Chutliwiec
| Antechinus | |||
| Macleay, 1841[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – chutliwiec żółtostopy (A. flavipes) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
chutliwiec | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Antechinus stuartii Macleay, 1841 | |||
| Gatunki | |||
| |||
Chutliwiec[2] (Antechinus) – rodzaj ssaków z podrodziny myszoworów (Phascogalinae) w obrębie rodziny niełazowatych (Dasyuridae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii[3][4][5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) samic 6,2–14,3 cm, samców 6,5–18,8 cm, długość ogona samic 6–11 cm, samców 6,3–13,1 cm; masa ciała samic 16–100 g, samców 18–178 g[4][6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1841 roku brytyjsko-australijski zoolog William Sharp Macleay w artykule poświęconym nowemu rodzajowi ssaków odkrytemu przez Stuarta w Nowej Południowej Walii, opublikowanym w czasopiśmie The Annals and magazine of natural history[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) chutliwiec brunatny (A. stuartii).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Antechinus: gr. αντι anti ‘jak, odpowiadający’; εχινος ekhinos ‘jeż, jeżowiec’[7].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[8][3]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[2] | Podgatunki[4][3][6] | Rozmieszczenie geograficzne[4][3][6] | Podstawowe wymiary[4][6] (DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała) |
Status IUCN[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Antechinus swainsonii | (Waterhouse, 1840) | chutliwiec ciemny | monotypowy | Tasmania | DC: 10,3–16,1 cm; DO: 7,7–11 cm; MC: 39–93 g | LC | |
| Antechinus vandycki | A.M. Baker, Mutton, Mason & E.L. Gray, 2015 | monotypowy | południowa-wschodnia Tasmania | DC: 10,5–13,3 cm; DO: 9,2–11,8 cm; MC: 46–92 g | NE | ||
 |
Antechinus mimetes | (O. Thomas, 1924) | monotypowy | południowo-wschodnia Australia | DC: 8,5–15 cm; DO: 7,6–11,4 cm; MC: 30–112 g | NE | |
 |
Antechinus minimus | (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) | chutliwiec bagienny | 2 podgatunki | południowa Australia, wyspy Cieśniny Bassa i Tasmania | DC: 9,8–14 cm; DO: 6,5–10 cm; MC: 36–129 g | LC |
| Antechinus arktos | A.M. Baker, Mutton, Hines & Van Dyck, 2014 | monotypowy | wschodnia Australia | DC: 10,6–14,5 cm; DO: 9,4–13,1 cm; MC: 46–120 g | NE | ||
| Antechinus godmani | (O. Thomas, 1923) | chutliwiec małooki | monotypowy | północno-wschodnia Australia | DC: 10,3–15,5 cm; DO: 9,2–14,3 cm; MC: 42–123 g | LC | |
| Antechinus mysticus | A.M. Baker, Mutton & Van Dyck, 2012 | chutliwiec skryty | monotypowy | wschodnia Australia | DC: 8,1–11,7 cm; DO: 7,9–11,7 cm; MC: 18–55 g | NE | |
| Antechinus argentus | A.M. Baker, Mutton & Hines, 2013 | chutliwiec srebrzystogłowy | monotypowy | wschodnia Australia | DC: 8,1–10,7 cm; DO: 7,8–10,8 cm; MC: 18–38 g | NE | |
| Antechinus adustus | (O. Thomas, 1923) | chutliwiec rdzawy | monotypowy | północno-wschodnia Australia | DC: 8,8–12,5 cm; DO: 7,2–10,4 cm; MC: 18–42 g | LC | |
| Antechinus leo | Van Dyck, 1980 | chutliwiec cynamonowy | monotypowy | północna Australia | DC: 10,9–16 cm; DO: 12,5–14 cm; MC: 32–124 g | LC | |
 |
Antechinus bellus | (O. Thomas, 1904) | chutliwiec płowy | monotypowy | północna Australia | DC: 9,6–14,8 cm; DO: 9,1–13,2 cm; MC: 25–83 g | VU |
 |
Antechinus flavipes | (Waterhouse, 1838) | chutliwiec żółtostopy | 3 podgatunki | południowo-zachodnia i południowo-wschodnia Australia | DC: 8,3–15,1 cm; DO: 6,5–11,6 cm; MC: 21–76 g | LC |
 |
Antechinus agilis | Dickman, Parnaby, Crowther & King, 1998 | chutliwiec zwinny | monotypowy | południowa i południowo-wschodnia Australia | DC: 3,2–12,8 cm; DO: 6–11,6 cm; MC: 16–40 g | LC |
 |
Antechinus stuartii | Macleay, 1841 | chutliwiec brunatny | monotypowy | wschodnia Australia | DC: 7,3–14,1 cm; DO: 6,5–12,4 cm; MC: 16–71 g | LC |
 |
Antechinus subtropicus | Van Dyck & Crowther, 2000 | chutliwiec podzwrotnikowy | monotypowy | wschodnia Australia | DC: 8,1–13,6 cm; DO: 6,4–10,6 cm; MC: 16–78 g | LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, VU – gatunek narażony; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu Australii:
- Antechinus puteus Van Dyck, 1982[10]
- Antechinus yammal Cramb & Hocknull, 2010[11]
- Antechinus yuna Cramb & Hocknull, 2010[12]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W.S. Macleay. Notice of a new genus of Mammalia discovered by J. Stuart, Esq., in New South Wales. „The Annals and magazine of natural history”. 8 (51), s. 242, 1841-1842. (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 7–8. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 64–66. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e A. Baker: Family Dasyuridae (Carnivorous Marsupials). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 309–319. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Antechinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-24].
- ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 45–46. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 107, 1904. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-25]. (ang.).
- ↑ wynik wyszukiwania: Antechinus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-05-10]. (ang.).
- ↑ S. van Dyck. Antechinus puteus (Marsupialia: Dasyuridae), a new fossil species from the Texas Caves, southeastern Queensland. „Australian Mammalogy”. 5 (1), s. 59, 1982. DOI: 10.1071/AM82006. (ang.).
- ↑ Cramb i Hocknull 2010 ↓, s. 129.
- ↑ Cramb i Hocknull 2010 ↓, s. 132.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Cramb & S. Hocknull. Two new species of Antechinus Macleay (Dasyuridae: Marsupialia) from mid-Pleistocene cave deposits in eastern central Queensland. „Australian Mammalogy”. 32 (2), s. 127–144, 2010. DOI: 10.1071/AM09025. (ang.).