Czepiakowate
| Atelidae[1] | |||
| J.E. Gray, 1825[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – wyjec brązowy (Alouatta guariba) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Parvordo | |||
| Rodzina |
czepiakowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Ateles É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Czepiakowate[3] (Atelidae) – rodzina nadrzewnych ssaków naczelnych z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) obejmująca czepiaki i wyjce – największe i najgłośniejsze małpy Nowego Świata, dawniej włączane do rodziny płaksowatych.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Czepiakowate zamieszkują Amerykę Południową i Środkową – od Meksyku po północną Argentynę[4][5]. Zasiedlają lasy różnych typów, głównie gęste lasy pierwotne, ale występują również w młodszych i rzadszych formacjach leśnych.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Osiągają długość ciała od 38 do ponad 90 cm. Masa ciała największych gatunków osiąga 15 kg. Chwytny i długi ogon ma 50–90 cm długości i jest aktywnie wykorzystywany jako piąta kończyna, do przytrzymywania się gałęzi. Ubarwienie od płowożółtego, przez szare do czarnego. Kończyny wielu gatunków są bardzo długie.
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 36 | = | 2 | 1 | 3 | 3 |
| 2 | 1 | 3 | 3 | ||
Niektóre gatunki czepiakowatych poruszają się wśród koron drzew metodą brachiacji. Żyją w stadach. Prowadzą dzienny tryb życia. Dużo czasu przeznaczają na odpoczynek. Przebywają niemal wyłącznie w koronach drzew, sporadycznie obserwowano osobniki schodzące na ziemię. Żywią się różnymi częściami roślin, głównie owocami, oraz owadami. Wyjce znane są z sygnalizowania swojej obecności głośnym wyciem.
Po ok. 7-miesięcznej ciąży samica rodzi jedno, rzadziej dwa młode. Młodymi opiekuje się matka – dotychczas nie stwierdzono, by samce uczestniczyły w wychowie młodych. Czepiakowate żyją średnio 16–20 lat w warunkach naturalnych, ok. 25 lat w niewoli, a wiek najstarszego z obserwowanych osobników wynosił 48 lat.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Czepiakowate zaliczane były wcześniej w randze podrodziny Atelinae do rodziny płaksowatych (Cebidae). W wyniku rewizji systematyki przeprowadzonej na podstawie wyników badań molekularnych oraz ponownego zbadania eksponatów muzealnych zaklasyfikowane zostały wraz z Alouattinae, do której zaliczane są wyjce, jako odrębna rodzina Atelidae. Do rodziny należą następujące podrodziny[6][7][3]:
- Alouattinae Trouessart, 1897 – wyjce
- Atelinae J.E. Gray, 1825 – czepiaki
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Atelidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42–44. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 484–549. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Atelidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-14]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 212–218. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dewey, T.: Atelidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2007. [dostęp 2008-05-17]. (ang.).
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.