Prosopanche
 Kwiat Prosopanche americana | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Prosopanche |
| Nazwa systematyczna | |
| Prosopanche A. Bary Abh. Naturf. Ges. Halle 10: 267. 1868[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
P. burmeisteri A. Bary[3] | |
Prosopanche – rodzaj pozbawionych liści, bezzieleniowych roślin pasożytniczych z rodziny kokornakowatych (Aristolochiaceae). Należą do niego 3 gatunki[4] występujące w Ameryce Południowej i w Środkowej[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Organy podziemne
- Pozbawione liści organy podziemne składają się z rosnącego poziomo kanciastego lub okrągłego, mięsistego ryzomatoidu. Trudno określić, czy twór ten jest pędem czy korzeniem. Na kantach lub na całej powierzchni twór ten pokryty jest krótkimi brodawkami o skorkowaciałych wierzchołkach. Gdy roślina natrafia na korzeń rośliny żywicielskiej z brodawek wyrastają nierozgałęzione i cienkie korzenie-przyssawki wnikające w tkanki żywiciela[6].
- Kwiaty
- Okazałe lub średnich rozmiarów, wyrastają pojedynczo z wnętrza ryzomatoidu. Nad powierzchnię ziemi wystaje zwykle tylko górna część kwiatu – mięsiste wyrostki na szczycie listków okwiatu, osiągające do 30 cm długości. Rzadko kwiaty pozostają pod powierzchnią ziemi. Są promieniste i obupłciowe. Okwiat składa się z pojedynczego okółka 3–4 mięsistych i połączonych listków, najczęściej barwy czerwonobrązowej[6]. Poza tym białej, czerwonej, różowej lub brązowej[7]. Pręciki zwykle w takiej samej liczbie jak liczba listków okwiatu tj. 3-4 (rzadko 5) tworzą zwykle jeden okółek w formie stożka, wokół którego dodatkowo znajduje się okółek prątniczków. Słupek jest dolny z pojedynczą komorą utworzoną z trzech (rzadziej czterech) owocolistków. Łożysko zawiera bardzo liczne zalążki zanurzone w jego tkance. Ma postać szerokich listew[6]. Pojedyncza szyjka słupka zakończona jest główkowatym znamieniem[5].
- Owoc
- Podczas dojrzewania wypełniające wnętrze zalążni tkanki łożyska rozpuszczają się tworząc papkowatą masę. Owocnia zawsze mniej lub bardziej drewnieje[7]. Powstają duże, jagodowe owoce (u niektórych gatunków torebki[7]) zawierające wiele drobnych nasion[5]. Nasiona okryte są twardymi łupinami nasiennymi, pod którymi znajdują się: obielmo, bielmo i niezróżnicowany zarodek[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Rośliny z tego rodzaju pasożytują na korzeniach innych roślin, przy czym niektóre gatunki specjalizują się w określonych gatunkach żywicieli, najczęściej drzewach z rodzaju jadłoszyn (Prosopis)[6]. Kwiaty zapylane są przez muchówki i chrząszcze, najczęściej omarlicowate. Wabione są one zapachem padliny oraz obficie zgromadzonymi białkami i tłuszczami w tkankach po wewnętrznej stronie zmięśniałego okwiatu. Wąskie szczeliny między listkami okwiatu osłonięte są włoskami co utrudnia wyjście owadom z kwiatu. Wydostają się one dopiero wówczas, gdy włoski więdną[6]. W kwiatach roślin z tego rodzaju stwierdzono także termogenezę. Nasiona rozsiewane są przez ssaki[2]. Owoce są chętnie zjadane przez pancerniki[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jak w przypadku innych roślin pasożytniczych, redukcja organów sprawiła, że systematycy bardzo rozmaicie sytuowali tę grupę roślin. W systemie Cronquista (1981) Hydnoraceae zaliczane były do bukietnicowców Rafflesiales. W systemie Takhtajana (1997) i Reveala umieszczane były w monotypowym rzędzie Hydnorales obok Rafflesiales[5]. Dopiero w początkach XXI wieku dzięki badaniom molekularnym odkryto ich filogenetyczną przynależność do pieprzowców (Piperales)[8]. Do systemu APG III (2009) włącznie rodzaj klasyfikowany był w obrębie rodziny piestrzennikowatych Hydnoraceae w obrębie pieprzowców. W systemie APG IV (2016) rodzina ta włączona została do kokornakowatych (Aristolochiaceae) jako klad (w randze podrodziny Hydnoroideae Walpers) siostrzany dla podrodziny Aristolochioideae Link. Rodzaj jest siostrzanym dla rodzaju piestrzennik Hydnora[2].
- Wykaz gatunków[4]
- Prosopanche americana (R.Br.) Baill.
- Prosopanche bonacinae Speg.
- Prosopanche costaricensis L.D.Gómez
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-08-05] (ang.).
- ↑ a b Prosopanche. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-08-05].
- ↑ a b Prosopanche. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-08-05].
- ↑ a b c d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 169. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b c d e f g Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 390-391, seria: Wielka Encyklopedia Przyrody. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b c L. Watson, M. J. Dallwitz: Hydnoraceae. [w:] The families of flowering plants: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval [on-line]. [dostęp 2010-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-20)]. (ang.).
- ↑ Nickrent D. L. i in. 2002. Molecular data place Hydnoraceae with Aristolochiaceae. American J. Bot. 89