Groszek pachnący

Groszek pachnący
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	groszek
Gatunek	groszek pachnący
	Nazwa systematyczna
	Lathyrus odoratus L.; Sp. pl. 2:732. 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony\|class=skin-invert-image
	Multimedia w Wikimedia Commons

Groszek pachnący (Lathyrus odoratus L.) – gatunek rośliny jednorocznej wywodzący się z rejonu śródziemnomorskiego (Sycylia, południe Włoch^[4]), rozprzestrzeniający się także w innych rejonach i w wielu krajach uprawiany^[5]. W Polsce wyłącznie w uprawie jako roślina ozdobna, tylko przejściowo dziczejąca (efemerofit). Często uprawiane, jednoroczne pnącze^[4].

Morfologia

Łodyga: Kanciasta, cienka^[6], wiotka, osiągająca od 1 do 2 m wysokości, w górnej części oskrzydlona.
Liść: Pierzaste^[6], złożone z jednej pary eliptycznych listków. Niektóre liście przekształcone w wąsy czepne za pomocą których roślina chwyta się podpór.
Kwiaty: Delikatne o pastelowych barwach białej, żółtej, różowej, pomarańczowej, niebieskiej^[4], zebrane w 1–3 kwiatowe, nieliczne^[6] grona. Kwiaty motylkowe o średnicy od 3 do 4 cm, silnie pachnące; o barwach białej, żółtej, różowej, pomarańczowej, niebieskiej. Osadzone w liczbie od 4 do 7 na sztywnych szypułkach. Kwitnie od czerwca do końca sierpnia.
Owoc: Nieoskrzydlony, wydłużony, omszony^[4] strąk na szypułce o długości ponad 7 cm.

Zastosowanie i uprawa

Zastosowanie. Ze względu na swoje ładne i wonne kwiaty jest często uprawiany jako roślina ozdobna. Uprawiany jest na rabatach i na kwiat cięty, na altanach, balkonach, pergolach. Idealnie nadaje się na osłonę dobrze oświetlonych ścian i ogrodzeń. Wyhodowano kultywary o szerokiej gamie barw kwiatów, jednak są one mniej pachnące od typowej formy^[7]. Istnieją odmiany karłowe i wysokie, pnące.
Uprawa. Nasiona wysiewa się pod koniec marca lub na początku kwietnia wprost do gruntu, po 4–6 nasion w jednej kupce, w rozstawie 20 × 50 cm^[8]. Odmiany wysokie pnące, wymagają podpór. Groszek pachnący dobrze rośnie w miejscu ciepłym i nasłonecznionym, na glebie lekkiej, ale zasobnej w składniki pokarmowe, słabo zasadowej. Młode rośliny znoszą dość dobrze chłody, można więc wysiewać nasiona do gruntu już od połowy kwietnia. W temperaturze 15-18 stopni kiełkują po 14 dniach^[4].

Odmiany

‘Cuthberston’ – rośliny silnie rosnące^[6], kwiaty średniej wielkości z pomarszczonymi płatkami, wyrastające grupami po 4–5 na długich szypułkach^[6].
‘Praecox’ – wcześnie kwitnący, kwiaty duże (średnica 4–5 cm) o pofalowanych płatkach; nadają się do uprawy przyspieszonej pod szkłem^[6].
‘Spencer’ – popularne odmiany gruntowe, wielkokwiatowe^[6], kwiaty średnicy 4–5 cm ze sfalowanymi płatkami. Szczególnie polecany do uprawy w gruncie.
‘Zvolanek’ – odmiany wielkokwiatowe^[6], sfalowane kwiaty w grupach po 4–6 na długiej szypułce (40 cm)^[8].
‘Cupido’ (Liliput) – rośliny niskie 40–60 cm, obficie, lecz krótko kwitnące^[6].
‘Duplex’ – rośliny o kwiatach z podwójnym żagielkiem^[6].
‘Galaxy’ – rośliny o kwiatach dużych, zebranych po 5-7 na długich szypułkach^[6].
‘Ruffled’ – górny płatek kwiatu bardzo duży [żagielek] o brzegach falistych^[6].
‘Pink Pride’ – kwiaty różowe z białym środkiem^[4].
‘Danny’ – kwiaty ciemnoniebieskie^[4].
‘White Ensign’ – kwiaty czysto białe^[4].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ J.J. Rowe J.J. i inni, Lathyrus odoratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Tykač: Rośliny pnące. Leksykon przyrody. Polska Oficyna Wydawnicza ‘BGW’, 1985. ISBN 83-7066-152-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Krystyna Oszkinis: Kwiaty od A do Z. PWRiL, 1992.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

Bibliografia

J.M. Berg, J.L. Tymoczko, L. Stryer., Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005
B.D. Hames, N.M. Hooper, Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, 2002
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[iucn-3] J.J. Rowe J.J. i inni, Lathyrus odoratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).

[krzewy-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jan Tykač: Rośliny pnące. Leksykon przyrody. Polska Oficyna Wydawnicza ‘BGW’, 1985. ISBN 83-7066-152-1.

[5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].

[oszki-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Krystyna Oszkinis: Kwiaty od A do Z. PWRiL, 1992.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[A-8] Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]