[go: up one dir, main page]

Przejdź do zawartości

Ergatyw

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ergatyw (łac. ergativus) – przypadek w językach ergatywno-absolutywnych, określający podmiot czasownika przechodniego[1]. Jest zbliżony znaczeniowo do polskiego narzędnika[2][3]. Może oznaczać również narzędzie czynności[4]. Częsty w językach kaukaskich[5], obecny też w baskijskim[6][7]. Istnieje też w niektórych językach Indian w Ameryce Północnej[6].

Ergatyw nazywany jest też agentywem (agentiwem)[6][8].

Ergatyw pełni funkcję syntaktyczną (składniową), sygnalizując podmiot w zdaniu, którego predykatem jest czasownik przechodni, to znaczy wówczas, gdy semantyczna rola podmiotu określana jest jako agens. Element pełniący w takim zdaniu syntaktyczną funkcję dopełnienia bliższego jest w przypadku absolutywu, a jego rolę sematyczną określa się – pacjens[9][10].

W przybliżony sposób konstrukcję ergatywną oddaje się w języku polskim przez stronę bierną czasownika[6].

Przykład

[edytuj | edytuj kod]

Przykład z języka plemienia Nez Percé, używanego na północnym zachodzie USA[11]:

  • [Haama + nim] [pee + m 'wi + ye] [wewukiye + ne]
  • [Człowiek (ERG nim)] [3/3 + strzelać + ASP] [łoś (OBJ)]
  • Człowiek zastrzelił łosia

To samo zdanie w układzie mianownik – biernik

  • [Haama + Ø] [hi + 'wi + ye] [wewukiye + Ø]
  • [Człowiek (NOM)] [3 + strzelać + ASP] [łoś (Acc)]
  • Człowiek zastrzelił łosia

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Agens. encenc.pl. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  2. Milewski 1967 ↓, s. 240.
  3. Majewicz 1999 ↓, s. 217.
  4. Polański 1999 ↓, s. 145.
  5. Milewski 1967 ↓, s. 240–242.
  6. a b c d Zbigniew Gołąb, Adam Heinz, Kazimierz Polański: Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1968.
  7. Ergative case. [dostęp 2017-08-20]. (ang.).
  8. Włodzimierz Pianka: Nieścisłości związane z terminem „kategoria” w polskiej i słowiańskiej terminologii lingwistycznej, w: Kategorie w języku. Język w kategoriach pod redakcją Marii Cichońskiej. 2009. s. 18. [dostęp 2017-12-08].
  9. ergatywność | Woofla Świat Języków Obcych [online], woofla.pl [dostęp 2021-04-18].
  10. Thomas Stolz, Ergativ für blutigste Anfänger, Universität Bremen [zarchiwizowane].
  11. Ellen Woolford: Four Way Case System: Ergative, Nominative, Objective, Accusative. [w:] Massachusetts Institute of Technology [on-line]. [dostęp 2017-12-08].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]