Kaiser (samochód)
Kaiser – amerykańska marka i model samochodu osobowego klasy wyższej, produkowanego w latach 1946–1955 roku w USA przez koncern Kaiser-Frazer, później Kaiser Motors. Pod marką Kaiser produkowano tylko jeden model samochodu, w ramach dwóch generacji, noszący w różnych odmianach i latach nazwy modelu: Manhattan, Virginian, Dragon i Carolina lub oznaczenia: Special, Custom i DeLuxe. Wyprodukowano łącznie niecałe 0,5 miliona egzemplarzy. Model ten po 1955 roku jeszcze był produkowany do 1962 roku w Argentynie jako Kaiser Carabela. Osobno produkowano pod amerykańską marką Kaiser tylko małoseryjny samochód sportowy Kaiser Darrin.
Pierwsza generacja
[edytuj | edytuj kod] Kaiser z 1948 | |
| Producent | |
|---|---|
| Okres produkcji |
1946–1950 |
| Miejsce produkcji | |
| Dane techniczne | |
| Segment | |
| Typy nadwozia |
4-drzwiowy sedan |
| Silniki |
R6: 3,7 l, 100-112 KM |
| Skrzynia biegów |
3/4-biegowa mechaniczna |
| Napęd |
tylny, silnik wzdłużnie z przodu |
| Długość |
5156 mm (1947)[1] |
| Szerokość |
1852 mm[1] |
| Wysokość |
1638 mm[1] |
| Rozstaw osi |
3137 mm[1] |
| Masa własna | |
| Zbiornik paliwa |
79 l[1] |
| Liczba miejsc |
6 |
| Bagażnik |
467 l[1] |
| Dane dodatkowe | |
| Pokrewne | |
| Konkurencja | |
Powstanie marki
[edytuj | edytuj kod]Markę Kaiser utworzył w USA tuż po II wojnie światowej przemysłowiec Henry J. Kaiser, który wraz z Josephem Frazerem założył koncern Kaiser-Frazer[3]. Drugą utworzoną wówczas marką był bardziej luksusowy Frazer, przy czym oba samochody były pokrewne konstrukcyjnie. Początkowo pracowano nad nowoczesnym samochodem średniej wielkości z przednim napędem i tylnym zawieszeniem na drążkach skrętnych, o oznaczeniu K-85 od mocy silnika, lecz z powodu problemów technicznych i wysokich kosztów opracowania ostatecznie zdecydowano się w maju 1946 roku na tradycyjną konstrukcję z tylnym napędem, zunifikowaną z droższym Frazerem[3][4]. Zbudowano tylko sześć prototypów samochodu przednionapędowego, który różnił się od ostatecznego modelu m.in. mniejszą długością i rozstawem osi 2972 mm oraz mniejszym silnikiem o mocy 85 KM[5]. Ostateczny model z tylnym napędem otrzymał oznaczenie fabryczne K-100 i miał rozstaw osi 3137 mm (123,5 cala)[5]. Specyfiką samochodów Kaisera było to, że własnej produkcji były przede wszystkim nadwozia i podwozia, a w zakresie podzespołów mechanicznych opierano się na specjalizowanych renomowanych wytwórcach[6]. Samochody produkowane były w dawnej fabryce bombowców w Willow Run w stanie Michigan[4].
Modele 1947–1948
[edytuj | edytuj kod]Samochód zadebiutował w październiku 1946 roku na rok modelowy 1947, jako czterodrzwiowy sedan[5]. Początkowo podstawowy model otrzymał oznaczenie Special, lecz już na początku produkcji zrezygnowano z dodatkowego wyróżnika i samochód oznaczany był dalej po prostu jako Kaiser[3]. Konkurował na rynku z takimi samochodami ze średniej wyższej półki cenowej, jak Buick Special, Chrysler Windsor i Hudson Commodore[1]. 25 września 1947 roku natomiast wprowadzono lepiej wykończony model Kaiser Custom, nieróżniący się konstrukcyjnie, konkurujący z nieco droższymi samochodami, jak Buick Roadmaster[5].
Samochód wyróżniało bardzo nowoczesne nadwozie z gładkimi bokami, bez wystających błotników i stopni, będące obok Frazera pierwszym takim rozwiązaniem stylistycznym wśród pełnowymiarowych samochodów na rynku amerykańskim[a]. Autorem stylistyki był Howard „Dutch” Darrin[3]. Linia górna błotników przednich ciągnęła się aż do łagodnie opadającego tyłu samochodu[3]. Elegancję nadwozia podkreślała niewielka ilość ozdób, w tym brak listew bocznych, oraz niewielka atrapa chłodnicy o skomplikowanym wzorze poziomych i pionowych drobnych żaluzji[3]. Z przodu wystającego nosa maski było logo Kaisera w postaci chromowanej tarczy z literą „K” i sylwetką bizona, a poniżej napis „Kaiser” blokowym pismem[3]. Pod okrągłymi reflektorami były małe prostokątne światła parkingowe[3]. Z tyłu samochód miał małe prostokątne światła pozycyjne[3]. Dzięki gładkim bokom bardzo obszerne było wnętrze, a kanapa przednia i tylna miały 157 cm szerokości[3][7]. Samochód był sześcioosobowy (trzy osoby z przodu i z tyłu), przy czym według reklam na tylnej kanapie mieściły się wygodnie nawet cztery osoby[3]. Kaiser oferował przy tym szczególnie bogaty na rynku wybór kolorów samochodów i tapicerki[4].
Samochód napędzał silnik sześciocylindrowy rzędowy o pojemności 3,7 l (226,2 CID), dolnozaworowy, taki sam jak w samochodach Frazer[3]. Rozwijał moc 100 KM (brutto)[b] przy stopniu sprężania 7,3 (w samochodach wczesnej produkcji: 6,86)[3]. W modelu Custom za dopłatą dostępny był silnik z dwugardzielowym gaźnikiem zamiast jednogardzielowego, o mocy 112 KM[3]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem (81$)[3]. Opony miały rozmiar 6,50 × 15[1]. Silnik był produkowany przez zakłady Continental, a skrzynia biegów przez Borg-Warner[4].
Cena podstawowego modelu wynosiła 1868 dolarów, a Custom aż 2301 dolarów[1]. Samochód odniósł duży sukces jak na nową, stosunkowo drogą markę i wyprodukowano ich w pierwszym 1947 roku modelowym 70 474, w tym 5412 modelu Custom[5]. Osiągnęły one 2,08% udziału w rynku amerykańskim, z 14. miejscem na rynku[5]. Tuż po wojnie jednak w USA istniał wielki popyt na samochody, których produkcja była wstrzymana na czas wojny, a samochody Kaiser-Frazer obok Studebakera były pierwszymi nowo zaprojektowanymi konstrukcjami[8]. Problemem na dłuższą metę jednak okazało się pozycjonowanie marki Kaiser, która według wcześniejszych założeń miała produkować nieco mniejsze samochody i konkurować w bardziej popularnym tańszym segmencie rynku[3].
W 1948 roku wprowadzono jedynie niewielkie zmiany, przede wszystkim w zakresie zderzaka przedniego (z czterema kłami w miejsce dwóch) oraz zastosowania szerszych opon rozmiaru 7,10 × 15[9]. Z powodu inflacji znacznie wzrosły ceny, szczególnie bazowego modelu (o 20% – do 2244 dolarów), lecz mimo to produkcja wzrosła do 91 851 sztuk, w tym tylko 1263 Custom[9].
Modele 1949–1950
[edytuj | edytuj kod]
Na 1949 rok modelowy samochód we wrześniu 1948 roku przestylizowano i zmieniono jego nazewnictwo, w celu lepszego konkurowania z innymi markami, które w tym czasie również wprowadziły już nowe konstrukcje powojenne[2]. Podstawowy model nosił teraz oznaczenie Special, a lepiej wykończony – DeLuxe[10]. Nieco wydłużono nadwozie, a szersza atrapa chłodnicy sprawiała wrażenie większej szerokości, zgodnie z modą tego okresu[10]. Główną różnicę stanowił nowy przedni pas, z atrapą z trzech grubych poziomych belek na całą szerokość, z prostokątnymi światłami postojowymi na centralnej belce[10]. Górna belka miała pośrodku tłoczony napis „Kaiser”, zmieniono też medalion firmowy z literą K, umieszczony na chromowanym pasku w dolnej części nosa maski[10]. Powiększono prostokątne światła tylne i umieszczono je w dużych chromowanych oprawach[10]. Dodano boczną listwę na dolnej krawędzi nadwozia (szerszą w odmianie DeLuxe)[10]. W odmianie DeLuxe na błotnikach był umieszczony chromowany napis z nazwą koloru nadwozia[10]. Zmiany i ulepszenia także dotknęły wnętrza[10]. Poziome wskaźniki zostały zastąpione przez duży okrągły prędkościomierz przed kierowcą i taki zegar przed pasażerem[4].
Oprócz nadwozia sedan wprowadzono nowe odmiany nadwoziowe. Popularną odmianą okazał się nowatorski hatchback utility sedan (użytkowy sedan) – protoplasta nadwozia liftback, o profilu sedana, z dwuczęściową tylną klapą, której dolna część opuszczała się na dół, a górna z szybą podnosiła do góry[10]. Wersje te otrzymały dodatkowe nazwy: Special Traveler i DeLuxe Vagabond[10]. Lewe tylne drzwi były nieruchome, gdyż za nimi umieszczono koło zapasowe dla zwiększenia przestrzeni ładunkowej[10]. Dla zwiększenia ładowności samochód miał także wzmocnione resory i składaną tylną kanapę[10]. Reklamowano go jako bardziej praktyczny i stylowy, a przy tym tańszy od wszystkich typowych modeli kombi na rynku amerykańskim, także mniej prestiżowych marek[11]. Ze złożonym tylnym siedzeniem pojemność bagażnika wynosiła 2370 litrów, a po wymontowaniu siedzenia i z otwartą dolną klapą uzyskiwano aż 3 m (121 cali) długości przestrzeni ładunkowej[11]. Wprowadzono ponadto czterodrzwiowy „fałszywy” hardtop DeLuxe Virginian Hardtop Sedan i w listopadzie 1949 roku czterodrzwiowy kabriolet DeLuxe Convertible Sedan[10]. Oba miały nietypowe rozwiązanie w postaci drzwi ze stałymi chromowanymi ramkami okien oraz przeszklonego stałego słupka B, stwarzającego wrażenie lekkości[10].
Ceny samochodów nieco spadły, także dzięki przesunięciu niektórych elementów wyposażenia do opcjonalnych pakietów, które Kaiser wprowadził jako pierwszy producent na rynku[10]. Ceny zaczynały się od 1995 dolarów za podstawowy sedan Special i 2088 dolarów za Special Traveler do 2995 dolarów za hardtop Virginian i 3195 dolarów za kabriolet[2].
Samochody Kaiser 1950 roku modelowego były takie same, produkowane jedynie do lutego 1950 roku, gdyż Kaiser-Frazer przygotowywał nowy model samochodu[12]. W istocie powstały one z niesprzedanych samochodów z poprzedniego roku, kiedy okazało się, że sprzedaż jest niższa od ambitnych planów produkcyjnych prezesa firmy[4]. Łącznie w latach modelowych 1949 i 1950 powstało 92 705 samochodów (szacuje się, że 78 397 było z 1949 rocznika)[c]. Ogółem hardtopów i kabrioletów powstało tylko nieco ponad tysiąc, w tym 54–55 kabrioletów[d].
Dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]| Kaiser 1949 | |
|---|---|
| Wymiary: | |
| • Rozstaw osi: | 3137 mm (123,5″)[2] |
| • Długość: | 5250 mm (206,7″)[2] |
| • Szerokość: | 1852 mm (72,9″)[2] |
| • Wysokość: | 1638 mm (64,5″)[2] |
| • Masa własna: | 1502–1690 kg[2] |
| Napęd: | |
| • Silnik: | Thunderhead: gaźnikowy, R6, dolnozaworowy, chłodzony cieczą, umieszczony podłużnie z przodu, napędzający koła tylne[2][13] |
| • Pojemność skokowa: | 3707 cm³ (226,2 cala sześciennego)[2] |
| • Średnica cylindra × skok tłoka: | 84,1 × 111,1 mm (3 5/16 × 4 3/8")[13] |
| • Moc maksymalna: | 100/112 KM (brutto)[b] przy 3600 rpm[13] |
| • Stopień sprężania: | 7,3:1[2] |
| • Układ zasilania: | gaźnik jednogardzielowy / dwugardzielowy[2] |
| • Skrzynia przekładniowa: | mechaniczna 3-biegowa, opcjonalny nadbieg[2] |
| • Sprzęgło | suche, jednotarczowe[13] |
| • Przeniesienie napędu: | tylny most z przekładnią hipoidalną, łamany 3-częściowy wał napędowy[13] |
| Układ jezdny: | |
| • Podwozie: | rama prostokątna[13] |
| • Zawieszenie przednie: | niezależne, sprężyny śrubowe z amortyzatorami podwójnego działania, stabilizator[13] |
| • Zawieszenie tylne: | tylny most, resory półeliptyczne, amortyzatory podwójnego działania ustawione w formie odwróconego „V”[13] |
| • Ogumienie: | diagonalne o wymiarach 7,10 × 15[2] |
| • Średnica zawracania: | 12,2 m (promień 20 stóp)[13] |
| Dane eksploatacyjne: | |
| • Bagażnik: | 467 l (16,5 ft³)[2] |
| • Zbiornik paliwa: | 79l (20 gal)[2] |
Druga generacja
[edytuj | edytuj kod] Kaiser Special sedan 4-d z 1951 | |
| Producent | |
|---|---|
| Okres produkcji |
1950–1954 (USA) |
| Miejsce produkcji | |
| Dane techniczne | |
| Segment | |
| Typy nadwozia |
4-drzwiowy sedan |
| Silniki |
R6: 3,7 l, 115/118/140 KM |
| Skrzynia biegów |
3/4-biegowa mechaniczna |
| Napęd |
tylny, silnik wzdłużnie z przodu |
| Długość |
5344 mm[14] |
| Szerokość |
1880 mm[14] |
| Wysokość |
1532 mm[14] |
| Rozstaw osi |
3010 mm[14] |
| Masa własna |
1388–1517 kg[15] |
| Zbiornik paliwa |
64 l[15] |
| Liczba miejsc |
6 |
| Bagażnik |
530 l[15] |
| Dane dodatkowe | |
| Konkurencja |
Buick Special/Super |
Model 1951
[edytuj | edytuj kod]
Nietypowo, Kaiser 1951 roku modelowego wszedł do produkcji już od marca 1950 roku[16]. Całkiem nowe było nadwozie, również zaprojektowane przez Howarda Darrina i wyróżniające się nowoczesnością, a zwłaszcza dużym obszarem oszklenia[16]. Samochód miał krótszy o 13 cm rozstaw osi, lecz nadwozie było zgodnie z modą dłuższe, szersze i niższe[16].
Ponownie samochód miał gładkie boki, które już szeroko były stosowane w stylistyce, lecz wciąż niezaadaptowane przez wszystkich amerykańskich producentów[e]. Dynamiczną linię nadwozia podkreślał charakterystyczny dla nowych projektów Darrina uskok bocznej linii na wysokości tylnych okien[16]. Atrapę chłodnicy tworzyły dwie poziome belki, nisko umieszczone nad grubym zderzakiem, a maska była bardziej spłaszczona, mniej wystająca między błotnikami z tradycyjnymi okrągłymi reflektorami[16]. Na nosie maski zastosowano nowy medalion firmowy, a na jej szczycie po raz pierwszy ozdobę[16]. Światła tylne były tym razem pionowe, na końcach błotników formujących zalążki płetw[16]. Dynamiczną stylistykę podkreślała również dzielona przednia szyba, z typowym dla Darrina „zębem” na górnej krawędzi (Darrin dip), pochylona wraz ze słupkami A pod większym kątem niż u konkurencji[16]. Podobny niewielki „ząb” miała też stosunkowo duża tylna szyba[16]. Kaiser miał największą powierzchnię szyb spośród samochodów amerykańskich 1951 roku[4]. Ocenia się, że zapewniał również najlepszą spośród nich widoczność do przodu[16]. Szyba łatwo wypadała na zewnątrz przy zderzeniu, dla bezpieczeństwa[17]. Odpowiednio zaprojektowane dla wygody i bezpieczeństwa było również wnętrze, z deską rozdzielczą wyłożoną miękkim materiałem, zaś wysoko kończące się drzwi, otwierane pod kątem 75°, ułatwiały wsiadanie[16]. Projekt samochodu określony był przez producenta jako „anatomiczny” (Anatomic design) – „zaprojektowany, aby pasował do ciała”[16].
Silnik pozostał taki sam: sześciocylindrowy rzędowy dolnozaworowy o pojemności 3,7l (226,2 CID), jedynie nieco ulepszony[16]. Ze standardowym dwugardzielowym gaźnikiem rozwijał minimalnie większą moc 115 KM brutto[16]. Napęd był przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną (produkcji Borg-Warner), za dopłatą z nadbiegiem, albo automatyczną skrzynię biegów Hydra-Matic produkcji General Motors (dopłata 159 dolarów)[16][6]. Mimo klasycznej konstrukcji na ramie, inżynierowie postarali się osiągnąć mniejszą masę, niż u konkurencji, i niskie położenie środka ciężkości, co przekładało się na bardzo dobre prowadzenie[4].
W pierwszym roku nadal produkowano dwa modele różniące się tylko wyposażeniem i wykończeniem, oznaczone Special i DeLuxe[18]. Model DeLuxe różnił się zewnętrznie m.in. szeroką stalową ozdobną listwą ochronną u dołu boków nadwozia[15]. W stosunku do pierwszej generacji poszerzono gamę nadwozi. Oprócz czterodrzwiowego sedana i hatchbacka, nazwanego teraz Traveler w obu wersjach wykończenia, wprowadzono analogiczne odmiany dwudrzwiowe oraz dwudrzwiowe coupé: trzymiejscowe Business Coupe w gamie Special i sześciomiejscowe Club Coupe w gamie DeLuxe[18]. Czterodrzwiowe wersje Traveler miały w tej generacji już wszystkie drzwi użytkowe, gdyż koło zapasowe przeniesiono we wszystkich odmianach pod podłogę bagażnika[16]. Od lutego 1951 roku wprowadzono specjalną limitowaną wersję wykończenia DeLuxe Dragon, ze wzorzystą winylową tapicerką przypominającą domniemaną skórę smoka[16]. W pierwszej serii dostępne było dziewięć kombinacji kolorystycznych, w drugiej serii oferowanej od lutego do kwietnia dodano winylowe pokrycie dachu i były trzy wersje kolorystyczne: Silver Dragon, Golden Dragon i Emerald Dragon, zaś w trzeciej serii dostępnej od maja do listopada był jeden wariant Jade Dragon[16].
Ceny czterodrzwiowych sedanów wynosiły od 2212 dolarów za Special i 2328 dolarów za DeLuxe[15]. Samochód spotkał się ze sporym zainteresowaniem i wyprodukowano ich 122 302, aczkolwiek sprzyjał temu przedłużony rok modelowy[16][f]. Był to najwyższy wynik w historii Kaisera, mimo to udział w rynku wynosił nadal jedynie 2,10% (13 miejsce)[16]. Większość (71 568) przypadała na model DeLuxe. Najpopularniejsze były czterodrzwiowe sedany, a modele Traveler znalazły tym razem jedynie 4095 nabywców[15]. Oprócz głównej fabryki w Willow Run, produkowano je też w Jackson w Michigan i Portland w Oregon[16]. Konkurencją były takie samochody, jak Buick Special i Super, Oldsmobile 88, Chrysler Windsor, DeSoto Custom, Hudson Super, Nash Ambassador[15].
W ankiecie czasopisma „Popular Mechanics”, 58% użytkowników oceniło samochód jako doskonały, a 33% jako dobry[19]. Doceniano go przede wszystkim za styl i przestronność, widoczność, prowadzenie i własności jezdne[19]. Z ujemnych cech krytykowano przede wszystkim jakość spasowania (przecieki wody, grzechotanie)[19]. Wady te uległy jednak poprawie w 1952 roku[6].
Model 1952
[edytuj | edytuj kod]
W grudniu 1951 roku 5579 niesprzedanych samochodów zostało oznaczonych jako 1952 rok modelowy i przemianowanych na Kaiser Virginian Special / DeLuxe[20]. Oprócz nazwy na błotnikach przednich, otrzymały one mocowane z tyłu odchylane koło zapasowe w „stylu europejskim”[4][21].
14 marca 1952 roku natomiast wprowadzono odświeżone właściwe modele 1952 roku. Podstawowy teraz przejął oznaczenie DeLuxe, ponownie bez nazwy własnej, a lepiej wykończony otrzymał nazwę Manhattan (po wycofanym samochodzie wyższej klasy Frazer Manhattan)[20]. Atrapę chłodnicy teraz tworzyła jedna gruba górna belka na całą szerokość, z wkomponowanymi prostokątnymi światłami postojowymi na brzegach[20]. Bardziej rozbudowany został natomiast gruby przedni zderzak oraz zmieniono emblemat na nosie maski, wpisany w szerokie „V”. Z tyłu powiększono i wydłużono lampy na końcach błotników[20]. Wprowadzono ulepszenia w zawieszeniu i wyposażeniu[20]. Model Manhattan różnił się zewnętrznie m.in. szeroką stalową ozdobną listwą ochronną u dołu boków nadwozia zamiast wąskiej[22].
W 1952 roku wyprodukowano tylko 29 284 samochody, w tym 5579 sztuk modelu Virginian z początku roku, 6288 sztuk nowego modelu DeLuxe i 17 417 modelu Manhattan[22][g]. Nowe modele produkowane od marca podrożały średnio o 14%[22].
Dziennikarz motoryzacyjny Floyd Clymer określił w 1952 roku Kaisera jako jeden z najlepiej prowadzących się samochodów, o bardzo dobrym rozkładzie masy, solidny i ekonomiczny; podtrzymując opinię, że samochody produkcji Kaisera są „znacznie lepsze, niż większość ludzi uważa”[6]. Prędkość maksymalna według testu wynosiła ok. 146 km/h[6]. Najlepsze testowe przyspieszenie od 0 do 97 km/h wynosiło 14,5 s[h].
Model 1953
[edytuj | edytuj kod]
W samochodach 1953 roku modelowego, produkowanych od października 1952 roku, przeprowadzono ponownie jedynie drobny lifting[23]. Głównie widoczne były przestylizowane powiększone chromowane oprawy reflektorów i dodane chromowane płetwy na tylnych błotnikach, ponadto zmieniła się ozdoba na masce[23]. Pokrywa bagażnika miała obecnie wewnętrzne zawiasy zamiast zewnętrznych[23]. Odświeżono ponadto wnętrze samochodu[23]. Napęd pozostał taki sam, lecz dzięki zmianom kolektora dolotowego i wylotowego moc silnika wzrosła do 118 KM[17][i]. Czas przyspieszenia do 97 km/h skrócił się do 14 sekund[17]
Oprócz modeli DeLuxe i Manhattan, wprowadzono najtańszy model Carolina oraz najdroższy luksusowy Dragon[23]. Dragon dostępny był tylko jako czterodrzwiowy sedan z najlepszym wykończeniem i wyposażeniem standardowym, w tym automatyczną skrzynią biegów, radiem i szerszymi oponami 7,10 × 15[23]. Wyróżniał się złoconymi emblematami i ozdobami oraz pokryciem dachu z winylu Bambu, imitującego fakturę bambusu, a także tabliczką z grawerowanym nazwiskiem nabywcy na desce rozdzielczej[23]. Ozdoby i wyposażenie modelu Dragon były też dostępne dla innych modeli w pakiecie AG100 (1184 dolary)[23]. Zrezygnowano w gamie z nadwozi coupe i dwudrzwiowej odmiany Traveler[23]. Jako opcja w ciągu roku pojawiło się wspomaganie układu kierowniczego[4].
W 1953 roku wyprodukowano 43 496 samochodów, co dało Kaiserowi dopiero 16. miejsce na rynku, z udziałem 0,71%[23][j]. Ceny sięgały od 2313 dolarów za dwudrzwiowy sedan Carolina przez 2650 za czterodrzwiowy sedan Manhattan do 3924 dolarów za model Dragon[24]. Ten ostatni, wyprodukowany w liczbie 1277 sztuk, miał konkurować z samochodami takimi jak: Cadillac Series 62, Lincoln Capri i Packard Patrician[24].
Model 1954–1955
[edytuj | edytuj kod]
W marcu 1954 roku przeprowadzono większy lifting dotychczasowego modelu[25]. Całkiem zmieniono i unowocześniono pas przedni, z atrapą chłodnicy z wklęsłych pionowych chromowanych pasków przypominających fiszbiny, oraz z owalnymi pionowymi oprawami reflektorów, obejmującymi także małe okrągłe światła parkingowe/kierunkowskazy poniżej[25]. Inspiracją dla nowego wyglądu był samochód koncepcyjny Buick XP-300, przez co pas przedni w zakresie samych reflektorów stał się podobny do Buicka[k]. Maska między błotnikami była bardziej spłaszczona, a na niej umieszczono ozdobny chwyt powietrza[26]. Powiększono lampy tylne, których klosze były zintegrowane z chromowanymi płetwami i zachodziły na górną krawędź błotników[25]. Powrócono do oferowania tylko dwóch modeli, z których podstawowy ponownie został oznaczony Special, a lepiej wyposażonym modelem pozostał Manhattan[25]. Samochody obu modeli nowej produkcji wyróżniały się ponadto powiększoną kosztem słupków C dużą trzyczęściową szybą tylną[4]. 3500 ubiegłorocznych samochodów Manhattan otrzymało jednak nową stylistykę pasa przedniego, przy pozostawieniu mniejszej szyby tylnej, i było sprzedawanych na początku 1954 roku jako model Special pierwszej serii[4].
Pozostawiono w gamie tylko nadwozia 2- i 4-drzwiowego sedana[25]. Dotychczasowy silnik Supersonic o mocy 118 KM był dostępny tylko w modelu Special, natomiast Manhattan otrzymał wersję tego silnika nazwaną Super Power, doładowaną sprężarką McCulloch, rozwijającą moc 140 KM brutto[25]. Napęd w obu odmianach był nadal przenoszony przez trzybiegową skrzynię mechaniczną, za dopłatą z nadbiegiem, lub nową automatyczną skrzynię biegów Dual Range Hydra-Matic (178 dolarów)[25]. Z uwagi na połączenie firm Kaiser-Frazer i Willys-Overland, produkcję wszystkich samochodów osobowych przeniesiono w tym roku do fabryki Willysa w Toledo w Ohio[27].
Mimo nowoczesnego wyglądu, sprzedaż znacząco spadła i powstało tylko 929 nowych sztuk modelu Special i 4325 Manhattan[28]. Ceny pozostały podobne, wynosząc do 2670 dolarów za czterodrzwiowy sedan Manhattan[28]. Kaiser był pionierem na rynku amerykańskim w zastosowaniu silnika ze sprężarką[28]. Pomimo tej nowości, klienci wybierali jednak samochody średniej klasy konkurencji, głównie dużych koncernów, z nowszymi mocniejszymi górnozaworowymi silnikami V8 (jak Buick Super, Oldsmobile 88, DeSoto Firedome, a także 6-cylindrowy, lecz mocniejszy Hudson Hornet)[29].
W 1955 roku przedsiębiorstwo, przemianowane na Kaiser-Willys, zdecydowało o zakończeniu produkcji samochodów osobowych, ponosząc straty i nie mogąc poświęcić funduszy na rozwój nowych modeli, ani silników V8, w celu sprostania konkurencji[29][4]. W tym roku pozostał w ofercie tylko model Manhattan, z minimalnymi zmianami, w tym nieco zmienionym ozdobnym chwytem powietrza na masce (dodano na górnej powierzchni po dwa karby po obu stronach środkowej płetwy)[29][30]. Na rynek USA wyprodukowano tylko 480 samochodów, w tym 270 stanowiły przenumerowane niesprzedane samochody z poprzedniego roku, a 210 było z nowej produkcji[29][l].
Produkcja w Argentynie
[edytuj | edytuj kod]Na mocy porozumienia z rządem argentyńskim, 1021 samochodów Manhattan wyprodukowano w drugiej połowie 1955 roku na eksport do Argentyny[29][31]. Samochody w wersji eksportowej nie miały jednak sprężarek[31]. Oprzyrządowanie do produkcji samochodu zostało następnie sprzedane nowo utworzonej argentyńskiej firmie Industrias Kaiser Argentina (IKA), której głównymi udziałowcami był Kaiser i państwowy argentyński producent IAME[31]. W Argentynie samochód był produkowany nadal bez większych zmian w nowo zbudowanej fabryce w Santa Isabel od 25 lipca 1958 do 1962 roku jako Kaiser Carabela[31]. Powstało ich 8126, przy tym był to największy samochód osobowy produkowany w historii w Argentynie[31].
Dane techniczne
[edytuj | edytuj kod]| Kaiser 1951 | |
|---|---|
| Wymiary: | |
| • Rozstaw osi: | 3010 mm (118,5″)[15] |
| • Długość: | 5344 mm (210,4″)[15] |
| • Szerokość: | 1880 mm (74″)[15] |
| • Wysokość: | 1532 mm (60,3″)[15] |
| • Rozstaw kół: | 1473 mm przód / 1492 mm tył (58 / 58¾″)[19] |
| • Prześwit: | 190 mm (7,5″)[19] |
| • Szerokość kanapy: | 160 cm przód/tył[6] |
| • Masa własna: | 1388– 517 kg[15] |
| Napęd: | |
| • Silnik: | Supersonic: gaźnikowy, R6, dolnozaworowy, chłodzony cieczą, umieszczony podłużnie z przodu[16] |
| • Pojemność skokowa: | 3707 cm³ (226,2 cala sześciennego)[16] |
| • Średnica cylindra × skok tłoka: | 84,1 × 111,1 mm (3 5/16 × 4 3/8")[19] |
| • Moc maksymalna: | 115 KM (brutto)[b][16] |
| • Maksymalny moment obrotowy: | 258 Nm (190 stopofuntów) przy 1800 rpm[32] |
| • Stopień sprężania: | 7,3:1[16] |
| • Układ zasilania: | gaźnik dwugardzielowy[16] |
| • Skrzynia przekładniowa: | mechaniczna 3-biegowa, opcjonalny nadbieg lub automatyczna Hydra-Matic[16] |
| • Przekładnia główna: | 3,91:1 lub 3,31:1 ze skrzynią automatyczną, opcjonalnie 4,55:1 (1952)[32] |
| Układ jezdny: | |
| • Podwozie: | rama prostokątna[32] |
| • Zawieszenie przednie: | niezależne, sprężyny śrubowe[32] |
| • Zawieszenie tylne: | tylny most, resory półeliptyczne[32] |
| • Ogumienie: | diagonalne o wymiarach 6,70 × 15[15] |
| • Średnica zawracania: | 11 m (promień 18 stóp)[19] |
| Dane eksploatacyjne: | |
| • Prędkość maksymalna: | 158 km/h (98 mph) (według prędkościomierza, realnie ok. 146 km/h) (1952)[6] |
| • Przyspieszenie 0–97 km/h: | 14,5 s (skrzynia automatyczna) (1952)[h] |
| • Czas startu na 1/4 mili: | 21,9 s (skrzynia automatyczna) (1952)[6] |
| • Zużycie paliwa: | średnio ok. 12 l/100 km poza miastem (20 mpg)[6] |
| • Bagażnik: | 530 l (18,7 ft³)[15] |
| • Zbiornik paliwa: | 64 l (17 gal)[15] |
| Kaiser 1954 | |
|---|---|
| Wymiary: | |
| • Rozstaw osi: | 3010 mm (118,5″)[28] |
| • Długość: | 5436 mm DeLuxe / 5487 mm Manhattan (214″/216″)[26] |
| • Szerokość: | 1902 mm (74,9″)[28] |
| • Wysokość: | 1532 mm (60,3″)[28] |
| • Masa własna: | 1481 – 1531 kg[28] |
| Napęd: | |
| • Silnik: | DeLuxe: Supersonic – gaźnikowy, dolnozaworowy, chłodzony cieczą, umieszczony podłużnie z przodu[28] |
| Manhattan: SuperPower – gaźnikowy, dolnozaworowy, ze sprężarką McCulloch, chłodzony cieczą, umieszczony podłużnie z przodu[28] | |
| • Pojemność skokowa: | 3707 cm³ (226,2 cala sześciennego)[28] |
| • Średnica cylindra × skok tłoka: | 84,1 × 111,1 mm (3,31 × 4,38″)[26] |
| • Moc maksymalna: | DeLuxe: 118 KM (brutto)[b] przy 3650 rpm[26] |
| Manhattan: 140 KM (brutto) przy 3900 rpm[26] | |
| • Maksymalny moment obrotowy: | DeLuxe: 271 Nm (200 stopofuntów) przy 1800 rpm[26] |
| Manhattan: 292 Nm (215 stopofuntów) przy 2400 rpm[26] | |
| • Stopień sprężania: | 7,3:1[26] |
| • Układ zasilania: | gaźnik dwugardzielowy[28] |
| • Skrzynia przekładniowa: | mechaniczna 3-biegowa, opcjonalny nadbieg lub automatyczna[28] |
| Układ jezdny: | |
| • Ogumienie: | diagonalne o wymiarach 6,70 × 15[28] |
| • Średnica zawracania: | 11,6 m (promień 19 stóp)[19] |
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Henry J – samochód kompaktowy koncernu Kaiser-Frazer
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tak według Flory 2008 ↓, s. 100. Wcześniej całkowicie gładkie boki zastosowano w USA tylko w małym spartańskim samochodzie Crosley CD (czerwiec 1946), natomiast Studebaker zaprezentowany w maju 1946 roku miał podobnie nowoczesną część przednią, lecz z tyłu nadal wystające zaakcentowane błotniki (Flory 2008 ↓, s. 31-32, 123). Warto zauważyć, że całkowicie gładkie boki miał również produkowany od tego samego roku radziecki GAZ-M20 Pobieda (GAZ-M20 «Pobieda». „Awtolegiendy SSSR”. Nr 23, s. 3-4, 2009. DeAgostini.).
- ↑ a b c d W rzeczywistości moc była podawana w koniach parowych (HP) (100 HP = 101,4 KM). Moc silników samochodów amerykańskich podawana była przed 1972 rokiem jako moc „brutto” (gross BHP) – moc liczona według późniejszych bardziej realnych zasad jako moc „netto” była niższa (J. "Kelly" Flory: American Cars, 1960–1972: Every Model, Year by Year. McFarland & Company, 2004, s. 864. (ang.)..
- ↑ Tak według Flory 2008 ↓, s. 220-223, 289-290. Autor ten podaje, że zbudowano aż równe 21 000 Special Traveler i można wywnioskować, że 4500 DeLuxe Vagabond.
- ↑ We Flory 2008 ↓, s. 223, 290 jest błąd literowy w liczbie hardtopów z 1950 roku (5223), nie sumującej się do podanej ogólnej produkcji DeLuxe z tego roku – powinno być 523 (ogółem za oba lata 951). Ewidentnie też w 1949 i 1950 roku zamieniona jest produkcja kabrioletów (3825 i 675) i modelu Vagabond (tylko 25 i 30), gdyż na s. 220 autor ten podał, że kabrioletów i hardtopów powstało nieco ponad 1000. How Kaiser Cars Work [online]. podaje nieco mniej: 946 Virginian i 54 kabrioletów.
- ↑ Z samochodów 1951 rocznika średniego i wyższego segmentu cenowego wystające błotniki tylne nadal stosowały: Chrysler, Dodge, DeSoto, Oldsmobile, Studebaker, a także Packard (po „gładkich” modelach ubiegłorocznych), a całkiem gładkie boki miały: Mercury, Nash, Hudson i Frazer (Flory 2008 ↓, s. 319-388).
- ↑ Według How Kaiser Cars Work [online]. wyprodukowano prawie 140 000 w 1951 roku modelowym.
- ↑ Według How Kaiser Cars Work [online]. wyprodukowano 7500 DeLuxe i 19 000 Manhattan w 1952 roku modelowym.
- ↑ a b Przyspieszenie ze skrzynią automatyczną od 0 do wskazania 60 mph (97 km/h, w rzeczywistości ok. 92 km/h): 14,5 s według testu Wilbura Shawa („Popular Science”, maj 1952, s.143), a 17,1 s według testu Floyda Clymera („Popular Mechanics”, grudzień 1952, s. 92)
- ↑ Mimo oficjalnie podanej wartości 118 KM, według Wilbur Shaw. 1953 Kaiser "breathes deeper". „Popular Science”, s. 121, listopad 1952., moc w rzeczywistości wzrosła ze 115 o 5,5 KM.
- ↑ Według How Kaiser Cars Work [online]. wyprodukowano tylko 28 000 samochodów w 1953 roku modelowym – przy czym kolejne 3500 sprzedano jako 1954 rocznik; nie wiadomo z czego wynika pozostała różnica ponad 10 tysięcy sztuk.
- ↑ Tak według Flory 2008 ↓, s. 584. Należy zauważyć, że poza podobnie umieszczonymi reflektorami, wklęsła atrapa chłodnicy Kaisera z 1954 roku z drobnymi metalowymi fiszbinami była podobna do wklęsłej atrapy koncepcyjnego Buicka XP-300, ale nie do wypukłych atrap o półeliptycznym kształcie produkcyjnych Buicków z lat 1953–1954, nieposiadających również wlotu powietrza na masce (por. Flory 2008 ↓, s. 547).
- ↑ Według R.J. Knox: 1954-1962 Kaiser. 2014. jednakże w 1955 roku powstało na rynek USA tylko 270 samochodów przenumerowanych (226 4-drzwiowych, 44 2-drzwiowe) i 1 przejęty z eksportowych oraz później „kilka” złożonych z części.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Flory 2008 ↓, s. 102-103.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Flory 2008 ↓, s. 221-223.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Flory 2008 ↓, s. 100-101.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Auto Editors of Consumer Guide, How Kaiser Cars Work [online], HowStuffWorks (ang.).
- ↑ a b c d e f Flory 2008 ↓, s. 100-103.
- ↑ a b c d e f g h i Floyd Clymer. Clymer tests the Kaiser. „Popular Mechanics”. 98 (6), s. 91-92, 224-230, grudzień 1952. (ang.).
- ↑ The 1947 Kaiser Special, Kaiser-Frazer Corporation, 1946 (ang.). (folder)
- ↑ Flory 2008 ↓, s. 122.
- ↑ a b Flory 2008 ↓, s. 157-159.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Flory 2008 ↓, s. 220.
- ↑ a b KF Sales Promoter Vol. 1 No. 4, Kaiser-Frazer Corporation, maj 1949 (ang.).
- ↑ Flory 2008 ↓, s. 287-288.
- ↑ a b c d e f g h i The 1949 Kaiser, Kaiser-Frazer Corporation, 1948 (ang.). (folder)
- ↑ a b c d Flory 2008 ↓, s. 361.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Flory 2008 ↓, s. 361-362.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Flory 2008 ↓, s. 359-360.
- ↑ a b c Wilbur Shaw. 1953 Kaiser "breathes deeper". „Popular Science”. 161 (5), s. 120-122, 264, listopad 1952. (ang.).
- ↑ a b Flory 2008 ↓, s. 359-362.
- ↑ a b c d e f g h The owners report on the ′51 Kaiser. „Popular Mechanics”. 95 (2), s. 108-110, 270-272, luty 1951. (ang.).
- ↑ a b c d e Flory 2008 ↓, s. 431-432.
- ↑ Meet the style of ′52! New ′52 Kaiser Virginian, Willow Run: Kaiser-Frazer Sales Corporation, 1952 (ang.). (folder)
- ↑ a b c Flory 2008 ↓, s. 433-436.
- ↑ a b c d e f g h i j Flory 2008 ↓, s. 508-509.
- ↑ a b Flory 2008 ↓, s. 510-512.
- ↑ a b c d e f g Flory 2008 ↓, s. 584-585.
- ↑ a b c d e f g h Kaiser-Willys for 1954. „Popular Mechanics”. 110 (3), s. 97, marzec 1954. (ang.).
- ↑ Flory 2008 ↓, s. 546.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Flory 2008 ↓, s. 586-587.
- ↑ a b c d e Flory 2008 ↓, s. 661-663.
- ↑ R.J. Knox: 1955 Kaiser Manhattan. (ang.).
- ↑ a b c d e R.J. Knox: 1954-1962 Kaiser. 2014. (ang.).
- ↑ a b c d e Wilbur Shaw. You can really see out of a Kaiser. „Popular Science”. 160 (5), s. 140-143, maj 1952. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. „Kelly” Flory: American Cars, 1946–1959: Every Model, Year by Year. McFarland & Company, 2008. ISBN 978-0-7864-3229-5. (ang.).