Qualia
Qualia (l. poj. quale) – odczuwalne lub zjawiskowe jakości, związane z doświadczeniami zmysłowymi, np. słyszeniem dźwięków, odczuwaniem bólu, odbieraniem barw. Qualia są własnościami doświadczeń zmysłowych[1].
Definicja pojęcia qualia zmieniała się z czasem. Pojęcie quale stworzył Charles Sanders Peirce w ramach swojego systemu kategorii[2]. Używał go jednak w sposób nieprecyzyjny na oznaczenie danych doświadczenia empirycznego. Właściwym autorem, który je rozwinął i na stałe wprowadził do filozofii umysłu (skąd trafiło też do neuronauk) był inny pragmatysta, Clarence Irving Lewis. W pracy Mind and the World Order (1929) definiował je w następujący sposób[3]:
Istnieją poznawalne jakościowe cechy tego, co dane, które mogą się powtarzać w różnych doświadczeniach i dlatego są pewnym rodzajem uniwersaliów; nazywam je „qualia” [...] Quale jest bezpośrednio oglądane, jest dane i nie jest przedmiotem błędu, ponieważ jest czysto subiektywne.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Simon Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, Cezary Cieśliński (tłum.), Jan Woleński (red.), Warszawa: Książka i Wiedza, 2004, ISBN 83-05-13366-4, OCLC 749882777.
- ↑ Adam Kłoś, Qualia z punktu widzenia Peirce’owskich kategorii, „Studia Kulturoznawcze”, 7 (1), 2015, s. 113–214.
- ↑ Clarence I. Lewis: Mind and the World Order. Nowy Jork 1929. Cytat i tłum. za Rafael Ferber: Podstawowe pojęcia filozoficzne cz. 2 (tłum. Leszek Kusak, Adam Węgrzecki) Wydawnictwo WAM Kraków 2008 ISBN 978-83-7318-672-9 s.58
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Michael Tye, Qualia, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 18 grudnia 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-17] (ang.).
- Amy Kind, Qualia, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27] (ang.).
Qualia (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].