[go: up one dir, main page]

Przejdź do zawartości

Radymicze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Plemiona Europy Wschodniej w IX wieku (na podstawie opracowania prof. Wojciecha Szymańskiego)

Radymiczeplemię słowiańskie, którego przynależność do Słowian zachodnich lub wschodnich pozostaje w nauce przedmiotem dyskusji.

Przekaz Nestora

[edytuj | edytuj kod]

Według XII-wiecznej Kroniki Nestora Radymicze pochodzili z Lachów, wzięli nazwę od Lacha Radyma i osiedlili się nad Sożą: Polanie (...) byli rodu słowiańskiego, Drewlanie (...) wywodzili się z tychże Słowian, Radymicze zaś (...) – z Lachów[1]. Dana wzmianka wywołuje spory naukowe o pochodzeniu Radymiczów. Jefim Karski uważa, że określenie z Lachów zostało użyte w pojęciu geograficznym, tj. Radymicze przywędrowali nad Soż z ziem sąsiadujących z Polską. Teorii Karskiego przeczy wzmianka o tym, że Radymicze byli z rodu Lachów. Zdaniem Gieorgija Wiernadskiego w źródłowym w lasiech jest błąd i należy odczytywać to jako w jasiech (Alanowie w kronikach ruskich), co by oznaczało, że Radymicze przywędrowali z Krymu lub Kaukazu. Ta teza nie ma podstaw, bowiem w dalszym tekście Kroniki Nestora wielokrotnie pojawia się zwrot w lasiech i jednoznacznie dotyczy on Polski. Dmitrij Lichaczow stwierdza, że zwrot ot roda lachów dotyczył wyłącznie Lacha Radyma, który zdobył władzę nad plemieniem. W tym przypadku tekst, w którym Radymicze zostali przeciwstawieni Drewlanom i Polanom, oraz zwrot ot roda słowienska przy opisie pochodu Włodzimierza na Radymiczów w 984 roku oznaczałby, że władcy Polan dnieprzańskich pochodzili ze Słowian, a sami Polanie Słowianami nie byli[2]. Marceli Kosman dowodzi, że Nestor mógł zasłyszeć nazwę podkarpackiego miasta Radymna lub imię arcybiskupa Radzima Gaudentego i dlatego skojarzył zachodnie pochodzenie Radymiczów[3].

Czynniki geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Ziemie Radymiczów zlokalizowane były nad rzeką Soż. Od zachodu i północy ograniczone były Dnieprem, od południa i wschodu – Dzisną. Od zachodu Radymicze sąsiadowali z Dregowiczami, od północy – z Krywiczami, od wschodu – z Wiatyczami, od południa – z Siewierzanami[4].

Zdaniem Henryka Paszkiewicza Nestor nie wymienia Radymiczów w swoim zestawieniu plemion słowiańskich (w rozumieniu Nestora plemion wschodniosłowiańskich), ani wśród ludów słowiańskich, które stworzyły silne organizacje plemienne[5]. W X-wiecznym źródle O zarządzaniu państwem Konstantyna Porfirogenety istnieje wzmianka o Lachach jako sąsiadach Drewlan i Pieczyngów oraz Krywiczów. Zestawienie informacji Konstantyna Porfirogenety z wiadomościami od Nestora pozwala wysnuć przypuszczenie, że Lachowie w O zarządzaniu państwem to Radymicze. Nazwanie ich w X wieku Lachami przez Porfirogenetę mogło świadczyć o silnych związkach politycznych Radymiczów z innymi plemionami polskimi. Więzy te w ciągu dwóch stuleci uległy osłabieniu, skoro Nestor wspomina jedynie o lackim pochodzeniu Radymiczów[6]. Boris Rybakow podaje w wątpliwość zachodnie pochodzenie Radymiczów z powodu odległości, jaką przebyli, by osiedlić się nad Sożą, jednak nie bierze pod uwagę tego, że podczas wędrówek ludy przebywały znacznie większe odległości, by w końcu na stałe zamieszkać określone terytorium[7].

Chronologia

[edytuj | edytuj kod]

Według Lubora Niederlego Radymicze rozpoczęli swoją wędrówkę nad Soż w III wieku pod wpływem Gotów lub w VI–VII wieku pod wpływem Awarów. Piotr Trietjakow podaje IV–V wiek, zaś Aleksiej Szachmatow – VII–VIII wiek. Karol Potkański i Franciszek Bujak uważają, że nastąpiło to w VIII wieku, argumentując tym, że według Nestora w 885 roku Radymicze mieli już swoją stałą siedzibę, zaś w ustępach z lat wcześniejszych kronikarz nie wspomina ich jeszcze w kontekście geograficznym[8]. Paszkiewicz uważa, że jeżeli przyjąć, iż Lachowie nad Sożą u Konstantyna Porfirogenety to Radymicze, to nie mogli oni wywędrować z obszarów polskich wcześniej niż połowa IX wieku, bowiem na ten okres przypada konsolidacja plemion polskich[9].

Badania antropologiczne i archeologiczne czaszek Radymiczów z XI–XII wieku wykazują podobieństwo tego plemienia ze Słowianami zachodnimi, jednak już nieco późniejszy materiał archeologiczny z XI–XIV wieku – z ludnością Powołża i Uralu. Według Kosmana daje to podstawę do stworzenia hipotezy o tym, że nie Radymicze, tylko ich przodkowie, około III–IV wieku przybyli nad Dniestr, by w VI–VII wieku wyruszyć na północ. Po dotarciu nad Soż w VIII–IX wieku osiedlili się tam, wchłaniając miejscowych Bałtów[10]. Roman Jakimowicz i Józef Kostrzewski na podstawie odkryć archeologicznych w pobliżu Kaługi wysnuwają przypuszczenie, że Radymicze i spokrewnieni z nimi Wiatycze mieli silne związki ze Słowianami z terenów polskich[11].

Kolebka Radymiczów

[edytuj | edytuj kod]

Nie ma jednego stanowiska na temat pierwotnej siedziby Radymiczów. Potkański uważa, że pochodzili z Podlasia i Mazowsza[9]. Podobnego zdania jest także Natalia Jakowenko[12]. Z tą teorią zgadzają się Jan Czekanowski i Franciszek Bujak, opierając się dodatkowo na badaniach etymologii nazw geograficznych. Henryk Łowmiański nie zgadza się z ich poglądami, wskazując na podobieństwo języków słowiańskich[13]. Według Paszkiewicza istnieje kilka czynników, które wywołały wędrówkę Radymiczów na wschód. Migracje ludności ze stepów południowych w IX wieku spowodowały przesunięcia Pieczyngów i Węgrów na zachód, co odbiło się także na ludach z południowo-wschodniej Polski; wojskowo-religijna ekspansja państwa wielkomorawskiego mogła wywołać reakcję Lachów, w wyniku czego ich część wywędrowała na wschód; lub też przyczyną migracji mogły być zmiany klimatyczne i nieurodzaje[14].

Badania językowe

[edytuj | edytuj kod]

Według Szachmatowa język Radymiczów należał do południowego dialektu wielkoruskiego, zbliżonego do języków białoruskiego i polskiego. Zdaniem Dmitrija Zielenina południowi Wielkorusowie pod względem językowo-etnicznym byliby zdolni do utworzenia odrębnego narodu, gdyby ten proces nie został zahamowany przez wpływy polityczne państwa moskiewskiego[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 409.
  2. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 411–413.
  3. M. Kosman, Historia Białorusi, s. 32–33.
  4. M. Kosman, Historia Białorusi, s. 30.
  5. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 409–410.
  6. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 411.
  7. a b H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 413.
  8. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 414.
  9. a b H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 415.
  10. M. Kosman, Historia Białorusi, s. 33.
  11. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 413–414.
  12. N. Jakowlenko, Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, s. 45.
  13. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 415–416.
  14. H. Paszkiewicz, Początki Rusi, s. 416.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jakowlenko N., Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, Lublin 2000. ISBN 83-85854-54-1.
  • Marceli Kosman, Historia Białorusi, Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1979, ISBN 83-04-00201-9, OCLC 69558948.
  • Henryk Paszkiewicz, Początki Rusi, Krzysztof Stopka (oprac.), Jerzy Wyrozumski, Kraków: PAU, 1996, ISBN 83-86956-08-9, OCLC 835430813.