[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

KT-83

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
KT-83
Ilustracja
Kuter w morzu, lata 60. XX wieku
Klasa

kuter torpedowy

Typ

proj. 183

Oznaczenie NATO

P-6

Historia
Stocznia

Nr 5, Leningrad 

Zamówiony dla  Marynarka Wojenna ZSRR
 Marynarka Wojenna (PRL)
Nazwa

KT-83, 410

Wejście do służby

24 listopada 1956

Wycofanie ze służby

25 października 1973

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 56 ton
pełna: 67 t

Długość

25,5 metra

Szerokość

6,1 m

Zanurzenie

1,13 m

Napęd
4 silniki wysokoprężne M-50F o łącznej mocy 4800 KM
4 śruby
Prędkość

43 węzły

Zasięg

1000 Mm przy prędkości 14 węzłów

Sensory
system kontroli ognia Tros
system „swój-obcy” Kremnij-1
radar Zarnica
Uzbrojenie
4 działka kal. 25 mm 2M-3M (2 x II)
8-12 bg
Wyrzutnie torpedowe

2 x 533 mm

Wyposażenie
radiostacja R-609
Załoga

14

KT-83 – polski kuter torpedowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewiętnastu pozyskanych przez Polskę z ZSRR okrętów projektu 183. Jednostka zbudowana została w stoczni numer 5 w Leningradzie, a następnie została zakupiona przez Polskę i 24 listopada 1956 roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Intensywnie eksploatowany okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi KT-83 i 410, został skreślony z listy floty w październiku 1973 roku.

Projekt i budowa

[edytuj | edytuj kod]

Prace nad dużym kutrem torpedowym rozpoczęły się w ZSRR w 1946 roku[1]. Ostateczny projekt jednostki pod oznaczeniem 183 powstał w biurze konstrukcyjnym CKB-5 w Leningradzie, a w 1949 roku prototyp przekazano Marynarce Wojennej ZSRR[1]. W porównaniu do poprzedników nowe okręty miały większą dzielność morską, doskonalsze uzbrojenie i rozwijały większą prędkość[1]. W 1952 roku rozpoczęto ich produkcję seryjną, budując do 1960 roku łącznie 360 okrętów[2][3]. Zadaniem kutrów było wykonywanie samodzielnych lub zespołowych ataków torpedowych na cele nawodne podczas operacji na obszarach przybrzeżnych i w zamkniętych akwenach[4].

Na początku lat 50. w Dowództwie Marynarki Wojennej rozważano możliwość budowy kutrów torpedowych w polskich stoczniach (projektu TD-200(inne języki))[5]. W październiku 1954 roku podjęto jednak decyzję o rezygnacji z ich budowy w kraju, w zamian postanowiono zakupić lub wydzierżawić w ZSRR gotowe jednostki tej klasy, nowszego proj. 183[5]. W 1955 roku uzyskano zgodę ZSRR na zakup pięciu nowych, nieużytkowanych jednostek tego typu, w cenie 2,5 mln rubli za okręt[5][6].

Przyszły KT-83 zbudowany został w stoczni numer 5 (ros. Katiernyj Zawod) w Leningradzie[7][8]. Jednostka prawdopodobnie powstała w 1953 roku, a po ukończeniu nie była eksploatowana i została zakonserwowana na lądzie w Królewcu[9].

Dane taktyczno-techniczne

[edytuj | edytuj kod]
Montaż zestawu 2M-3M na pokładzie bliźniaczego kutra 401

Okręt był dużym kutrem torpedowym[2]. Długość całkowita wykonanego z drewna kadłuba wynosiła 25,5 metra, szerokość 6,1 metra i zanurzenie 1,13 metra[7]. Wyporność standardowa wynosiła 56 ton, a pełna 67 ton[1][7][a]. Kadłub podzielony był na osiem przedziałów (od dziobu): I – forpik, II – przedział załogi, III – pomieszczenia oficerskie i kambuz, IV – agregaty prądotwórcze, pomieszczenia oficerskie i pomieszczenia socjalne, V i VI – silniki, VII – zbiorniki paliwa i VIII – magazyn amunicji i pomieszczenie sterowe[13]. Na śródokręciu mieściła się niewielka, otwarta nadbudówka, za którą znajdował się składany do tyłu maszt i otwór kanału wentylacyjnego siłowni[13]. Okręt napędzany był przez cztery czterosuwowe silniki wysokoprężne M-50F o łącznej mocy 4800 koni mechanicznych (KM), poruszające czterema śrubami o stałym skoku[7][11][b]. Maksymalna prędkość okrętu wynosiła 43 węzły, a ekonomiczna 32,9 węzła[6][7]. Okręt zabierał 10,3 tony paliwa[6], co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 1000 Mm przy prędkości 14 węzłów lub 600 Mm przy prędkości 32,9 węzła[10][11]. Energię elektryczną zapewniało pięć generatorów wysokoprężnych: jeden DG-12,5 (o mocy 17 KM) i cztery o mocy 1,36 KM każdy[2]. Autonomiczność okrętu wynosiła 5 dób, a wyjść w morze mógł przy sile wiatru do 8°B[2][6]. Instrukcja umożliwiała pływanie z prędkością maksymalną i użycie uzbrojenia przy stanie morza 3[13].

Jednostka wyposażona była w dwie pojedyncze wyrzutnie torpedowe TTKA-53M kal. 533 mm, umieszczone wzdłuż burt na śródokręciu z odchyleniem 6° na zewnątrz, przenosząc dwie torpedy typu 53-38U lub 53-39[2][7]. Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek automatycznych 2M-3M kal. 25 mm, z łącznym zapasem amunicji wynoszącym 4000 naboi. Działka umieszczone były przed nadbudówką (przesunięte na lewo od osi płaszczyzny okrętu w celu polepszenia widoczności z pomostu bojowego) i na rufie[11][13]. Broń ZOP stanowiło 8–12 bomb głębinowych BB-1, umieszczonych wzdłuż burt w części rufowej, za wyrzutniami torpedowymi[7][11]. Opcjonalnie, zamiast torped i bomb głębinowych okręt mógł zabrać na pokład 18 min AMD-500[2]. Wyposażenie radioelektroniczne obejmowało system kontroli ognia Tros, system rozpoznawczy „swój-obcy” typu Kremnij-1, radiostację R-609 oraz radar Zarnica[1][2][6]. Okręt wyposażony był też w umieszczone na rufie wyrzutnie dla 12 świec dymnych[12].

Załoga okrętu składała się z 14 osób – 2 oficerów, 9 podoficerów i 3 marynarzy[6][7][c].

Służba

[edytuj | edytuj kod]
Moment odpalenia torped z pokładu polskiego kutra proj. 183

24 października 1956 roku jednostka została przekazana Polsce przez ZSRR, a miesiąc później, 24 listopada została pod oznaczeniem KT-83 (KT – kuter torpedowy)[15] przyjęta w skład Marynarki Wojennej, wraz z bliźniaczymi kutrami KT-84, KT-85, KT-86 i KT-87[7][16][d]. Okręt początkowo wchodził w skład Dywizjonu Ścigaczy Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy, stacjonując na Helu[9][17]. W kwietniu 1957 roku jednostka została przeniesiona do nowo powstałego Dywizjonu Kutrów Torpedowych, zmieniając rok później bazę na Gdynię[7][16]. W listopadzie 1958 roku okręt został podporządkowany Brygadzie Kutrów Torpedowych, nadal operując z Gdyni[7][16]. 1 stycznia 1960 roku numer burtowy okrętu został zmieniony na 410[18][19]. W wyniku reorganizacji od 1965 roku Brygada Kutrów Torpedowych przyjęła nazwę 3. Brygady Kutrów Torpedowych, a okręt przydzielono do 1. Dywizjonu Kutrów Torpedowych[20]. Od 31 maja 1971 roku jednostkę przyporządkowano do 1. Dywizjonu Kutrów Rakietowo-Torpedowych 3. Flotylli Okrętów[7][21]. Podczas długoletniej służby kuter (podobnie jak inne polskie jednostki proj. 183) był intensywnie eksploatowany, uczestnicząc w ćwiczeniach i manewrach, a na jego pokładzie wyszkoliło się wielu morskich specjalistów[4]. 19 września 1973 roku okręt został rozkazem Dowódcy Marynarki Wojennej (nr 040/Org.) skreślony z listy floty[22]. Po raz ostatni banderę opuszczono 25 października 1973 roku[7][20].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Conway’s All the World’s Fighting Ships 1947–1995 i M.B. Pietlewannyj podają wyporność standardową 61,5 tony i pełną 66,5 tony[10][11], zaś M. Piwowoński 65/75 ton[12].
  2. ↑ I. Gogin podaje, że okręt napędzały silniki M-50FTK o łącznej mocy 6000 KM[8].
  3. ↑ Według M. Soroki załoga okrętu liczyła 20 osób[14].
  4. ↑ Późniejszym rozkazem Dowódcy Marynarki Wojennej nr 051/Org. z 6 grudnia 1956 roku[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Robert Rochowicz. Kutry projektu 183. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999 (15). s. 38. 
  2. ↑ a b c d e f g Roman Volkov, Andrew Brichevsky: Large torpedo boats – Project 183. RussianShips.info. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
  3. ↑ Ivan Gogin: TK-501 attack craft (torpedo) (project 183) (1949 – 1960). Navypedia. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
  4. ↑ a b Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 292.
  5. ↑ a b c Robert Rochowicz. Kutry projektu 183. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999 (15). s. 41. 
  6. ↑ a b c d e f Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Warszawa: Bellona, 1992, s. 222.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017, s. 288.
  8. ↑ a b Ivan Gogin: KT-83 torpedo attack craft (project 183, 1956 – 1958). Navypedia. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
  9. ↑ a b Robert Rochowicz. Kutry projektu 183. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999 (15). s. 42. 
  10. ↑ a b Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: 1996, s. 416.
  11. ↑ a b c d e M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: 2009, s. 123.
  12. ↑ a b Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 331.
  13. ↑ a b c d Robert Rochowicz. Kutry projektu 183. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999 (15). s. 39. 
  14. ↑ Marek Soroka: Polskie Okręty Wojenne 1945-1980. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986, s. 36.
  15. ↑ Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: 1996, s. 314.
  16. ↑ a b c Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 20. 
  17. ↑ a b Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 19. 
  18. ↑ Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 20-21. 
  19. ↑ Mieczysław Serafin: Polska Marynarka Wojenna 1945-2007. Kronika wydarzeń. Gdynia: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy Marynarki Wojennej, 2008, s. 64.
  20. ↑ a b Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 22. 
  21. ↑ Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 24-25. 
  22. ↑ Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). s. 25. 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Czesław Ciesielski, Walter Pater, Jerzy Przybylski: Polska Marynarka Wojenna 1918-1980. Wyd. I. Warszawa: Bellona, 1992. ISBN 83-1108-202-2.
  • Jarosław Ciślak. Jednostki lekkich sił uderzeniowych Marynarki Wojennej. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 2/2014 – wydanie specjalne (144). ISSN 1426-529X. 
  • Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  • Ivan Gogin: KT-83 torpedo attack craft (project 183, 1956 – 1958). Navypedia. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
  • Ivan Gogin: TK-501 attack craft (torpedo) (project 183) (1949 – 1960). Navypedia. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
  • Witold Koszela: Okręty Floty Polskiej. T. I. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-67-2.
  • M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
  • Robert Rochowicz. Kutry projektu 183. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2/1999 (15). ISSN 1426-529X. 
  • Mieczysław Serafin: Polska Marynarka Wojenna 1945-2007. Kronika wydarzeń. Gdynia: Zespół Redakcyjno-Wydawniczy Marynarki Wojennej, 2008. ISBN 978-83-88698-03-3.
  • Marek Soroka: Polskie Okręty Wojenne 1945-1980. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986. ISBN 83-215-3249-7.
  • Roman Volkov, Andrew Brichevsky: Large torpedo boats – Project 183. RussianShips.info. [dostęp 2017-05-14]. (ang.).
Polskie kutry torpedowe projektu 183

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=KT-83&oldid=75017142”