Fratercula

	Fratercula
	Brisson, 1760
	; Przedstawiciel rodzaju – maskonur zwyczajny (F. arctica)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Parvordo	Larida
Nadrodzina	Alcoidea
Rodzina	alki
Podrodzina	nurniczki
Rodzaj	Fratercula
	Typ nomenklatoryczny
	Alca arctica Linnaeus, 1758
Synonimy
	Lunda Pallas, 1811; Mormon Illiger, 1811; Larva Vieillot, 1816; Puffinus S.D.W., 1836; Ceratoblepharum Brandt, 1837; Gymnoblepharum Brandt, 1837; Sagmatorrhina Bonaparte, 1853; Cheniscus G.R. Gray, 1855;
	Lunda Pallas, 1811; Mormon Illiger, 1811; Larva Vieillot, 1816; Puffinus S.D.W., 1836; Ceratoblepharum Brandt, 1837; Gymnoblepharum Brandt, 1837; Sagmatorrhina Bonaparte, 1853; Cheniscus G.R. Gray, 1855;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fratercula – rodzaj ptaków z podrodziny nurniczków (Aethiinae) w rodzinie alk (Alcidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce Północnej^[11].

Morfologia

Długość ciała 26–41 cm, rozpiętość skrzydeł 47–63 cm; masa ciała 460–773 g^[11].

Systematyka

Etymologia

Fratercula: średniowiecznołac. fraterculus „mnich”, od łac. fraterculus „braciszek”, od zdrobnienia frater „brat”; prawdopodobnie z korpulentnego wyglądu maskonura i jego czarno-białego upierzenia^[12].
Lunda: far. nazwa Lunda dla maskonura zwyczajnego^[12]. Gatunek typowy: Alca cirrhata Pallas, 1769.
Mormon: w mitologii greckiej Mormon (gr. Μορμω Mormō) to kobieta-widmo, upiór, którym opiekunki w starożytnej Grecji straszyły dzieci^[12]. Gatunek typowy: Alca arctica Linnaeus, 1758.
Larva: łac. larva „zjawa, duch, maszkaron”^[12]. Gatunek typowy: Alca arctica Linnaeus, 1758.
Puffinus: angielskie nazwy Puffing (z 1502) lub Puffin (z 1508), początkowo stosowane do tuszy z pisklęcia burzyka, przysmaku angielskiego stołu do końca XVIII wieku. Przez zamieszanie i skojarzenia nazwy te stopniowo zaczęto stosować również na określenie maskonura, stając się nazwą tego gatunku w drugiej połowie XIX wieku, ale w ornitologii zachowano je jako ogólną nazwę dla burzyków^[12]. Gatunek typowy: Puffinus flavirostris S.D.W., 1836 (= Alca arctica Linnaeus, 1758).
Ceratoblepharum: gr. κερας keras, κερατος keratos „róg”; βλεφαρον blepharon „powieka”^[12]. Gatunek typowy: Alca arctica Linnaeus, 1758.
Gymnoblepharum: gr. γυμνος gumnos „goły, nagi”; βλεφαρον blepharon „powieka”^[12]. Gatunek typowy: Alca cirrhata Pallas, 1769.
Sagmatorrhina: gr. σαγμα sagma, σαγματος sagmatos „osłona tarczy, derka”; ῥις rhis, ῥινος rhinos „nozdrza”^[12]. Gatunek typowy: Sagmatorrhina lathami Bonaparte, 1853 (= Alca cirrhata Pallas, 1769).
Cheniscus: gr. χηνισκος khēniskos „gąska”, od zdrobnienia χην khēn, χηνος khēnos „gęś”^[12]. Gatunek typowy: Alca cirrhata Pallas, 1769.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[13]:

Fratercula cirrhata (Pallas, 1769) – maskonur złotoczuby
Fratercula arctica (Linnaeus, 1758) – maskonur
Fratercula corniculata (J.F. Naumann, 1821) – maskonur pacyficzny

Opisano również gatunek wymarły:

Fratercula dowi Guthrie, Thomas & Kennedy, 2000^[14]

Przypisy

↑ Fratercula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 81. (fr. • łac.).
↑ P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 2. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 363. (łac.).
↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium, additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 283. (łac.).
↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 67. (fr.).
↑ S.D.W.. The birds of Britain, systematically arranged. „The Analyst”. 3, s. 211, 1835–1836. (ang.).
↑ Brandt 1837 ↓, s. 348.
↑ Brandt 1837 ↓, s. 349.
↑ Ch.-L. Bonaparte. On the largest known species of Phaleridine Bird. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 19, s. 202, 1851. (ang.).
↑ G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 127. (ang.).
↑ ^a ^b D.N. Nettleship: Family Alcidae (Auks). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 720–721. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Aethiinae Anonymous, 1908 – nurniczki (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-01-13].
↑ A.A.A.A. Badikova A.A.A.A., F.Ya.F.Y. Dzerzhynsky F.Ya.F.Y., Functional morphology and adaptive features of the jaw apparatus in puffins (Fraterculini, Alcidae, and Charadriiformes), „Biology Bulletin”, 42 (7), 2015, s. 622–632, DOI: 10.1134/S106235901507002X, ISSN 1608-3059 (ang.).

Bibliografia

J.F. vonJ.F. Brandt J.F. vonJ.F., Rapport sur une monographie de la famille des Alcadées, „Bulletin Scientifique de l’Académie Impériale des Sciences de St. Pétersbourg”, 2, 1837, s. 344–349 (fr.).

[itis-1] Fratercula, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 81. (fr. • łac.).

[Pallas-3] P.S. Pallas: Zoographia Rosso-Asiatica: sistens omnium animalium in extenso Imperio Rossico, et adjacentibus maribus observatorum recensionem, domicilia, mores et descriptiones, anatomen atque icones plurimorum. T. 2. Petropoli: Ex Officina caes. Academiae Scientiarum, 1811, s. 363. (łac.).

[Illiger-4] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium, additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 283. (łac.).

[Vieillot-5] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 67. (fr.).

[SDW-6] S.D.W.. The birds of Britain, systematically arranged. „The Analyst”. 3, s. 211, 1835–1836. (ang.).

[CITEREFBrandt1837[https://www.biodiversitylibrary.org/page/11946138_348]-7] Brandt 1837 ↓, s. 348.

[CITEREFBrandt1837[https://www.biodiversitylibrary.org/page/11946139_349]-8] Brandt 1837 ↓, s. 349.

[Bonaparte-9] Ch.-L. Bonaparte. On the largest known species of Phaleridine Bird. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 19, s. 202, 1851. (ang.).

[Gray-10] G.R. Gray: Catalogue of the genera and subgenera of birds contained in the British Museum. London: The Trustees, 1855, s. 127. (ang.).

[Nettleship-11] D.N. Nettleship: Family Alcidae (Auks). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 720–721. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).

[Jobling-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-13] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Aethiinae Anonymous, 1908 – nurniczki (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-01-13].

[14] A.A.A.A. Badikova A.A.A.A., F.Ya.F.Y. Dzerzhynsky F.Ya.F.Y., Functional morphology and adaptive features of the jaw apparatus in puffins (Fraterculini, Alcidae, and Charadriiformes), „Biology Bulletin”, 42 (7), 2015, s. 622–632, DOI: 10.1134/S106235901507002X, ISSN 1608-3059 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]