Sejm niemy
Sejm niemy – jednodniowa sesja sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która miała miejsce 1 lutego 1717 w Warszawie, za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm ten został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego okres wojny domowej szlachty z królem Augustem II.
August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Elektoratu Saksonii, w której był dziedzicznym elektorem. Polska była wówczas pod wpływem cara Piotra I Wielkiego, którego wojska stacjonowały na jej terenie, natomiast August II dążył do zmniejszenia jego ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Po wprowadzeniu wojsk saskich na tereny Polski w 1710 roku i brutalnemu nakładaniu przez nie kontrybucji na zrujnowanych wcześniej podczas III wojny północnej majątkach szlacheckich, szlachta zareagowała zawiązaniem w listopadzie 1715 konfederacji tarnogrodzkiej, czego skutkiem była dwuletnia wojna domowa.
Szlachta po nieudanych rokowaniach z królem, zwróciła się o mediację do cara Rosji, Piotra I. Skutkiem tego był układ między królem a szlachtą zawarty 3 listopada 1716 w Warszawie przy mediacji posła rosyjskiego Grzegorza Dołgorukowa, zatwierdzony później na jednodniowym sejmie, zwanym później niemym[1]. Z powodu obaw przed jego zerwaniem nikomu oprócz przewodniczącego obradom marszałka Stanisława Ledóchowskiego oraz odczytujących nowe uchwały posłów nie wolno było się odzywać.
Wbrew powtarzanym w historiografii poglądom, Piotr I Wielki nie był gwarantem traktatu warszawskiego, do czego nie dopuścili król i konfederaci[2]. W dodatku zobowiązał się wyprowadzić swoje wojska po uspokojeniu się w Polsce sytuacji wewnętrznej, co uczynił w 1719 roku.
Po Sejmie niemym nastał 15-letni okres pokoju i odbudowy gospodarki.
Postanowienia sejmu niemego
[edytuj | edytuj kod]- zmniejszenie władzy hetmanów (opisanie buław)
- wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię[3]
- ograniczenie władzy Senatu
- ograniczenie uprawnień podatkowych sejmików
- zakaz tworzenia konfederacji
- zakaz wydawania ekspektatyw
- ograniczenie swobód dysydentów (zakaz wznoszenia nowych zborów)
- zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Rzeczypospolitej na dłuższy czas
- wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej liczącej 1200 żołnierzy miały opuścić ziemie polskie i litewskie[4]
- urzędnikom saskim odebrano prawo decydowania w sprawach Rzeczypospolitej, a jej urzędnikom w sprawach saskich
- obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię, miała łączyć tylko unia personalna
- na liczebność wojska przeznaczono 24 tys. porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys. litewskiego)[5]
- pozostawienie podziału wojska na autorament narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka) i cudzoziemski (dragonia, piechota, artyleria)
- ustalenie liczby chorągwi autoramentu narodowego na 93 (16 husarskich i 77 pancernych)[6]
- rozwiązanie formacji rajtarów
- wprowadzenie karabinów skałkowych z bagnetami, a zatem rozwiązanie formacji pikinierów
Próba wyzwolenia spod obcej kurateli
[edytuj | edytuj kod]5 stycznia 1719 podpisano w Wiedniu sojusz cesarza Karola VI, Jerzego I i Augusta II Mocnego wymierzony przeciw Rosji, pozostawiając ten układ w zawieszeniu (łac. in suspenso manere) aż do formalnego potwierdzenia przez Sejm Rzeczypospolitej[7]. Wobec zerwania kolejnych Sejmów (30 grudnia 1719 – 22 lutego 1720) i (30 września – 11 listopada 1720) sprawa została zaprzepaszczona[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Volumina legum, T. 6, s. 112–204.
- ↑ Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795, Warszawa 1982, s. 369.
- ↑ „Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich [1764], a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.” (Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej 1936, t. 2 s. 174n).
- ↑ Bogdan Jagiełło, Pod rządami Sasów, WSiP, Warszawa 1979.
- ↑ Gaże oficerskie pochłaniały połowę porcji, stąd armia liczyła najwyżej 12 tysięcy (Dzieje Polski... loc.cit.).
- ↑ Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki, Wojsko koronne. Sztaby i kawaleria, Kraków 2002, s. 48.
- ↑ Szymon Askenazy Dwa stulecia t. 2 Warszawa 1910 s. 13n.
- ↑ Kazimierz Jarochowski, Próba emancypacyjna polityki Augustowej i intryga Posadowskiego, rezydenta pruskiego w Warszawie, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, Warszawa 1882, s. 317–376. Tenże, Car Piotr i August II. w trzechleciu po sejmie niemym z roku 1717., w: Rozprawy historyczno-krytyczne Poznań 1889, s. 39–129. Urszula Kosińska, Sejm 1719 – 1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003, ISBN 83-89100-25-8.