Rzeki w Islandii

Rzeki na Islandii są stosunkowo krótkie, od kilkunastu do około 200 km, ale często charakteryzują się wysokimi przepływami (np. w rzekach lodowcowych). Charakteryzują się także dużymi spadkami, wypływając z górzystego wnętrza wyspy. Na wielu z nich uformowały się wodospady, osiągające do 200 m wysokości^[1].

Ze względu na rodzaj zasilania rzeki na wyspie można podzielić na 3 grupy^[1]:

Fnjóská, przykład rzeki zasilanej wodami powierzchniowymi

Þjórsá, przykład rzeki lodowcowej – największa rzeka Islandii pod względem długości

Sog, przykład rzeki zasilanej wodami podziemnymi

rzeki zasilane bezpośrednio z wód powierzchniowych – znaleźć je można na obszarach, gdzie podłoże skalne jest starsze (z trzeciorzędu) i nieprzepuszczalne, m.in. w zachodniej i północno-zachodniej części wyspy, w tym we Fiordach Zachodnich oraz we wschodniej części wyspy we Fiordach Wschodnich; rzeki te mają stosunkowo niskie przepływy, osiągające 30-40 m³/s (np. Fnjóská, Grímsá), ale zróżnicowane w ciągu roku (najwyższe w okresie wiosennych roztopów i po wysokich opadach); temperatura wód jest uzależniona od aktualnej temperatury powietrza; inne przykłady rzek tego rodzaju to: Stóra-Laxá, Laxá í Kjós, Norðurá, Mjólká, Laxá á Ásum i Hoffellsá;
rzeki lodowcowe zasilane wodami z topniejących lodowców – wypływają one w postaci strumieni z czoła lodowca, z jęzorów lodowcowych, tuneli lub jaskini lodowych, a także z jezior lodowcowych (w szczególności z jezior proglacjalnych); rzeki te mają stosunkowo duże zlewnie i wysokie przepływy, płyną często wieloma korytami, niosąc dużo osadów, odkładając je w postaci rozległych aluwiów; temperatury wód są niskie, w pobliżu źródeł wynoszą 1-4 °C; rzeki te charakteryzują się regularnymi wahaniami przepływów w skali doby (wyższe w ciągu dnia, niższe w nocy) i roku (wyższe latem, niższe zimą), wynikającymi z tempa topnienia lodowca – przepływy te mogą wahać się pomiędzy 5-10 m³/s w styczniu a 100-200 m³/s w lipcu; niekiedy dochodzi na nich do gwałtownych powodzi glacjalnych zwanych jökulhlaup, które mogą być wynikiem albo przerwania tamy utworzonej przez lodowiec, albo gwałtownego topnienia lodu na skutek aktywności geotermalnej albo wybuchu wulkanu; największe rzeki lodowcowe Islandii pod względem wartości średniego rocznego przepływu to: Þjórsá (380 m³/s), Kúðafljót (250 m³/s), Jökulsá á Dal (220 m³/s); Jökulsá á Fjöllum (190 m³/s), Hvítá í Borgarfirði (190 m³/s);
rzeki zasilane z wód podziemnych, które wydostają się na powierzchnię w postaci źródeł lub jezior; zlewnie tych rzek są z reguły niewielkie, mniejsze niż w pozostałych dwóch typach; wahania przepływów na tych rzekach są również mniejsze, niosą też mniejszą ilość osadów; temperatura wód jest zbliżona do średniej rocznej temperatury powietrza, czyli 4-7 °C; znaleźć je można na obszarach aktywnych wulkanicznie, gdzie zwierciadło wód podziemnych jest wysoko, np. na dawnych polach lawowych; tego rodzaju rzeki wypływają m.in. z dwóch największych jezior Islandii: z Þingvallavatn wypływa największa rzeka o takim zasilaniu Sog, o średnim przepływie 110 m³/s; a z jeziora Mývatn – Laxá í Aðaldal (44 m³/s); inne rzeki reprezentujące ten typ to: Elliðaár, Kaldá, Eystri-Rangá, Fossálar, Lindá, Grafarlandaá i Kráká.

Największe rzeki Islandii

Według długości^[2]^[3]

Lp.	Nazwa	Długość w km
1	Þjórsá	230
2	Jökulsá á Fjöllum	206
3	Hvítá z Ölfusá	185
4	Skjálfandafljót	178
5	Jökulsá á Dal	150
6	Lagarfljót	140
7	Héraðsvötn	130
8	Blanda	125
9	Fnjóská	117
9	Hvítá í Borgarfirði	117
11	Kúðafljót	115
12	Markarfljót	100
13	Laxá í Aðaldal	93
14	Víðidalsá	91
15	Hofsá	85
16	Vatnsdalsá	74
17	Hólsá	71
18	Eyjafjarðará	60
19	Skeiðará	30

Według powierzchni dorzecza^[3]

Lp.	Nazwa	Powierzchnia w km²
1	Jökulsá á Fjöllum	7 750
2	Þjórsá	7 530
3	Hvítá z Ölfusá	6 100
4	Skjálfandafljót	3 860
5	Jökulsá á Dal	3 700
6	Héraðsvötn	3 650
7	Hvítá í Borgarfirði	3 550
8	Lagarfljót	2 900
9	Kúðafljót	2 400
10	Blanda	2 370
11	Laxá í Aðaldal	2 150

Według średniego przepływu^[3]

Lp.	Nazwa rzeki	Miejsce pomiaru	Średni przepływ w m³/s
1	Ölfusá	Selfoss	423
2	Þjórsá	Urriðafoss	370
3	Kúðafljót	Kúðaós	250
4	Jökulsá á Dal	Héraðsflói	205
5	Jökulsá á Fjöllum	Axarfjörður	183
6	Tungnaá	Sultartangi	175
7	Lagarfljót	Héraðsflói	130
8	Skaftá	Skaftárdalur	122
9	Skeiðará	Skaftafell	110
10	Héraðsvötn	Skagafjörður	108
10	Sog	Ljósafoss	108
12	Hólsá	Rangársandur	100
13	Skjálfandafljót	Skjálfandi	95
14	Hvítá	Borgarfjörður	89
15	Markarfljót	Krossandur	85
16	Blanda	Blönduós	60
16	Laxá í Aðaldal	Skjálfandi	60
18	Eyjafjarðará	Eyjafjörður	45
19	Hofsá	Vopnafjörður	44
20	Fnjóská	Eyjafjörður	43
21	Kreppa	Kreppubrú	42

Rzeki Islandii według regionów

Ważniejsze rzeki Islandii w poszczególnych częściach kraju, wymienione począwszy od południowego wybrzeża w kierunku wschodnim:

Południowa Islandia

Wschodnia Islandia

Północna Islandia

Vestfirðir

Dynjandisá

Zachodnia Islandia

Reykjavík i okolice

Elliðaár

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Mapa głównych rzek Islandii. lmi.is. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-27)].

Przypisy

↑ ^a ^b Ari Trausti Guðmundsson: Living Earth. Outline of the Geology of Iceland. Reykjavík: Mál og menning, 2015. ISBN 978-9979-3-3360-9.
↑ Statistical Yearbook of Iceland 2015. Hagstofa Íslands, 2015. [dostęp 2017-09-16]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Ísland í tölum. Icelandic Statistics. [dostęp 2018-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. (isl.).

[geologia-1] Ari Trausti Guðmundsson: Living Earth. Outline of the Geology of Iceland. Reykjavík: Mál og menning, 2015. ISBN 978-9979-3-3360-9.

[rocznik-2] Statistical Yearbook of Iceland 2015. Hagstofa Íslands, 2015. [dostęp 2017-09-16]. (ang.).

[lmi-3] Ísland í tölum. Icelandic Statistics. [dostęp 2018-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. (isl.).

[1]

[2]

[3]