STA |
| SIMC |
0225271 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego  | |
Położenie na mapie gminy Zbrosławice  | |
| 50°23′02″N 18°45′33″E/50,383889 18,759167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Wieszowa (niem. Wieschowa, Randsdorf 1935–1945[3]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim, w gminie Zbrosławice, o powierzchni 16,72 km². Na wzgórzu przy lesie rozpoczyna bieg potok Wieszówka, prawy dopływ Jelinki, uchodzącej do Dramy[4].
W latach 1945–1954 siedziba gminy Wieszowa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa katowickiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Wieszowa pochodzi od imienia Wiesz, będącego formą skróconą któregoś z imion złożonych typu Wielisław[5][6].
W okresie narodowego socjalizmu administracja III Rzeszy zmieniła w 1935 nazwę Wieschowa na ahistoryczne Randsdorf[3]. Najpierw miała to być nazwa Hochkirche, lecz już istniała w Niemczech[7]. W 1946 ustalono dzisiejszą nazwę wsi[8].
Formy fleksyjne
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości odmienia się rzeczownikowo, analogicznie jak Warszawa, Częstochowa, Włoszczowa czy Wschowa[9], a więc dopełniacz brzmi Wieszowy[10], celownik i miejscownik Wieszowie, biernik Wieszowę.
Z powodu licznie pojawiających się błędów (stosowanie form przymiotnikowych: w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku Wieszowej oraz w bierniku Wieszową), 28 maja 2002 zebranie wiejskie podjęło Uchwałę nr I/2002 w sprawie odmiany nazewnictwa miejscowości Wieszowa[11][7]. Stanowisko to podziela prof. Jan Miodek[7].
Zdaniem dra Jana Grzeni obie formy są poprawne, jednak rzeczownikowa forma odmiany przeważa lokalnie i może być uznawana za wzorcową[12].
Zdaniem dr hab. Katarzyny Kłosińskiej z Uniwersytetu Warszawskiego tylko rzeczownikową odmianę nazwy Wieszowa należy uznać za prawidłową, gdyż występuje w Wykazie urzędowych nazw miejscowości i ich części oraz jest zakorzeniona w miejscowej tradycji[13].
Obowiązujące Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części uwzględnia wyłącznie odmianę rzeczownikową nazwy miejscowości[14].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w spisanym za czasów biskupa Henryka z Wierzbna łacińskim dokumencie z około 1305 Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis („Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego”) w grupie wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Wessowa sunt XXX mansi solventes fertones, sed nondum venit ad solucionem. Zapis ten oznaczał, że wieś posiadała 30 łanów większych, czyli ok. 504 ha[15][16].
Miejscową parafię wymieniono w sprawozdaniu z poboru świętopietrza, sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 roku (pod nazwą Wyeschowa). Na podstawie wysokości opłaty w owym sprawozdaniu liczbę ówczesnych parafian oszacować można na 128 (przy czym parafia mogła być kilkuwioskowa)[17].
Kościół i miejsca kultu religijnego
[edytuj | edytuj kod]Znajduje się tutaj kościół Trójcy Świętej, wybudowany w latach 1896–1908 w miejscu kościoła barokowego. Jest on kościołem parafialnym parafii Trójcy Świętej w Wieszowie. W północno-wschodniej części miejscowości znajduje się źródełko św. Jana Sarkandra, które według legendy wytrysnęło podczas jego pielgrzymki na Jasną Górę. Miejsce to zwane jest przez mieszkańców Jędrychówką[18].
Pałac
[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości znajduje się pałac wzniesiony w XVII wieku dla Grotowskich. Od 1839 roku należał do Henckla von Donnersmarcka[19][20].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Drogowy
[edytuj | edytuj kod]Przez centrum Wieszowy przebiega droga krajowa nr 94 (ul. Bytomska), a przez wschodnią część wsi – droga krajowa nr 78 (ul. Tarnogórska). W Wieszowie swój przebieg ma również autostrada A1; węzeł Zabrze Północ znajduje się częściowo na terenie wsi (choć jego skrzyżowanie z DK78 jest już po zabrzańskiej stronie granicy).
Na terenie Wieszowy kursują linie autobusowe organizowane przez Zarząd Transportu Metropolitalnego. W centrum wsi (wzdłuż ulicy Bytomskiej) kursują cztery linie:
- linia 134 wykonuje kursy w kierunku północnym do Tarnowskich Gór, przez sołectwa Zbrosławice i Ptakowice;
- linie 132 i 184, a także linia 20 w kursach wariantowych, kursują na wschód do Bytomia, przez zabrzańską dzielnicę Rokitnica i bytomskie Miechowice. Te dwie ostatnie linie kursują również w kierunku zachodnim do Pyskowic, przez sołectwa: Boniowice, Karchowice i Zawadę[21]. Większość kursów linii 132 rozpoczyna lub kończy bieg na pętli w Wieszowie, jednak wybrane kursy w dni robocze wydłużone są do szkoły w Boniowicach.
Ponadto, wzdłuż ulicy Tarnogórskiej kursuje linia 112, łącząca Tarnowskie Góry (przez Górniki) z Gliwicami (przez sołectwa Świętoszowice i Szałszę).
Szynowy
[edytuj | edytuj kod]Do lat 80. ubiegłego wieku na terenie wsi istniała linia tramwajowa, która łączyła ją z Bytomiem. Połączenie zostało zlikwidowane w 1983 roku.
Do końca lat 90. czynna była także linia kolejowa nr 178 (Zabrze Mikulczyce – Tworóg), przebiegająca przez południowo-zachodnią część miejscowości. Stacja kolejowa w Wieszowie znajdowała się przy ulicy Dworcowej, w pobliżu obecnego przystanku autobusowego Wieszowa Pętla.
Znani ludzie związani z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- W Wieszowie urodził się historyk śląski oraz działacz kulturalno-oświatowy Józef Piernikarczyk[22].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 147255
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1467 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Ortsliste des alten Kreises Beuthens.
- ↑ GEOBID, Polska Geoportal 2 [online], polska.geoportal2.pl [dostęp 2021-09-23].
- ↑ Hasło Wieszowa. W: Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wyd. drugie, uzupełnione. Wrocław itd.: Ossolineum, 1987, s. 262. ISBN 83-04-02436-5.
- ↑ Hasło Wschowa. W: Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wrocław i in.: Ossolineum, 1984, s. 439 i 440. ISBN 83-04-01090-9.
- ↑ a b c Zygmunt Pierszalik: Siedem Wieków Wieszowy. Wieszowa: 2004.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
- ↑ Wschowa. Słownik ortograficzny PWN.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części, s. 2463 (M.P. z 2015 r. poz. 1636).
- ↑ Serafin Liszka, ''O odmianie nazwy Wieszowa słów kilka'' [online], wieszowa.pl [dostęp 2017-12-28].
- ↑ Jan Grzenia: Wieszowa. [w:] Poradnia językowa [on-line]. PWN, 2006-03-20. [dostęp 2021-03-31]. (pol.).
- ↑ Katarzyna Kłosińska, Wieszowa, [w:] Poradnia językowa [online], PWN, 10 lipca 2019 (pol.).
- ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2019 r. poz. 2360)
- ↑ Registrum Wyasdense, [w:] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online), www.dokumentyslaska.pl [dostęp 2013-07-22].
- ↑ Registrum Wyasdense. W: H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889, s. 96.
- ↑ Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 366, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.).
- ↑ Wieschowa – Randsdorf. Wieszowa: Legendy miejscowości. [dostęp 2014-10-09].
- ↑ Wieszowa [online], Polskie Zabytki [dostęp 2015-11-24].
- ↑ Wieszowa [online], www.palaceslaska.pl [dostęp 2015-11-24].
- ↑ Lista przystanków: Zbrosławice, [w:] Zarząd Transportu Metropolitalnego [online] [dostęp 2019-01-15] (pol.).
- ↑ Stanisław Wyciszczak. Prof. Józef Piernikarczyk. „Montes Tarnovicensis”. 52, 2011-10.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wieszowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 426.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Części wsi |
|
| Nieoficjalne miejscowości |
