Koło Obserwatora
 Widok na partię szczytową wzniesienia od strony zachodniej, z granicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Wysokość |
341[1] m n.p.m. |
Położenie na mapie Sudetów  | |
 50°53′44,77″N 14°59′24,96″E/50,895769 14,990267
| |
Koło Obserwatora, niem. Wachtberg (341 m n.p.m.[1]) – wzniesienie w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach Zachodnich, na Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim we wschodniej części Kotliny Turoszowskiej. Zaliczane jest do Korony Sudetów Polskich.
U podnóża południowych i zachodnich zboczy wzniesienia położona jest dawna przygraniczna wieś Markocice, obecnie wschodnia dzielnica Bogatyni[2]
Wschodnim zboczem w pobliżu szczytu wzniesienia przebiega granica państwowa między Czechami i Polską.
Położenie i opis
[edytuj | edytuj kod]Wzniesienie położone jest w południowo-wschodniej części Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego, około 2,8 km na południowy wschód od centrum miejscowości Bogatynia[2].
Wzniesienie Koło Obserwatora jest najwyższym wzniesieniem Obniżenia Żytawsko-Zgorzeleckiego. Wyrasta we wschodniej części Kotliny Turoszowskiej na tle sporo wyższych gór w okolicy, na wschód od dzielnicy Bogatyni Markocic w kształcie wydłużonej, rozległej mało wyraźnej kopuły z łagodnymi zboczami[2]. Zbocze południowe wyraźnie opada w kierunku Markocic, położonych w dolinie potoku Miedzianka[2]. Powierzchnia wierzchowiny jest łagodnie wyrównana, co sprawia, że z daleka wierzchołek wzniesienia jest trudno rozpoznawalny. Natomiast położenie wzniesienia, kształt i płaska część szczytowa czynią je rozpoznawalnym w terenie.
Wzniesienie w większości porastają dzikie łąki z pojedynczymi grupami drzew i krzewów, a w okolicy kamieniołomu, na południowym zboczu rośnie niewielki las[2]. Część powierzchni zboczy zajmują nieużytki. Nieliczne ciągi drzew i krzewów rosnące na wzniesieniu wyznaczają przebieg dawnych miedz i polnych dróg.
Wnętrze wzniesienia zbudowane jest z fragmentów bloku karkonosko-izerskiego, przede wszystkim z gnejsów i granitów rumburskich, w kilku miejscach starsze skały przebite są przez trzeciorzędowe bazalty[2]. Szczyt i zbocza wzniesienia pokrywa warstwa młodszych osadów glin, żwirów, piasków i lessów z okresu zlodowaceń plejstoceńskich i osadami powstałymi w chłodnym, peryglacjalnym klimacie.
U podnóża wzniesienia, wzdłuż potoku Miedzianka, rzecznym wąwozem prowadziła w przeszłości linia „Saksońskiej Kolei Wąskotorowej”, po której pozostały szyny na dawnym przejeździe kolejowo-drogowym w Markocicach oraz ślady po nasypach kolejowych. Tuż za granicą, w czeskich Heřmanicach, na lewym brzegu Miedzianki stoją zrujnowane budynki byłej stacji kolejowej oraz magazynów i składów[3].
W pobliżu wzniesienia stoi maszt telefonii komórkowej, zaś w pobliżu, na wzgórzu Obserwator, niem. Steinberg (315 m n.p.m.) znajduje się dawny przekaźnik telewizyjny dla Programu 2 TVP, wybudowany w 1972, później również wykorzystywany jako maszt telefonii komórkowej. Na północnym, łagodnie opadającym zboczu Obserwatora znajdują się również pozostałości (nieliczne płyty nagrobne) niemieckiego cmentarza urnowego, po II wojnie światowej opuszczonego i zdewastowanego[4]. Na wzgórzu znajdują się także pozostałości pomnika poświęconego niemieckim mieszkańcom Markocic (niem. Markersdorf), poległym podczas I wojny światowej[2].
Na południowym zboczu, w niedalekiej odległości od szczytu, znajduje się wyrobisko nieczynnego kamieniołomu bazaltu „Bartek”, w którym widać dobrze rozwinięty system regularnych spękań związanych z kurczeniem się lawy wulkanicznej podczas stygnięcia. Kamieniołom uruchomiono w latach 60. XX w. na użytek budowy Kombinatu Energetyczno-Górniczego. Słupy bazaltowe wydobywane z kamieniołomu na wzgórzu wykorzystywane były w przeszłości jako gotowy materiał budowlany. Stosowano go w okolicy do budowy ogrodzeń oraz obwałowań koryt rzecznych itp. Słupami obwałowany został potok Miedzianka.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]- Najwyższy punkt wzniesienia jest trudny do odnalezienia, znajduje się w pobliżu polsko-czeskiej granicy państwowej kilkadziesiąt metrów na zachód od słupka granicznego 13/128.
- Na szczyt wzniesienia nie prowadzi szlak turystyczny ani ścieżka. Na samo wzniesienie można dojść polnymi drogami z Markocic.
- Ze zboczy roztaczają się panoramy na okoliczne miejscowości oraz bliższe i dalsze pasma górskie[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b GeoLocator. [dostęp 2018-07-10].
- ↑ a b c d e f g h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 2: Pogórze Izerskie. Cz. 1: A-Ł. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, s. 331. ISBN 83-85773-60-6.
- ↑ 125 rocznica
- ↑ Bogatynia - turystyka, geografia, położenie miasta, środowisko naturalne [online], www.bogatynia.dwr.pl [dostęp 2017-11-15] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 2: Pogórze Izerskie (A-Ł). Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 2003, ISBN 83-85773-60-6.
- E. Ciuk: Litologia utworów trzeciorzędu w polskiej części Niecki Żytawskiej i ich własności fizyko-mechaniczne. Wrocław, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. ISBN 83-04041-19-7.
- Górne Łużyce: styk trzech granic. Skala 1:75.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2006. ISBN 83-60044-61-9.