Idzi z Tuskulum
| Kardynał biskup | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 1080 |
| Data śmierci |
ok. 1140 |
| Biskup Tusculum | |
| Okres sprawowania |
10 marca 1123 - kwiecień 1139 |
| Prior episcoporum ac omnium cardinalium | |
| Okres sprawowania |
1133/29 maja 1138 – kwiecień 1139 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja |
Zakon benedyktynów (OSB) |
| Śluby zakonne |
1119 |
| Diakonat |
przed 1119 |
| Nominacja biskupia |
10 marca 1123 |
| Sakra biskupia |
1123 |
| Kreacja kardynalska |
10 marca 1123 |
| Utrata godności kardynalskiej |
kwiecień 1139 |
Idzi (Gilles) z Tuskulum, także Idzi z Tusculum oraz Gilles z Paryża lub Gilles z Toucy (ur. ok. 1080 w Toucy − zm. ok. 1140) – kardynał biskup Tusculum najpóźniej od marca 1123 roku.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z Toucy i został najpierw diakonem w Paryżu (stąd przydomek de Paris), a następnie benedyktynem w Cluny (w 1119). W marcu 1123 papież Kalikst II mianował go kardynałem biskupem Tusculum. Sygnował dwie bulle tego papieża, jedną wystawioną na Lateranie 6 kwietnia 1123, a drugą wystawioną w Benewencie 11 września 1123.
Za Honoriusza II obecność Idziego w kurii papieskiej w Rzymie jest poświadczona w dniach 7 marca, 2 kwietnia oraz 4, 5 i 6 maja 1125. Kolejna pewna informacja o nim pochodzi dopiero z 7 maja 1128, gdy ponownie sygnował dwa papieskie przywileje. 8 lipca 1128 Honoriusz II wysłał go do Palestyny jako swojego legata. Idzi powrócił stamtąd już 9 grudnia 1128, gdy sygnował kolejny dokument wystawiony na Lateranie. Następnie podpisał jeszcze dwie inne bulle Honoriusza II z 24 marca i 10 kwietnia 1129.
W 1130 r. przystąpił do obediencji antypapieża Anakleta II i popierał go przez cały okres schizmy do roku 1138, działając jako jego legat w Akwitanii. Pojednał się z prawowitym papieżem Innocentym II w dniu 29 maja 1138, jednak w następnym roku Sobór laterański II potępił go jako byłego schizmatyka i prawdopodobnie deponował z urzędu. Zmarł najpóźniej na początku 1142 roku.
Legat w Polsce i na Węgrzech
[edytuj | edytuj kod]Około 1124 roku Idzi działał jako legat papieski w Polsce i na Węgrzech. O jego działalności na Węgrzech nic nie wiadomo, natomiast o skutkach misji w Polsce zachowało się kilka wzmianek. Z bulli papieża Eugeniusza III z 4 kwietnia 1148 wiadomo, że Idzi doprowadził do utworzenia i oznaczenia granic diecezji kujawskiej, która miała m.in. prowadzić misję chrystianizacji pogan (Pomorzan, Prusów). Na tej podstawie przyjmuje się, że Idzi dokonał reorganizacji struktury diecezjalnej w Polsce. Z legacją tą wiąże się utworzenie diecezji lubuskiej oraz wprowadzenie w Polsce uchwał Soboru laterańskiego z 1123 roku, choć bezpośrednich dowodów na to brak.
Idzi podczas pobytu w Polsce wystawił przywilej na rzecz opactwa benedyktyńskiego w Tyńcu, w którym za zgodą Bolesława Krzywoustego i jego syna Bolesława oraz biskupa krakowskiego Radosta zatwierdził posiadłości opactwa, takie jak: Tuchów (Tucov), Bieździedza, Krajowice, Pilzno, Brzostek (Brestek), Klecie (Clececi), Dęborzyn (Doborin), Szebnie i wioskę "Vnochovici" (Januszkowice?).
Datowanie legacji
[edytuj | edytuj kod]Dużo kontrowersji w literaturze przedmiotu wzbudzało datowanie legacji Idziego w Polsce. Proponuje się lata 1123-25 lub 1125-28[1]. Spór wynika z faktu, że materiał źródłowy jest wyjątkowo skromny, a jego wiarygodność dyskusyjna. Ogółem zachowały się zaledwie trzy dokumenty dotyczące tej legacji:
- tzw. dokument tyniecki, w którym Idzi zatwierdził posiadłości benedyktyńskiego opactwa w Tyńcu. Kardynał tytułował się w nim jako legat Świętego Kościoła Rzymskiego i papieża Kaliksta II na Węgry i Polskę (S. R. E. et domini Calyxti pape per Ungariam et Poloniam legatus). Dokument jest znany tylko z dwóch trzynastowiecznych odpisów, na dodatek interpolowanych. Zaginiony oryginał prawdopodobnie nie zawierał daty, zachowane kopie datowane są (z pewnością błędnie) na rok 1105;
- bulla Eugeniusza III dla biskupa włocławskiego Warnera z 4 kwietnia 1148. Wynika z niej, że kardynał Idzi, działając jako legat w Polsce za panowania Bolesława Krzywoustego (1102-1138), oznaczył granice diecezji włocławskiej;
- przywilej kardynała Idziego dla klasztoru w Arnoldstein w Karyntii, datowany na rok 1126, a wystawiony prawdopodobnie podczas podróży z Rzymu do Polski i Węgier lub w drodze powrotnej; dokument ten zachowany jest jedynie w odpisie sporządzonym w 1471 r.
Z powyższego zestawienia wynika, że zachodzi sprzeczność pomiędzy dokumentem tynieckim a dokumentem z Arnoldstein co do czasu legacji, natomiast bulla z 1148 nie daje żadnych bliższych wskazówek chronologicznych. Analiza podpisów Idziego na dokumentach papieskich dowodzi, że jego pobyt w Polsce i na Węgrzech mógł przypadać jedynie pomiędzy 11 września 1123 a 7 marca 1125 lub pomiędzy 6 maja 1125 a 7 maja 1128. Na pierwszy okres wskazuje dokument tyniecki, który podaje, że Idzi był legatem zmarłego w grudniu 1124 papieża Kaliksta II, natomiast dokument z Arnoldstein jest wprost datowany na rok 1126. Problem polega jednak na tym, że oba znane są jedynie z kopii, przy czym dokument tyniecki zawiera na dodatek liczne interpolacje. Odpowiedzi historyków uzależnione są od tego, który z nich darzą większym zaufaniem.
Karol Maleczyński[2] argumentował na rzecz późniejszego datowania legacji Idziego, uznając, że tytulatura kardynała na dokumencie tynieckim jest nieautentyczna. Zwrócił on uwagę na fakt, że w I połowie XII wieku legaci papiescy w oficjalnych tytułowali się zawsze słowami legat Świętego Kościoła Rzymskiego lub legat Stolicy Apostolskiej, ale nigdy jako legaci konkretnego, imiennie wskazanego papieża. Na tej podstawie przyjął, że słowa "...et domini Calyxti pape..." w tytulaturze Idziego na dokumencie tynieckim, są późniejszą interpolacją, opartą zapewne na jakiejś błędnej lub nieprecyzyjnej notatce annalistycznej[3].
Dokładna analiza materiału źródłowego stawia jednak pod znakiem zapytania argumentację Maleczyńskiego. Kwestionowany przez niego sposób tytułowania legatów papieskich, choć istotnie bardzo rzadki, jest spotykany także w kilku innych autentycznych dokumentach z XII wieku[4]. Nie ma zatem dostatecznych podstaw do podważania autentyczności tej tytulatury, a hipoteza, że trzynastowieczny interpolator ingerujący w treść dokumentu tynieckiego dopisał błędne imię papieża w tytulaturze legata, jest o wiele mniej prawdopodobna niż omyłka piętnastowiecznego karynckiego kopisty przy przepisywaniu daty na dokumencie z Arnoldstein (MCXXVI zamiast MCXXIV). Z tego względu w literaturze dominuje pogląd, że legacja Idziego w Europie Środkowej przypadała na okres między końcem 1123 a początkiem 1125, a najprawdopodobniej miała miejsce w roku 1124[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Karol Maleczyński, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław 1971, s. 150-169; Hüls, s. 142-143; Krzysztof Skwierczyński: Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początku XIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2005, s. 284; Weiss, s. 93-94.
- ↑ s. 150-169.
- ↑ Maleczyński, s. 159, podaje przykład Rocznika kapitulnego krakowskiego, gdzie pod rokiem 1104 odnotowano przybycie do Polski biskupa Gwalona w charakterze legata nieżyjącego od 1099 r. papieża Urbana II (w rzeczywistości wysłał go do Polski Paschalis II).
- ↑ Zob. Kehr, vol. V, s. 212 nr 19, s. 394 nr 4 i s. 422 nr 5 oraz vol. VI/1, s. 144 nr 4, s. 196 nr 8, s. 281 nr 7, s. 407 nr 1
- ↑ Hüls, s. 143; por. Weiss, s. 93-94.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Biogram na stronie diecezji suburbikarnej Frascati
- Karol Maleczyński, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław 1971, s. 150-169
- Paul Fridolin Kehr, Italia pontificia, vol. I-X, Berlin 1906-1975
- Rudolf Hüls: Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049–1130. Bibliothek des Deutschen Historischen Instituts in Rom. Max Niemeyer Verlag. Tybinga 1977, ISBN 978-3-484-80071-7
- Stefan Weiss, Die Urkunden der päpstlichen Legaten von Leo IX. bis Coelestin III. (1049–1198). Böhlau Verlag 1995
- słownik Salvadora Mirandy