[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Vittorio Gassman

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Vittorio Gassman
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 września 1922
Genua

Data i miejsce śmierci

29 czerwca 2000
Rzym

Zawód

aktor, reżyser

Współmałżonek

Nora Ricci
(1944–1952; rozwód)
Shelley Winters
(1952–1954; rozwód)
Diletta D’Andrea
(1972–2000)

Lata aktywności

1945–1999

Odznaczenia
Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001) Order Zasługi Republiki Włoskiej II Klasy (1951-2001) Medaglia d’oro ai benemeriti della Cultura e dell’Arte
Multimedia w Wikimedia Commons

Vittorio Gassman, ps. „Il Mattatore” (ur. 1 września 1922 w Genui, zm. 29 czerwca 2000 w Rzymie) – włoski aktor teatralny i filmowy, reżyser.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wczesne lata

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Genui w zamożnej niemiecko-włoskiej rodzinie rzymskokatolickiej jako syn Luisy Ambron i inżyniera Heinricha „Enrico” Gassmana[1][2]. Jego rodzina miała pochodzenie żydowskie[1]. Jego matka pochodziła z Pizy w Toskanii[1]. W latach szkolnych był dobrym koszykarzem. Uczęszczał do szkoły prawniczej[3]. Następnie studiował aktorstwo pod kierunkiem Silvio D’Amico w Rzymie[4]. W 1942 zadebiutował na scenie w Mediolanie w przedstawieniu Nieprzyjaciółka (La nemica) z Aldą Borelli w reżyserii Dario Niccodemi. Następnie przeniósł się do Rzymu i związał z zespołem Teatro Eliseo z Tino Carraro i Ernesto Calindri[5].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy wystąpił na ekranie w filmie Spotkanie z Laurą (Incontro con Laura, 1945). Wraz ze Stoppą, Riną Morelli i Paolą Borboni występował w sztukach reżyserowanych przez Luchino Viscontiego[6]. Grał energicznego Stanleya Kowalskiego w sztuce Tennessee Williamsa Tramwaj zwany pożądaniem (Un tram che si chiama desiderio). Następnie dołączył do Teatro Nazionale z Tommaso Salvini, Massimo Girotti, Arnoldo Foà w spektaklu Henryka Ibsena Peer Gynt. W 1952 wraz z Luigi Squarziną założył Teatro d’Arte Italiano i zrealizował pełną wersją dramatu Hamlet, a następnie rzadkie utwory Seneki Tyestes (Tieste) lub Ajschylosa Persowie. W 1956 zagrał tytułową postać w Otellu[7].

Dużą popularność przyniósł mu udział w czarnej komedii Sprawcy nieznani (I soliti ignoti, 1958) jako złodziej z Claudią Cardinale, komediodramacie wojennym Wielka wojna (La grande guerra, 1959), komediodramacie Fanfaron (Il sorpasso, 1962), komedii Potwory (I mostri, 1963), komedii Brancaleone i Krzyżowcy (Brancaleone alle crociate, 1970), komediodramacie Zapach kobiety (Profumo di donna, 1974)[8] jako kapitan Fausto Consolo i dramacie Drogi papa (Caro papà, 1979)[9]. Pomimo sukcesu w filmach Gassman nigdy nie opuścił teatru. Założył szkołę teatralną we Florencji.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Był trzykrotnie żonaty. W czerwcu 1943 ożenił się z Norą Ricci, z którą ma córkę Paolę. 16 kwietnia 1967 ślub został anulowany. 28 kwietnia 1952 poślubił amerykańską aktorkę Shelley Winters, rozwiedli się 2 czerwca 1954. Mieli córkę Vittorię (ur. 14 lutego 1953). Z nieformalnego związku z francuską aktorką Juliette Mayniel miał syna Alessandro (ur. 24 lutego 1965), później również aktora[10]. 7 grudnia 1970 po raz trzeci ożenił się – tym razem z Dilettą D'Andreą, z którą miał syna Jacopo.

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]

W późnych latach swojego życia padł ofiarą depresji. Zmarł w wieku 78 lat na zawał mięśnia sercowego. Pochowany został na słynnym cmentarzu Campo Verano w Rzymie.

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]
Filmy
Rok Tytuł Rola Reżyser
1945 Spotkanie z Laurą (Incontro con Laura) Franco Carlo Alberto Felice
1946 Preludium miłości (Preludio d’amore) Davide Giovanni Paolucci
1947 Elena (Daniele Cortis) Daniele Cortis Mario Soldati
Pinokio (Le avventure di Pinocchio) Zielony Rybak Gianetto Guardone
Il cavaliere misterioso Giacomo Casanova Riccardo Freda
Córka kapitana (La figlia del capitano) Svabrin Mario Camerini
1949 Gorzki ryż (Riso amaro) Walter Giuseppe De Santis
Wilk z Sewilli (Il Lupo della Sila) Pietro Campolo Duilio Coletti
Una voce nel tuo cuore Paolo Baldini, dziennikarz Alberto D’Aversa
Wędrujący Żyd (L'ebreo errante) Mathieu Blumenthal Goffredo Alessandrini
Marzyłem o raju (Ho sognato il paradiso) Giorgio Giorgio Pàstina
1950 Wyjęci spod prawa (I Fuorilegge) Turi Aldo Vergano
Krogulec Nilu (Lo sparviero del Nilo) Yusuf Giacomo Gentilomo
1951 Anna Vittorio Alberto Lattuada
Czarna korona (La Corona negra) Mauricio Luis Saslavsky
1952 Znak Zorro (Il Sogno di Zorro) Don Juan Mario Soldati
1953 Handel żywym towarem (La Tratta delle bianche) Michele Luigi Comencini
Sombrero Alejandro Castillo Norman Foster
1954 Mambo Mario Robert Rossen
Ściana ze szkła (Il muro di vetro) Peter Kaban Maxwell Shane
Rapsodia Paul Bronte Charles Vidor
1955 Najpiękniejsza kobieta świata (La donna più bella del mondo) Książę Sergiej Robert Z. Leonard
Kean (Kean – Genio e sregolatezza) Edmund Kean Francesco Rosi, Vittorio Gassman
1956 Wojna i pokój (War and Peace) Anatol Kuragin King Vidor
Bronię mojej miłości (Difendo il mio amore) Giovanni Marchi Giulio Macchi
1957 Miłość specjalistka (La ragazza del Palio) Piero di Montalcino Luigi Zampa
1958 Sprawcy nieznani (I Soliti ignoti) Giuseppe Marchetti „Peppe er Pantera” Mario Monicelli
Burza nad stepem (La tempesta) Prokurator Alberto Lattuada
1959 Skok w Mediolanie (Audace colpo dei soliti ignoti) Giuseppe „Peppe er Pantera” Baiocchi Nanni Loy
Niespodzianki miłości (Le sorprese dell’amore) mistrz szkoły Luigi Comencini
Wielka wojna (La Grande guerra) Giovanni Busacca Mario Monicelli
Cud (The Miracle) Guido Irving Rapper, Gordon Douglas
1960 Zbrodnia (Crimen) Remo Capretti Mario Camerini
1961 Barabasz (Barabba) Sahak Richard Fleischer
Duchy w Rzymie (Fantasmi a Roma) Giovanni Battista Villari „il Caparra” Antonio Pietrangeli
Życie jest ciężkie (Una Vita difficile) w roli samego siebie Dino Risi
Sąd ostateczny (Il giudizio universale) Cimino Vittorio De Sica
1962 Rozbójnicy sycylijscy (I briganti italiani) Vincenzino Mario Camerini
Czarna dusza (Anima nera) Adriano Zucchelli Roberto Rossellini
Fanfaron (IL sorpasso) Bruno Cortona Dino Risi
Marsz na Rzymu (La Marcia su Roma) Domenico Rocchetti Dino Risi
1963 Sukces (Il successo) Giulio Cerioni Mauro Morassi, Dino Risi
Potwory (I mostri) różne role Dino Risi
Trudna miłość (L'Amore difficile) – L'avaro prawnik Luciano Lucignani
1964 Porozmawiajmy o kobietach (Se permettete parliamo di donne) Dziwny gość/Dowcipniś/Klient/Kochanek/Niecierpliwy kochanek/Kelner/Nieśmiały brat/Choleryk/Więzień Ettore Scola
1965 Włoch w Argentynie (Il Gaucho) Marco Ravicchio Dino Risi
Slalom Lucio Ridolfi Luciano Salce
Koniunktura (La congiuntura) Giuliano Ettore Scola
1966 Armia Brancaleone (L'armata Brancaleone) Brancaleone da Norcia Mario Monicelli
1967 Tygrys i kotka (Il tigre) Francesco Vincenzini Dino Risi
Siedem razy kobieta (Woman Times Seven) Cenci – odc. 'Two Against One' Vittorio De Sica
1969 12+1 (12 + 1) Mario Beretti Nicolas Gessner, Luciano Lucignani
1974 Tacy byliśmy zakochani (C'eravamo tanto amati) Gianni Perego Ettore Scola
Zapach kobiety (Profumo di donna) kapitan Fausto Consolo Dino Risi
1976 Pustynia Tatarów (Il Deserto dei Tartari) Filimore Valerio Zurlini
1977 Nowe potwory (I Nuovi mostri) różne role Mario Monicelli, Dino Risi, Ettore Scola
1978 Dzień weselny (A Wedding) Luigi Corelli Robert Altman
1979 Kwintet (Quintet) Saint Christopher Robert Altman
Drogi papa (Caro papà) Albino Millozza Dino Risi
1980 Naga bomba (The Nude Bomb) Sauvage / Nino Salvatori Sebastiani Clive Donner
1981 Sprawa Sharky’ego (Sharky’s Machine) Victor Score Burt Reynolds
Camera d'albergo Achille Mengaroni Mario Monicelli
1982 Hrabia Tacchia (Il Conte Tacchia) Książę Torquato Terenzi Sergio Corbucci
Burza (Tempest) Alonzo Paul Mazursky
1983 Życie jest powieścią (La Vie est un roman) Walter Guarini Alain Resnais
Benvenuta Livio Carpi André Delvaux
1985 Paradygmat, czyli potęga zła (Le Pouvoir du mal) Gottfried Krzysztof Zanussi
1987 Rodzina (La Famiglia) Carlo w dojrzałym wieku Ettore Scola
1988 Piraci (I Picari) Marquis Felipe de Aragona Mario Monicelli
1990 Baśnie tysiąca i jednej nocy (Les Mille et une nuits) Sinbad Philippe de Broca
Biorę sobie trud (Tolgo il disturbo) Augusto Scribani Dino Risi
I divertimenti della vita privata Marquis Cristina Comencini
1991 Rossini! Rossini! Ludwig van Beethoven Mario Monicelli
1992 Quando eravamo repressi seksuolog Pino Quartullo
Długa zima (El largo invierno) Claudio Jaime Camino
1993 Abraham (TV) Terah Joseph Sargent
1994 Każdego roku raz w roku (Tutti gli anni una volta l’anno) Giuseppe Gianfrancesco Lazotti
1996 Uśpieni (Sleepers) King Benny Barry Levinson
1997 Ogień pustyni (Deserto di fuoco, TV) Tarek Enzo G. Castellari
1998 Kolacja (La Cena) Maestro Pezzullo Ettore Scola

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Alessandro ​Gassman – What Nationality Ancestry Race. Ethnicity of Celebs, 16 czerwca 2015. [dostęp 2021-08-17]. (ang.).
  2. ↑ Genealogy: Vittorio Gassman (1922-2000). Geni, 4 grudnia 2020. [dostęp 2016-07-12]. (ang.).
  3. ↑ Vittorio Gassman (1922-2000). Film Reference. [dostęp 2021-08-17]. (ang.).
  4. ↑ John Francis Lane: Vittorio Gassman. „The Guardian”, 29 czerwca 2000. [dostęp 2021-07-12]. (ang.).
  5. ↑ Vittorio Gassman. MYmovies.it. [dostęp 2016-07-12]. (wł.).
  6. ↑ Vittorio Gassman biografia. Comingsoon.it. [dostęp 2021-07-12]. (wł.).
  7. ↑ Vittorio Gassman. ČSFD.cz. [dostęp 2016-07-12]. (cz.).
  8. ↑ Sandra Brennan: Vittorio Gassman Biography. AllMovie. [dostęp 2021-08-17]. (ang.).
  9. ↑ Vittorio Gassman – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-12]. (rum.).
  10. ↑ Ted Loos: Fresh Faces, Familiar Names. „The New York Times”, 6 grudnia 1998. [dostęp 2021-07-12]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Nagroda Donostia
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Honorowy Złoty Lew
1969–1989
1990–2009
2010–2029
Nagroda za pierwszoplanową rolę męską na Festiwalu Filmowym w Cannes
1946–1959
1960–1979
1980–1999
2000–2019
2020–
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vittorio_Gassman&oldid=72411112”