Banja Luka
44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Część składowa | |||||
| Miasto | |||||
| Burmistrz |
Draško Stanivuković | ||||
| Powierzchnia |
1239 km² | ||||
| Wysokość |
163 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2013) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
(+387) 51 | ||||
| Kod pocztowy |
78000 | ||||
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny  | |||||
| 44°46′N 17°11′E/44,766667 17,183333
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Banja Luka (serb. Бања Лука) – miasto w zachodniej części Bośni i Hercegowiny, w Republice Serbskiej, siedziba miasta Banja Luka. Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej. Leży nad rzeką Vrbas, będącą dopływem Sawy. W 2013 roku liczyło 135 059 mieszkańców[1].
Stanowi faktyczną stolicę Republiki Serbskiej i drugie pod względem wielkości miasto w kraju pod względem liczby mieszkańców.
Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).
W mieście znajduje się ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28–34 °C, w którym leczy się choroby reumatyczne, skórne oraz układu nerwowego. Ponadto w Banja Luce mieści się m.in. galeria sztuki i Muzeum Republiki Serbskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Stara osada iliryjskiego plemienia Mezów. Od 9 n.e. twierdza rzymska Castra i uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi.
W XIV w. w mieście powstała twierdza[2].
W 1527 zajęte przez Turków. W latach 1588–1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchii austro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.
W 1869 w okolice miasta przybyli trapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dnia dzisiejszego. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar – Banjalučka Pivara.
W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmierci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.
Podczas II wojny światowej miasto znalazło się w granicach Niepodległego Państwa Chorwackiego. Ustasze dokonywali tutaj mordów na Serbach, zniszczono też największą serbską cerkiew. W kwietniu 1945 miasto wyzwolili partyzanci komunistyczni.
Przed II wojną w Banja Luce mieszkało około 500 Żydów. Zbudowana przez nich synagoga została zniszczona[3]. W 2014 roku przy ulicy Gavre Vučkovića 2 otwarto Centrum Kultury Żydowskiej[4].
W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silne trzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy[5]. Zginęło w nim 15 osób, ponad 1000 zostało rannych. Na placu Trg Krajine postawiono na pamiątkę tego wydarzenia zegar wskazujący godzinę 9:11, o której trzęsienie ziemi miało miejsce[6].
Zabytki istniejące i zniszczone
[edytuj | edytuj kod]- meczet Ferhata Paszy – 1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969, całkowicie zniszczony przez wojska serbskie w 1993 roku, zrekonstruowany. Bogato zdobiony, m.in. cytatami z Koranu,
- meczet Arnaudi dżamija (1595), zburzony przez wojska serbskie w 1993 roku, odbudowany,
- średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.).
Z czasów tureckich zachowały się ponadto: 2 mosty na Vrbasie, dwór wezyra bośniackiego (wielki seraj), karawanseraj (zajazd) i wodociągi. Do 1993 roku istniała też turecka wieża zegarowa.
W gmachu dawnego dworca znajduje się Muzeum Sztuki Współczesnej Republiki Serbskiej, którego zbiory obejmują ponad 1600 dzieł sztuki przede wszystkim z drugiej połowy XX w.[7][8]
W pobliżu miasta hydroelektrownia i kopalnia węgla brunatnego.
W mieście znajduje się stacja kolejowa Banja Luka.
Imprezy
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Belgrad, Serbia
Graz, Austria
Kaiserslautern, Niemcy
Lwów, Ukraina
Moskwa, Rosja
Odense, Dania
Patras, Grecja
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Резултати Пописа 2013, Градови, општине, насељена мјеста. Републички завод за статистику. [dostęp 2019-09-12]. (serb.).
- ↑ Najciekawsze zamki w Bośni i Hercegowinie – Podróże [online], podroze.onet.pl [dostęp 2017-04-12].
- ↑ Sinagoga u Banjoj Luci [online], Upoznaj Srpsku [dostęp 2022-05-31].
- ↑ Jevrejski kulturni centar Arie Livne - About us [online], jkcarielivne.com [dostęp 2022-05-31].
- ↑ Bosna i Hercegovina: iseljenički kalendar. Matica iseljenika SR Bosne i Hercegovine, 1972, s. 357. (bośn.).
- ↑ PRE 47 GODINA Zemljotres koji je sravnio sa zemljom pola Banjaluke. blic.rs, 2016-10-27. [dostęp 2017-03-30]. (serb.).
- ↑ Милица Радојчић, Јанко Врачар: Guide to museums and galleries in the Republic of Srpska. Музеј Републике Српске, 2012. [dostęp 2017-04-05]. (ang.).
- ↑ Collection. [w:] Museum of Contemporary Art of Republic of Srpska [on-line]. [dostęp 2017-04-05]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]