Pandanowce
 Pandan trwały | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd |
pandanowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Pandanales R. Br. ex Bercht. et J. Presl Berchtold et Presl, Přir. Rostlin: 262. Jan-Apr 1820[3] | |
Pandanowce, pochutnikowce (Pandanales) – rząd roślin należący do jednoliściennych. Stanowi grupę siostrzaną wobec pochrzynowców (Dioscoreales). Obejmuje 5 rodzin z 36 rodzajami i 1345 gatunkami, występującymi w strefie międzyzwrotnikowej[2]. Należą tu w istotnej części rośliny o pędzie drewniejącym, z liśćmi skupiającymi się na jego szczycie. Kwiaty drobne, zebrane w okazałe kwiatostany, często w postaci kolby wspartej pochwą[4]. Większość gatunków to drzewa, krzewy, nieliczne gatunki to epifity i pnącza (szczudla Freycinetia)[5][3] oraz bezzieleniowe myko-heterotrofy (tryurydowate)[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- W większości rośliny drzewiaste, ale bez przyrostu wtórnego, o pędzie pojedynczym lub rozgałęziającym się sympodialnie. Wzdłuż pędu wyrastają korzenie przybyszowe (u pnączy obejmujące podpory), a w dole pędu występują zwykle korzenie podporowe[5].
- Liście
- Skrętoległe, zwykle skupione w szczytowych częściach pędów[5], zwykle wyrastające w trzech rzędach, rzadziej w dwóch lub w czterech (Sararanga)[5][3]. Zwykle równowąskie, szablaste, długie, sztywne, skórzaste, użyłkowane równolegle, o nasadzie pochwiastej[5], z pochwą otwartą lub zamkniętą[3]. U części przedstawicieli (okolnicowate) dłoniasto klapowane. Blaszka całobrzega lub piłkowana (czasem kolczasto)[3].
- Kwiaty
- Obupłciowe lub jednopłciowe. Pojedyncze lub zebrane w wyrastające na szczytach pędów lub w kątach liści kwiatostany pojedyncze lub złożone w formie kolby, grona, kłosa, wiechy, wsparte przysadką lub nie. Kwiaty są zwykle promieniste, rzadziej słabo grzbieciste. Listków okwiatu jest od trzech do 30, czasem są one silnie zredukowane. Pręcików jest od trzech do ok. 300, o nitkach pojedynczych lub rozgałęzionych, wolnych lub mniej lub bardziej zrośniętych. Zalążnia powstaje z jednego do ponad 70 owocolistków mniej lub bardziej zrośniętych, przy czym owocolistki zwykle nie są do końca zamknięte. Zalążnia rozwija się w położeniu dolnym, górnym lub wpół dolnym. Szyjka słupka pojedyncza, zwieńczona różnego kształtu znamieniem[3].
- Owoce
- Torebki, jagody i pestkowce[3].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]W dawniejszych systemach rząd był ograniczany do rodziny pandanowatych (Pandanaceae), choć sytuowany blisko okolnicowców Cyclanthales ze względu na wielość wspólnych cech. Takie rozwiązanie znalazło się w systemie Reveala (1999), Takhtajana (1997 i 2009) i Cronquista (1981).
W 1998 w systemie APG I do rzędu zaliczono Velloziaceae, Stemonaceae, pandanowate Pandanaceae i okolnicowate Cyclanthaceae. W 2003 roku w systemie APG II do rzędu pandanowców dołączono tryurydowate Triuridaceae. W kolejnych systemach APG III z 2009 i APG IV z 2016 w grupie tej nie wprowadzano zmian w randze rodzin[2].
W systemie Reveala z 2007 r. (też w systemie Thorna)[6] oraz w systemie Takhtajana z 2009[5] klad odpowiadający rzędowi pandanowców w systemach APG otrzymał rangę nadrzędu Pandananae Thorne ex Reveal in Novon 2: 236. 13 Oct 1992, a rodziny zaliczane tu według systemów APG i APweb wyodrębnione zostały w monotypowe rzędy: tryurydowców Triuridales Hook.f. in Le Maout & Decne., Velloziales R. Dahlgren ex Reveal, Stemonales Takht. ex Doweld, Cyclanthales Poit. in C. F. P. von Martius, Pandanales R. Br. ex Bercht. & J. Presl[6].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
| ← |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Powiązania filogenetyczne rodzin:
| pandanowce |
| |||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Jan Thomas Johansson: Pandanales. [w:] The Phylogeny of Angiosperms [on-line]. [dostęp 2021-02-04].
- ↑ Cole T.CH. i inni, Filogeneza roślin okrytozalążkowych – Systematyka Roślin Kwiatowych, Polskie tłumaczenie/Polish version of (2018) Angiosperm Phylogeny Poster – Flowering Plant Systematics [online], 2018.
- ↑ a b c d e f Armen Takhtajan: Flowering Plants. 978-1-4020-9608-2: Springer, 2009, s. 680.
- ↑ a b James L. Reveal: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. Department of Plant Biology, Cornell University. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).