Paulowniowate
 Paulownia omszona | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
paulowniowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Paulowniaceae Nakai J. Jap. Bot. 24: 13. Dec 1949[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Paulownia Siebold & Zucc.[4] | |
Paulowniowate (Paulowniaceae) – rodzina roślin należąca do rzędu jasnotowców (Lamiales). Obejmuje w zależności od ujęcia dwa do trzech rodzajów z 8 gatunkami[2]. W tradycyjnych systemach XX wiecznych i starszych rośliny włączane były do szeroko ujmowanej rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae[4][2]. Są to drzewa i zdrewniałe pnącza o okazałych liściach i kwiatach, występujące we wschodniej Azji od Japonii i Korei, poprzez Chiny po rejon Himalajów, północnej Mjanmy i Malezji[5]. Drzewa paulownii uprawiane są dla drewna oraz jako rośliny ozdobne. Nazwa rodziny pochodzi od tego rodzaju, będącego typowym dla rodziny. Nazwa ta upamiętnia Annę Pawłowną, sponsorkę drugiej wyprawy Philippa von Siebolda do Japonii w 1861[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewa i drewniejące pnącza (Wightia)[5][2].
- Liście
- Zrzucane na zimę[2], rzadko zimozielone[5]. Wyrastają naprzeciwległe, czasem na młodych pędach skupiają się okółkowo. Liście pojedyncze, okazałe, ogonkowe, bez przylistków. Blaszka liściowa okazała, całobrzega lub piłkowana, czasem klapowana, u nasady zwykle sercowata. Na liściach obecne bywają pozakwiatowe miodniki[5].
- Kwiaty
- Okazałe, obupłciowe, grzbieciste. Zebrane są w szczytowe wiechy (Paulownia) lub wyrastające w kątach liści grona (Wightia). Działki kielicha w liczbie 5, u dołu są zrośnięte, od zewnątrz pokryte długimi[5], gęstymi i brązowymi włoskami[2]. Korona odstaje od kielicha[2], jest dwuwargowa. Pręciki są cztery, z czego dwa dłuższe, przy czym w kwiatach szczytowych bywa, że pręcików jest 5. Nitki pręcików zrośnięte są z rurką korony i wnikają od nasady główki między pylniki w postaci łącznika. Pylniki uwalniają pyłek przez podłużne pęknięcia. Zalążnia u nasady otoczona dyskiem miodnikowym jest górna, powstaje z dwóch owocolistków i jest dwukomorowa. Każda komora zwieńczona jest zagłębioną na szczycie szyjką słupka i punktowanym znamieniem. W każdej komorze rozwijają się liczne zalążki[5].
- Owoce
- Torebki z przegrodami pełnymi (Paulownia) lub częściowymi (Wightia). Otulone są one trwałym i częściowo drewniejącym kielichem. Nasiona są liczne, spłaszczone i oskrzydlone[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rośliny z rodziny paulowniowatych włączone były tradycyjnie do szeroko ujmowanej rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae lub wyodrębniane do bignoniowatych Bignoniaceae ze względu na podobieństwa do surmii (Catalpa)[2]. W systemach APG rodzina paulowniowatych jest wyodrębniana w ramach rzędu jasnotowców Lamiales jako siostrzana rodzinie zarazowatych Orobanchaceae[2], jednak istnieją także badania stawiające je w takiej pozycji względem jasnotowatych Lamiaceae[5]. Rodzaj Wightia jest tu włączany prowizorycznie, bowiem brak pewności odnośnie do jego powiązań filogenetycznych[5].
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| jasnotowce |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W obrębie rodziny wyróżnia się w różnych ujęciach cztery[7], trzy[5] lub dwa rodzaje[6]. W pierwszym wypadku włącza się tu rodzaj Brandisia, klasyfikowany gdzie indziej do zarazowatych Orobanchaceae[5]. Różnie ujmowany jest też monotypowy rodzaj Shiuyinghua, czasem włączany do rodzaju Paulownia[6].
- Paulownia Siebold & Zuccarini – paulownia
- Shiuyinghua Palct
- Wightia Wallich
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Robert W. Kiger, James L. Reveal: A comprehensive scheme for standardized abbreviation of usable plant-family names and type-based suprafamilial names. University of Maryland. [dostęp 2015-12-31].
- ↑ a b Family: Paulowniaceae Nakai. [w:] National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2018-01-21].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 581. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ a b c List of Genera in PAULOWNIACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-01-21] (ang.).
- ↑ Paulowniaceae. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-01-21].