Lubatowa

Lubatowa

wieś
Wieś odznaczona jest Krzyżem Walecznych
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Iwonicz-Zdrój
Liczba ludności (2011)	3550
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-441
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0351640
Położenie na mapie Polski Lubatowa
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Lubatowa
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Lubatowa
Położenie na mapie gminy Iwonicz-Zdrój Lubatowa
49°32′31″N 21°45′42″E
Strona internetowa

Kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lubatowej

Pomnik rozstrzelanych przez SS Galizien w 1944 roku

Lubatowa – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Iwonicz-Zdrój. Leży w Beskidzie Niskim w dolinie rzeki Lubatówki. Otoczona wzgórzami, m.in.: Kamionką (637 m n.p.m.), Osiecznikiem (633 m n.p.m.), Żabią (550 m n.p.m.) i Zygmuntową Górą (508 m n.p.m.).

Na przełomie XVI i XVII wieku położona była w ziemi sanockiej województwa ruskiego. Wieś klucza jaśliskiego biskupów przemyskich. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lubatowa. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

Integralne części wsi

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0351656	Antaczówka	część wsi
0351662	Aszkarówka	część wsi
0351679	Baranówka	część wsi
0351685	Bruśnik	część wsi
0351691	Cichoniówka	część wsi
0351700	Dereniówka	część wsi
0351716	Doły	część wsi
0351722	Dwór	część wsi
0351739	Dziczkówka	część wsi
0351745	Górka	część wsi
0351751	Jakiełówka	część wsi
0351768	Jakubczykówka	część wsi
0351774	Janówka	część wsi
0351780	Kalwaria	część wsi
0351797	Kaniorówka	część wsi
0351805	Kaniówka	część wsi
0351811	Kilarówka	część wsi
0351828	Kochanówka	część wsi
0351834	Kołatkówka	część wsi
0351840	Kołwikówka	część wsi
0351857	Koparówka	część wsi
0351863	Kopczówka	część wsi
0351870	Kowalówka	część wsi
0351886	Krzesiówka	część wsi
0351892	Łąka	część wsi
0351900	Małutówka Dolna	część wsi
0351917	Małutówka Górna	część wsi
0351923	Michalakówka	część wsi
0351930	Młyn	część wsi
0351946	Murchówka	część wsi
0351952	Nawsie	część wsi
0351969	Obszar	część wsi
0351975	Pernalówka	część wsi
0351981	Pernalówka Druga	część wsi
0352006	Pod Lasem	część wsi
0351998	Poddanówka	część wsi
0352012	Potok	część wsi
0352029	Rola	część wsi
0352035	Rola Druga	część wsi
0352041	Smrek	część wsi
0352058	Srokówka	część wsi
0352064	Szarlówka	część wsi
0352070	Ścibrzochówka	część wsi
0352087	Turkówka	część wsi
0352093	Wawrzkówka	część wsi
0352101	Wojtówka	część wsi
0352118	Za Górą	część wsi
0352124	Ziębówka	część wsi
0352130	Zimówka Dolna	część wsi
0352147	Zimówka Górna	część wsi

Historia

• w początkach XIV wieku Lubatowa jako wieś królewska
• 15 marca 1376 – w Sanoku zastaje podpisany przez Władysława Opolczyka akt lokacyjny na prawie magdeburskim, pozwalający Stanisławowi Tłoce założyć na prawie magdeburskim osadę "Górki" między potokami Schowa i Lubachowa
• 1386 – Lubatowa wraz z całym tzw. kluczem jaśliskim (Jaśliska, Zyndranowa Jasionka, Królik Polski) stają się własnością Zyndrama z Maszkowic w wyniku darowizny królewskiej; o tej własności świadczy dokument z 14 czerwca 1401 roku, dotyczący zabezpieczenia jej na sumę 60 grzywien Gniewoszowi z Dalewic
• 6 listopada 1401 – wystawiony zostaje akt sprzedaży Lubatowej biskupowi przemyskiemu Maciejowi Janinie za 300 grzywien praskich groszy, z prawem odkupu w ciągu trzech lat
• 1412 – akt sprzedaży sołtysostwa w Lubatowej przez biskupa przemyskiego Piotrowi (synowi Michała – byłego sołtysa z Równego) za 700 grzywien, z prawem założenia na prawie magdeburskim, nad rzeką Lubatową wsi o tej samej nazwie, na 60 łanach; sołtys otrzymał 5 łanów i reszty od 60 łanów oraz prawo wyszynku, założenia młyna i stawów, a także zezwolenie na sprowadzenie rzemieślników; dla kościoła przeznaczono po łanie, na pastwiska i rolę; wszyscy osadnicy zostali uwolnieni od podatków i danin przez okres 20 lat i nie podlegali władzy sądów polskich, sołtys natomiast miał prawo polowania i wolnego wyrębu w lesie, a także nie był zobowiązany do dostarczenia żołnierza na wyprawę; dla odróżnienia powstałych z podziału Lubatowej królewskiej i biskupiej, "Górna" i "Dolna", nazwano je Lubatową i Lubatówką
• 1425 – Piotr, kanonik krakowski zrzeka się Lubatowej na rzecz swego ojca Marcina; 1433-1461 właścicielami Lubatowej byli Zygmunt Jura i Adam Olszowiec mający zatarg z biskupem
• 1460 – biskup przemyski Mikołaj Błażejewski odkupuje Lubatową od Zygmunta Jury (zezwolenie przez króla Kazimierza Jagiellończyka wydane w tym samym roku w Sandomierzu)
• 1493 – właścicielem zostaje Hieronim Kobylański h. Grzymała (1440-1521); wówczas część biskupia miała 10 łanów, a do sołtysa należało 6 łanów, młyn i karczma
• 1529 – zostaje poświęcony drewniany kościółek (św. Stanisława biskupa), który przetrwał prawie 400 lat
• 15 czerwca 1561 – biskup przemyski Walenty Herburt daruje ówczesnemu sołtysowi Mikołajowi Cebrzykowi dwa pola, zwane „Dybigoska” i „Małyszoska”
• 27 grudnia 1566 – Mikołaj i jego żona Anna otrzymują od bp. Walentego Herburta dożywotnie sołtystwo we wsi Lubatowa
• 1570 – bp Walenty Herburt sprzedaje Cebrzykom nieurodzajną rolę za 280 grzywien i 12 groszy; po części były to wynagrodzenia za zasługi rodziny na rzecz biskupa (Stanisław Cebrzyk – syn szlachcica Mikołaja studiował na Akademii Krakowskiej)
• 1589 – biskup przemyski płaci podatki od 14 łanów kmiecych, młyna, siedmiu zagrodników, 10 komorników, rzemieślnika oraz od dwóch łanów sołtysa
• 1621 – za pozwoleniem biskupa Jana Wężyka, Anna Cebrzyk zrzeka się wieczystego wójtostwa na korzyść Jana Zarzyckiego, który wraz z małżonką 30 kwietnia 1627 roku otrzymują dożywotnie sołtystwo w Lubatowej jako rekompensatę za poniesione koszty odnowienia budynków
• 26 marca 1636 – wdowa po Janie, Jadwiga Krasowska, odstępuje sołtystwo w Lubatowej Zygmuntowi Punikowskiemu i Katarzynie z Pełczowskich, za przywilej dożywotniego wójtostwa, otrzymany od biskupa Andrzeja Szołdskiego, muszą jednak płacić na rzecz fabryki katedry przemyskiej 12 florenów polskich rocznie; po ich śmierci, spadkobiercom wypłacone zostanie 3/4 z tej sumy
• 1636 – Lubatowa zostaje wcielona do dóbr kapitulnych mimo nieporozumienia na tle własnościowym, które sprostował dopiero biskup Wacław Hieronim Sierakowski (1700-1780), w wyniku czego wieś zostaje darowana kapitule w zamian za sołtystwo w Domaradzu i Przysietnicy; zamianę prawnie zatwierdził papież Benedykt XIV w Rzymie 13 grudnia 1745 roku
• W drugiej połowie XVIII wieku – istnieje w Lubatowej już systematyczna szkoła parafialna, jako jedna z piętnastu w powiecie krośnieńskim.
• 1769-1772– – w Lubatowej i okolicy toczą się walki konfederatów barskich z wojskami carycy Katarzyny; potomkami konfederatów, osiadłych później w miejscowości, są rodziny: Jasłowskich, Kasprzyckich, Korzeniowskich, Masłowskich, Maścibrzuchów, Starowiejskich oraz Ziębów
• w czasie rzezi galicyjskiej (1846) – podburzeni przez zaborców chłopi są sprawcami pobicia i wygnania ze wsi zarządcy dóbr biskupich wraz z rodziną
• podczas wydarzeń Wiosny Ludów w Lubatowej istnieje chłopska partyzantka, wykorzystująca w walce działa jednorazowego użytku, rozpadające się po oddaniu strzału
• 1848 – uwłaszczenie i rozparcelowanie gruntów folwarcznych; Lubatowa przestaje być własnością Kapituły Przemyskiej
• 1867 – na tzw. Organistówce powstaje dobrowolna szkółka parafialna, podległa zarządowi parafii, w szkole nauczał organista nazwiskiem Frydrych. Nie było państwowych przepisów prawnych dotyczących obowiązkowej nauki czytania i pisania na poziomie elementarnym.
• przełom wieków XIX i XX – zawiązuje się wśród mieszkańców Lubatowej ruch ludowy, którego inicjatorami są Jan Stapiński oraz ksiądz Stanisław Stojałowski; szkolnictwo galicyjskie, będące w rękach duchowieństwa, stopniowo traci swe uprawnienia na rzecz powstawania szkół ludowych
• 1896 – zawiązuje się w Lubatowej Miejscowa Rada Szkolna, której przewodniczącym zostaje ksiądz Franciszek Zygłowicz, a zastępcą Ignacy Szulc; w 1900 roku nabyte zostają od Kapituły Przemyskiej grunty pod budowę szkoły – powstaje sześcioklasowa szkoła powszechna; kierownictwo szkoły, nauczyciele oraz księża od samego początku nauki są zwolennikami patriotycznego wychowania młodzieży
• 1907 – powstaje w Lubatowej jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej
• lipiec 1910 – podczas uroczystości z okazji 500. rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem na wzniesieniu przy drodze do Jasionki, przy udziale mieszkańców okolicznych miejscowości, postawiony zostaje krzyż upamiętniający sukces Polaków z 1410 roku
• 1912 – z inicjatywy ludowców utworzone zostają w Lubatowej Drużyny Bartoszowe, włączone w czerwcu 1914 roku do Polskich Drużyn Strzeleckich; lubatowianie należą do dukielskiego Sokoła
• 1914 – po wybuchu I wojny światowej do legionowych szeregów wyrusza z Lubatowej garstka ochotników z roczników nieobjętych mobilizacją austriacką, którzy z poświęconą przez księdza Siedleczkę bronią przemierzali szlaki bojowe z Legionem Wschodnim, a po jego rozwiązaniu z I i II Brygadą Legionów; za wspieranie organizacji wojskowo-niepodległościowej zostają aresztowani przez władze carskie i wywiezieni na Sybir ksiądz Michał Siedleczko, wójt Jan Jakieła oraz organizator Drużyn Bartoszowych Józef Ceglarz; w czasie działań wojennych we wsi w dniach 23 grudnia–26 grudnia 1914 oraz 16 maja 1916 r. naprzeciw siebie stają Polacy w mundurach wojska austriackiego i rosyjskiego; lubatowianie uczestniczący w wojnie w mundurach austriackich po przejściu linii frontu włoskiego udają się do Francji, gdzie generał Józef Haller organizuje polską armię
• 1921 – poświęcenie kościoła; stary, przeciekający kościółek zostaje rozebrany, a wiele figurek i krzyży trafia do kapliczek
• II wojna światowa – w Lubatowej powstaje jeden z pierwszych na tym terenie ruch oporu; organizatorem ogniwa konspiracyjnego jest por. Michał Zygmunt, który zbiegł z transportu do oflagu; wraz z księdzem Nalepą, kierownikiem szkoły Józefem Myśką, nauczycielką Zofią Burghartową oraz ppor. Janem Kopczą z Lubatówki i Stanisławem Turkiem organizuje pierwsze przerzuty na Węgry; po nawiązaniu łączności z grupą z Miejsca Piastowego konspiratorzy z Lubatowej wchodzą w skład organizacji Służba Zwycięstwu Polski, a po jej wchłonięciu przez Związek Walki Zbrojnej stają się głównymi organizatorami Placówki ZWZ w Dukli (kryptonim „Dalia”); po aresztowaniu i osadzeniu Zygmunta w Oświęcimiu komendantem placówki zostaje Jan Kopcza ("Waldemar"); placówka zajmowała się gromadzeniem broni, rozbudową siatki konspiracyjnej, ukrywaniem ludzi poszukiwanych przez Niemców – głównie w domach górnej części wsi, przysiółku Doły i Kolonia, akcjami propagandowymi i sabotażowymi, jak m.in. wypuszczenie ropy w kopalni "Lubatówka"; w Lubatowej obok oddziału ZWZ/AK z inicjatywy Jakuba Stanisza powstaje konspiracja ludowców "Chłostra", przekształcona później w Bataliony Chłopskie
• 1940 – organizowane są komplety tajnego nauczania w zakresie szkoły podstawowej i średniej; w wiosce udzielane jest schronienie dla jeńców radzieckich, zbiegłych z obozu pod Rymanowem, dla Polaków wypędzonych z Wielkopolski i Śląska, a także dla partyzantów z oddziału OP-11 dowodzonego przez Jana Czuchrę (pseudonim „Orski”) wracającego z akcji „Łańcuch” na słowacką placówkę graniczną w Certiżnem; ścigający partyzantów żołnierze niemieccy w odwecie rozstrzeliwują dwóch mieszkańców Lubatowej: Stanisława Frankiewicza, u którego oddział kwaterował, oraz Błażeja Zająca – komendanta warty wiejskiej
• 1944 – po czerwcowym zamachu partyzantów na Paula Diebala, krwawego komendanta Schutzpolizei w Dukli, Niemcy w akcji pacyfikacyjnej aresztują i mordują 1 lipca w Lesie Warzyckim koło Jasła kilkunastu mieszkańców Lubatowej; niedługo potem mieszkańców Lubatowej obejmuje kolejna pacyfikacja: tym razem aresztowanych zostaje 38 lubatowian, straconych 24 lipca 1944 roku w Lesie Grabińskim koło Iwonicza, razem z nimi zastrzeleni zostają aresztowani w tym czasie mieszkańcy Iwonicza, Brzostka, Korczyny i inni nierozpoznani
• 20 sierpnia 1944 – mieszkańcy Lubatowej pomagają w zdobywaniu Iwonicza Zdroju i rozbrojeniu placówki niemieckiej, rozbrajając tabor niemiecki i rozdając zdobyczne konie mieszkańcom wsi; w tym też czasie przejęta zostaje od partyzantów słowackich broń i amunicja, przewiezione następnie do Iwonicza Zdroju; kolejne wrześniowe walki z okupantem na terenie miejscowości i okolicy wspomagane są przez inne oddziały ruchu oporu zakwaterowane we wsi i w lesie koło Cergowej – pluton „Boruty”, a także kompanię „Moreny”; z ochotników utworzony zostaje kolejny pluton
• 2 września 1944 – plutony Pika i Boruty w Lubatowej rozbijają 40-osobowy oddział Niemców i Ukraińców, zabierając broń i konie
• 17 września 1944 – wojska IV Frontu Ukraińskiego AR wkraczają do Lubatowej
• 9 czerwca 2003 – powstało Towarzystwo Miłośników Lubatowej
• 2017 – znaleziono przedmioty z V p.n.e.

Szlaki piesze

• Cergowa (716 m n.p.m.) – Lubatowa – Iwonicz-Zdrój – Rymanów-Zdrój – Puławy – Tokarnia (778 m n.p.m.) (Główny Szlak Beskidzki)

Szlak papieski

Szlak, którym wędrował przez Beskid Niski, w 1952 r., przyszły papież – ks. Karol Wojtyła, w towarzystwie pięciu studentów, przebiega w pobliżu kościoła.

Wspomnienia z tej wyprawy, zostały zebrane i opisane w książce Andrzeja Potockiego Bieszczadzkimi i beskidzkimi śladami Karola Wojtyły ISBN 83-60234-01-9:

W kolejny już dzień swojej wyprawy podróżnicy przez Mszanę postanowili dojść na przełęcz Dukielską. Stąd pojechali do Dukli i jeszcze tego samego popołudnia wspinali się na szczyt Cergowej (716 m n.p.m.). Kolejny dzień po spędzonej nocy we wsi Cergowa to przejście przez Jasionkę, Lubatową, skąd szlakiem czerwonym dotarli do Iwonicza i Rymanowa-Zdroju.

Góra Cergowa

Cergowa (góra) (zwana też Górą Cergowską lub Wielką Górą) wznosi się na wysokość 716 m n.p.m. i jest położona na południowy zachód od Lubatowej. Jej nazwa ma celtyckie pochodzenie: „kerg” znaczy góra. Od innych wzniesień Beskidu Dukielskiego odróżnia ją trójgarbna sylwetka. Południowe, gęsto zalesione stoki Cergowej wznoszą się dość łagodnie, natomiast północne opadają głęboką zerwą w dolinę Jasionki. Swój kształt góra zawdzięcza budowie geologicznej: nasunięcie płaszczowiny dukielskiej na płaszczowinę śląską spowodowało tak silne nachylenie stoków, dochodzące do 40-70%. Wielka Góra posiada trzy wierzchołki: wschodni (681 m), środkowy (683 m) oraz zachodni (716 m) z żelaznym krzyżem. Jest znana z rzadko spotykanych w Beskidach jaskiń szczelinowych tzw. Borsuczych Dziur. Na górze znajdują się ponadto dwa rezerwaty „Tysiąclecia”, a także „Cisy w Nowej Wsi” chroniące naturalne lasy ze stanowiskami cisów.

Kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa

Drewniany kościół

Stary, drewniany kościół w Lubatowej wybudowano ok. 1529 roku, kiedy to został on konsekrowany przez biskupa przemyskiego Jana Karnkowskiego. W 1921 roku, w związku obawą o zawalenie, podjęto decyzję o likwidacji drewnianej świątyni.

Kościół neogotycki

Nowy budynek, murowany z cegły i kamienia wybudowano w latach 1911–1912, według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1911 roku. Styl nowego kościoła określano jako nadwiślański gotyk lub neogotyk. Z zewnątrz świątynia ma 40 m długości i 28 m szerokości, a wieża 50 m wysokości. Dach dwuspadowy, kryty blachą, natomiast mury zostały zrobione z kamienia i cegły. W 1929 roku wykonano szopkę oraz figurki, które w okresie świąt Bożego Narodzenia są wystawiane. 8 czerwca 1937 nastąpiła konsekracja nowej świątyni.

Las Grabiński

Las, w którym hitlerowcy zamordowali w 1941 roku 72 osoby.

Osoby związane z miejscowością

• Stanisław Jakubczyk – artysta, malarz kościelnych polichromii.

Bibliografia

• Jerzy Wowczak: Jan Sas-Zubrzycki. Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonika Kraków, 2017. ISBN 978-83-65080-63-9.

Linki zewnętrzne

• Lubatowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 384 .