Gorakhnath

Gorakhnath (sanskryt गोरखनाथ, trl. gorakhanātha, też Gorakszanath, trl. gorakṣanātha ) – indyjski filozof, wyzwolony^[1] mistrz (guru) jogi (mahajogin)^[2], domniemany założyciel dwunastu tradycji nathów (nathasampradaja, nathizm)^[3]. Gorakszanatha to mahasiddha zaliczany do grupy dziewięciu najważniejszych z osiemdziesięciu czterech mahasiddhów, postrzegany w hinduizmie i buddyzmie też jako święty, cudotwórca, alchemik, a nawet bóstwo. Patron Gurkhów.

Etymologia i inne imiona

Słowo sanskryckie go to krowa, czasownik sanskrycki raksz- posiada znaczenie chronić, stąd goraksza oznacza chroniący krowy. Tak można nazywać osobę panująca nad mową, jak również hathajogina, który zdobył biegłość w technice mudry o nazwie khećarimudra^[4]. Oprócz imienia Gorakhnath, święty ten jest znany pod imionami: Gorakszanatha, Gorakszanath, Goraksza.

Życiorys

Okres, w którym żył Gorakszanatha, źródła określają na VII-XVI wiek. Możliwe iż był współczesny Nanakowi i Kabirowi. Ważne miejsca jego działalności to Bengal i Pendżab. Miejsce śmierci świętego nie zostało określone.

Droga duchowa

Tradycyjne źródła dość zgodnie podają, że w bardzo młodym wieku Goraksza stał się wyrzeczeńcem i wędrował po Półwyspie Indyjskim jako guru i siddha. Jego najważniejszym duchowym przewodnikiem był Matsjendranath. Niektóre utwory utożsamiają obie ich postacie^[5]. Obaj są uznawani za pierwszych ziemskich patronów tradycji nathjoginów i hathajoginów. Znana jest opowieść o opanowaniu Matsjendranatha przez doświadczenia zmysłowe a szczególnie w zależność od pięknych kobiet, któremu z pomocą przychodzi Gorakszanatha^[6]. Zamieniwszy się w piękną tancerkę, kieruje do niego przemówienie, nawracające na drogę ascetycznych praktyki po którym Matsjendranath rozpoznaje swój stan i kończy pałacową przygodę^[7]. Podaje się, że Gorakszanatha jako reformator jogi, scalił w jeden system techniki alchemii tantrycznej rasasiddhów z fizycznymi i psychicznymi praktykami hathajogi^[3]. Bywa też wskazywany jako pierwszy historyczny nauczyciel hathajogi, jej odkrywca^[8]. Niekiedy jest opisywany jako widjadhara^[9].

Dzieła

Gorakszanatha uznawany jest za jednego z pierwszych twórców prozy w językach pańdźabi i hindi^[10]. Inne źródła podają natomiast, że tworzył w językach apabhransi i sanskryt^[11]. Brak jest pewności, czy wszystkie z przypisywanych mu dzieł są jego autorstwa. Tradycja zalicza do nich:

Amaraughaprabodha
Atmabodha
Amanaska
Dźńatamrytaśastra
Gorakhbodh (Przebudzenie Gorakhnatha)
Goraksaśataka (Setka [strof] Gorakszy)
Gorakszasahasranama
Gorakszasanhita (Gorakszapdhati) – traktat alchemii hinduistycznej
Gorakszapistika
Gorakszagita
Jogabidźa
Jogaćintamani
Jogamartanda
Jogasiddhantapaddhati
Nawaśaktiszatka (Sześć [strof] o dziewięciu mocach)
Siddhasiddhantapaddhati (Drogi praktyki siddhów)
Wiwekamartanda

Doktryna

Nauki Gorakszanathy to:

najwyższa istota o dwubiegunowej postaci Śiwa-Śakti. Przy czym Śiwa pojmowany jako parasamwit – najwyższy byt, ostateczna zasada bytu, absolutna świadomość. Para ta, jak i trójka bogów Trimurti zawiera się w nathabrahmanie (inaczej określanym jako natha)^[12].
kolejne coraz mniej subtelne plany egzystencji powstające z transcendentalnego Śiwy, dzięki zawartej w nim mocy samoprzejawiania się i różnicowania. Ona rodzi manifestacje, których gra inicjuje procesy kosmotwórcze. Wszechświat nie jest tworem statycznego i wyrachowanego Stwórcy a spontanicznych aktów zamanifestowanych sił^[13].
istota ludzka jako agregat siedmiu ciał-powłok (pańćaka, zawierających rozliczne nadi i dziewięć głównych ćakr^[14]), z których ciało fizyczne (bhutapinda) jest najmniej subtelne, z racji budowy z cząstek pięciu żywiołów.
ideał doskonałego nathajogina, dla którego doświadczenia z ziemskiego świata są źródłami błogości przesycającej świadomość. Stąd radości czy smutki mają ten sam efekt – jednakowy smak (samarasa).
przebudowa ciał z fizycznym włącznie, gwarantująca długowieczność nathajogina^[15].

Recepcja w pismach hinduistycznych

Gorakhnath, Goraksza, jak i inne z imion tej postaci wielokrotnie występują w dziełach hinduizmu i buddyzmu, szczególnie w literaturze hathajogicznej. Znajdują się wśród nich:

Hathajogapradipika
Gherardasanhita
Gorakszabhudźanga
Gorakszasiddhantasangraha
Gorakszawaćanasangraha

Kult

Świątynie

Szczególną popularnością cieszy się kompleks świątynny w Gorakhpurze w północnych Indiach^[16], mieście nazwanym od imienia tego świętego. Zgodnie z wiarą hinduistów centralna świątynia zawiera samadhi mahasiddhy Goraksznathy. W skład kompleksu wchodzi też klasztor (matha) adeptów nathsampradaji^[17].

Zobacz też

Przypisy

↑ Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 23. ISBN 83-914652-5-X.
↑ Akshaya Kumar Banerjea: Philosophy of Gorakhnath with „Goraksha-Vacana-Sangraha”. Delhi: Motilal Banarasidass, 1999, s. 23. ISBN 81-208-0535-6. (ang.).
↑ ^a ^b Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 39. ISBN 83-918800-1-X.
↑ Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 105. ISBN 83-914652-5-X.
↑ David Gordon White, Marcin Żytomski (tł.): 25. Cuda czcigodnego Mastnatha / Czyny światłego Mastnatha jako przykład hagiografii nathów. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 481. ISBN 83-88238-68-X.
↑ Hew McLeon, Zbigniew Igielski (tł.): 30. Życie Guru Nanaka. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 546. ISBN 83-88238-68-X.
↑ Dodatek IV. „Goraksavijaya – Zwycięstwo Gorokho”. W: Andrzej Wierciński: Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Wyd. 1. Kraków: Zakład Wydawniczy >>NOMOS<<, 2000, s. 281–291. ISBN 83-85527-19-2.
↑ Hatha-joga. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 115. ISBN 83-914652-5-X.
↑ Legend. W: George Weston Briggs: Gorakhnath and the Kanphata Yogis. Delhi: Motilal Banarasidass, 2001, s. 186. ISBN 81-208-0564-X. (ang.).
↑ Goraksza. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 105. ISBN 83-914652-5-X.
↑ I. 1. Poezja nathów i siddhów. W: Tatiana Rutkowska, Danuta Stasik: Zarys historii literatury hindi. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, s. 15. ISBN 83-230-0717-9.
↑ II. The Supreme Reality. W: Jadunath Sinha: Goraksanatha’s. Works abd Philosophy. Varanasi: Pilgrims Publishing, s. 10. ISBN 978-81-7769-689-9. (ang.).
↑ Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 40. ISBN 83-918800-1-X.
↑ II. The Supreme Reality. W: Jadunath Sinha: Goraksanatha’s. Works abd Philosophy. Varanasi: Pilgrims Publishing, s. 54. ISBN 978-81-7769-689-9. (ang.).
↑ Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 42. ISBN 83-918800-1-X.
↑ Gorakhpur, Przemysław Piekarski (tł.). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 307, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-369-7.
↑ Gorakhpur. W: Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 657. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).

Bibliografia

Brockington, J.L.: Święta nić hinduizmu, Warszawa 1990, ISBN 83-211-1143-2.

[1] Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 23. ISBN 83-914652-5-X.

[2] Akshaya Kumar Banerjea: Philosophy of Gorakhnath with „Goraksha-Vacana-Sangraha”. Delhi: Motilal Banarasidass, 1999, s. 23. ISBN 81-208-0535-6. (ang.).

[ReferenceA-3] Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 39. ISBN 83-918800-1-X.

[4] Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 105. ISBN 83-914652-5-X.

[5] David Gordon White, Marcin Żytomski (tł.): 25. Cuda czcigodnego Mastnatha / Czyny światłego Mastnatha jako przykład hagiografii nathów. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 481. ISBN 83-88238-68-X.

[6] Hew McLeon, Zbigniew Igielski (tł.): 30. Życie Guru Nanaka. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 546. ISBN 83-88238-68-X.

[7] Dodatek IV. „Goraksavijaya – Zwycięstwo Gorokho”. W: Andrzej Wierciński: Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Wyd. 1. Kraków: Zakład Wydawniczy >>NOMOS<<, 2000, s. 281–291. ISBN 83-85527-19-2.

[8] Hatha-joga. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 115. ISBN 83-914652-5-X.

[9] Legend. W: George Weston Briggs: Gorakhnath and the Kanphata Yogis. Delhi: Motilal Banarasidass, 2001, s. 186. ISBN 81-208-0564-X. (ang.).

[10] Goraksza. W: Georg Feuerstein: Joga – Encyklopedia. Maria Kużniak (tłum.). Wyd. 1. Poznań: Wydawnictwo BRAMA, 2004, s. 105. ISBN 83-914652-5-X.

[11] I. 1. Poezja nathów i siddhów. W: Tatiana Rutkowska, Danuta Stasik: Zarys historii literatury hindi. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992, s. 15. ISBN 83-230-0717-9.

[12] II. The Supreme Reality. W: Jadunath Sinha: Goraksanatha’s. Works abd Philosophy. Varanasi: Pilgrims Publishing, s. 10. ISBN 978-81-7769-689-9. (ang.).

[13] Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 40. ISBN 83-918800-1-X.

[14] II. The Supreme Reality. W: Jadunath Sinha: Goraksanatha’s. Works abd Philosophy. Varanasi: Pilgrims Publishing, s. 54. ISBN 978-81-7769-689-9. (ang.).

[15] Małgorzata Sacha-Piekło: Gorakṣanātha. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. Andrzej Maryniarczyk (red.nacz.). Wyd. 1. T. 4. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2003, s. 42. ISBN 83-918800-1-X.

[16] Gorakhpur, Przemysław Piekarski (tł.). W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 1. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 307, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-369-7.

[17] Gorakhpur. W: Swami Harshananda: A Concise Encyclopeaedia of Hinduism. Wyd. 1. T. 1. Bangalore: Ramakrishna Math, April 2008, s. 657. ISBN 978-81-7907-057-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]