Włodzimierz Spasowicz
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość |
polska |
Włodzimierz Spasowicz (ur. 16 stycznia 1829 w Rzeczycy[1], zm. 27 października 1906 w Warszawie[1]) – prawnik, działacz społeczny, krytyk literacki, publicysta w Rosji, określany przez Dostojewskiego „królem adwokatów”[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w mieszanym małżeństwie. Jego ojciec Daniel był lekarzem, matka Teofila Kreutz była katolicką neofitką[1]. Wychowywany w wierze prawosławnej. Ukończył gimnazjum w Mińsku, następnie studia na wydziale prawnym Uniwersytetu Petersburskiego. W latach 1857–1862 profesor tegoż uniwersytetu w katedrze prawa kryminalnego. Napisał bardzo popularny i wpływowy „Podręcznik prawa karnego”, który decyzją komisji powołanej przez cara Aleksandra II został uznany za odznaczający się bardzo szkodliwym nastawieniem i zakazany[1]. Po protestach studenckich z 1861 podał się do dymisji i przeszedł do świeżo utworzonej w 1864 roku adwokatury[2]. 24 grudnia 1864 zwolniony z etatu w Ministerstwie Oświecenia[1].
Był obrońcą w wielu znanych procesach politycznych, w tym w 1884 na procesie Proletariatu[1]. Jego rozpoznawalność jako prawnika uczyniła z niego protoplastę postaci adwokata Fetiukowicza z powieści „Bracia Karamazow” Dostojewskiego[2]. Wiele spraw prowadził pro publico bono. Przez całe życie udzielał się dobroczynnie, fundując stypendia studenckie oraz wspierając organizacje charytatywne, m.in. Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności[1].
Pierwsze doświadczenia z prasą miał w petersburskim „Słowie”, wychodzącym w latach 1857−1859[1]. Od 1876 do 1901 wydawał w Warszawie czasopismo „Ateneum”, a od 1883 w Petersburgu razem z Erazmem Piltzem jeden z najsłynniejszych tygodników polskich w Rosji – „Kraj”[3]. Członek redakcji znanego, rosyjskiego czasopisma liberalnego „Wiestnik Europy” (ros. Вестник Европы)[1].
Był pozytywistą i przeciwnikiem polityki powstańczej a zwolennikiem ugodowej polityki wobec caratu i pojednania polsko-rosyjskiego. Popierał jako jedyną realną według niego w ówczesnych uwarunkowaniach politycznych wizję kulturowej autonomii Polski w ramach Imperium Rosyjskiego, widząc szansę dla rozwoju polskości w promocji idei równości praw wszystkich obywateli Rosji. Był przyjacielem słynnego filozofa Władimira Sołowiowa, z którym dzielił wiele poglądów. Członek ugodowego Stronnictwa Polityki Realnej, członek honorowy Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890 roku[4]. Nieskutecznie zabiegał o zgodę władz carskich na wydanie Encyklopedii Polskiej oraz założenie Towarzystwa Naukowego Polskiego[1].
W 1900 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[5]. Autor szeregu prac z zakresu historii literatur słowiańskich, prawa karnego, historii prawa oraz prawa autorskiego. Był znawcą literatury – pisał o twórczości Mickiewicza, Wyspiańskiego, Puszkina, Lermontowa, Szekspira, Schillera, Goethego, Syrokomli, Pola, Weyssenhoffa, Daniłowskiego, Berenta, Żeromskiego i Staffa. W 1899 miał wygłosić po rosyjsku w Moskwie – zablokowany przez carską cenzurę – odczyt z okazji 100-lecia urodzin Mickiewicza[1].
Pod koniec życia w 1902 osiadł w Warszawie. Zmarł na grypę. Majątek zapisał na cele społeczne i dobroczynne. Księgozbiór liczący 8-tysięcy pozycji został przekazany przez siostrę, Alicję Hasfort Ordynacji Opinogórskiej Krasińskich[1]. Mowę pogrzebową wygłosił Marian Massonius, jeden z jego petersburskich współpracowników[6].
Prace
[edytuj | edytuj kod]- Podręcznik prawa karnego
- Teoria rozwoju, czyli jak rozwijają się pojęcia prawne
- O Mickiewiczu i Puszkinie przed pomnikiem Piotra Wielkiego, 1887
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m Tomasz Dolata , Włodzimierza Spasowicza działalność ''pro publico bono'', [w:] ''Pro publico bono'' – idee i działalność, Wrocław 2016, s. 125–133 .
- ↑ a b В.Д. Рак , Комментарии: Ф.М. Достоевский. Дневник писателя. 1876. Февраль. Глава вторая. I. По поводу дела Кронеберга, Petersburg 1994, s. 448–449 [dostęp 2022-11-19] (ros.).
- ↑ Adam Redzik , Poczet prawników polskich XIX-XX w., 2. wyd., Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck, 2011, ISBN 978-83-255-1718-2, OCLC 750520709 [dostęp 2020-02-07] .
- ↑ Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. 1909 R.40, s. 12.
- ↑ Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.
- ↑ W. Szalkiewicz. М. Массониус как историк польской философии. „Философия и социальные науки”. 4, s. 14–20, 2008. Mińsk: Białoruski Uniwersytet Państwowy. ISSN 2218-1385. [zarchiwizowane z adresu]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Śmierć w rzece Kura i inne zagadki kryminalne. Mowy obrończe z lat 1869–1878. Małgorzata Migdalska, Jolanta Skrunda (przekład). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2016. ISBN 978-83-64822-62-9.
- Maciej Jankowski: Być liberałem w czasie trudnym. Rzecz o Włodzimierzu Spasowiczu. Łódź: Ibidem, 1996. ISBN 83-902789-8-7.
- Budowniczy złotego mostu. „Nowości Illustrowane”. Nr 44, s. 23–24, 3 listopada 1906.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Włodzimierz Spasowicz, Pisma. T. 1–8, Petersburg 1892–1903 (kopia cyfrowa)
- Prace Włodzimierza Spasowicza w serwisie Polona.pl
- ISNI: 0000000115946104
- VIAF: 10701489
- LCCN: n82119246
- GND: 121413179
- BnF: 12973305q
- SUDOC: 120994534
- NKC: xx0016801
- NTA: 069162352
- BIBSYS: 90265555
- CiNii: DA05984155
- Open Library: OL6647463A
- PLWABN: 9810637183505606
- NUKAT: n94201646
- J9U: 987007380376705171
- PTBNP: 121601
- LNB: 000052619
- NSK: 000067225
- CONOR: 53268323
- ΕΒΕ: 172670
- LIH: LNB:V*114104;=zW
- Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Petersburskiego
- Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
- Członkowie Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Ludzie urodzeni w Rzeczycy (obwód homelski)
- Ludzie związani z Warszawą (Królestwo Kongresowe)
- Politycy Stronnictwa Polityki Realnej (1905–1923)
- Polscy filolodzy
- Polscy prawnicy
- Urodzeni w 1829
- Wykładowcy Cesarskiego Uniwersytetu Petersburskiego
- Zmarli w 1906
- Członkowie Towarzystwa Naukowego Warszawskiego