Przywra chińska
| Clonorchis sinensis[1] | |||
| Looss, 1907 | |||
 Dorosły osobnik wybarwiony metodą H&E | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| (bez rangi) | pierwouste | ||
| Nadtyp | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Clonorchis sinensis | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
Przywra chińska (Clonorchis sinensis) – gatunek przywry digenicznej (Digenea), pasożyt wewnętrzny wywołujący klonorchozę u człowieka[2][3][4][5][6] oraz innych ssaków mięsożernych (np. kota, psa, świni)[3][4]. Jest endemitem Azji Południowo-Wschodniej[2][3][4], naturalnie występuje na Dalekim Wschodzie[5][6] (Chiny, Tajwan, Korea, Japonia, Wietnam), ale odnotowuje się przypadki jej występowania na całym świecie, w efekcie zawleczenia (najczęściej z importowanymi rybami)[2][3]. Na świecie obecnie 10[4] lub nawet 20 milionów ludzi jest zakażonych tym pasożytem[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Ma czerwonawe[4], szpatułkowate ciało, wydłużone z przodu i zaokrąglone z tyłu. Osiąga długość 10–25 mm i szerokość 3–5 mm[2][3][4]. Przyssawka brzuszna zlokalizowana jest w odległości 1/3 długości ciała (licząc od przodu) i jest mniejsza od przyssawki gębowej[2]. Obie przyssawki znajdują się blisko siebie[4]. Po bokach ciała, w jego środkowej części, zlokalizowane są gruczoły żółtkowe[2]. Przewód pokarmowy składa się z umięśnionej gardzieli, krótkiego przełyku oraz jelita rozgałęzionego na dwa ślepo zakończone ramiona, biegnące do końca ciała[4]. Gatunkową cechą diagnostyczną są dwa duże, głęboko płatowate lub rozgałęzione jądra w tylnej części ciała i jeden mały, lekko płatowaty, owalny jajnik leżący w 1/3 długości ciała (licząc od tyłu)[2][3][4]. Między nim a przyssawką brzuszną znajdują się pętle macicy. Tuż przed przyssawką brzuszną znajduje się otwór płciowy, zaś na samym końcu ciała jest mały otworek, będący zakończeniem esowatego kanału wydalniczego[4].
Jaja mają długość 26–30 µm[4] (czasem 35 µm)[2] i szerokość 10–15 µm[4] (czasem 19 µm)[2]. Otacza je cienka, jasnożółto-brązową otoczka[2] z wieczkiem (operculum) na przednim biegunie i małym wyrostkiem na tylnym[2][4].
Cykl życiowy
[edytuj | edytuj kod]
Przywra chińska pasożytuje w przewodach żółciowych w wątrobie[2][3][4][5][6]. Postać dorosła może wytwarzać w ciągu doby nawet 1000 jaj[2] (każde z nich zawiera w sobie w pełni ukształtowane miracydium[4]), które są wydalane do środowiska wraz z kałem, a następnie zjadane przez słodkowodne ślimaki[2][4] z rodzajów: Parafossarulus, Bulimus, Semisulcospira, Alocinma i Melanoides, będących pierwszym żywicielem pośrednim[2]. Najczęściej są to: Parafossarulus manchouricus[3][6] i P. striatulus[3], Bulinus fuchsianus oraz Alocinma longicornis[3][4]. W ich żołądkach wylęgają się miracidia, które aktywnie przechodzą do jamy ciała ślimaka, by tam przekształcić się w sporocysty, tworzące po miesiącu redie. Te zaś po 4–5 tygodniach przekształcają się w cerkarie, charakteryzujące się masywnym i długim ogonkiem[4].
W tym stadium opuszczają one ciało ślimaka. Pływając swobodnie reagują błyskawicznie na ruch wody wywołany przez przepływającą obok rybę (głównie z rodziny karpiowatych lub okoniowatych), będącą drugim żywicielem pośrednim i przyczepiają się do jej skóry. Następnie, dzięki wydzielinie gruczołów penetracyjnych, przedostają się do wnętrza jej ciała[4], po czym lokują się w mięśniach[2][4] i w ciągu 6 tygodni rozwijają w encystowane[4] metacerkarie[2][4]. Jak dotąd odnotowano występowanie tego pasożyta u 34 gatunków ryb[3], zaliczanych do rodzin: karpiowatych[3][4], babkowatych, błędnikowatych, łososiowatych[3] i okoniowatych[4].
Metacerkaria jest formą inwazyjną dla żywiciela ostatecznego[4] (np. człowieka), który może się zarazić zjadając surowe, niedogotowane lub źle uwędzone ryby. Postacie dorosłe ekscystują z metacerkarii w dwunastnicy[2][3][4], skąd przewodem żółciowym wspólnym przemieszczają się do wątroby[3], gdzie osiągają dojrzałość płciową[4]. Wskutek mechanicznego podrażnienia oraz działania produktów metabolizmu pasożyta dochodzi do stanu zapalnego nabłonka przewodów[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Clonorchis sinensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Alicja Buczek: Atlas pasożytów człowieka. Lublin: Wydawnictwo Koliber, 2005, s. 54. ISBN 83-921-869-6-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Rościsław Kadłubowski, Alicja Kurnatowska: Zarys parazytologii lekarskiej. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1999, s. 202–203. ISBN 83-200-23-16-5.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Antoni Deryło (red.), Parazytologia i akaroentomologia medyczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 193–195, ISBN 978-83-01-13804-2.
- ↑ a b c Witold Stefański: Przywry (Trematoda). W: Zoologia. Bezkręgowce. Tom 1. Część 2. Eugeniusz Grabda (red.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 493.
- ↑ a b c d Claude Combes: Ekologia i ewolucja pasożytnictwa. Długotrwałe wzajemne oddziaływania. Wydawnictwo Lekarskie PWN, 1999, s. 57. ISBN 83-01-12882-8.